Sheikh Abdurrahman Sâmî Efendi’s Work Titled Nâme-i Muharrem

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 2, 41 - 77, 12.12.2016

Mehmet Halit Ayar

Öz

This article provides information about the life and works of
Abdurrahman Sâmî Saruhânî Efendi, a sheikh of the KhalwatiyyahUshshaqiyyah
Sufi order, and a transcribed copy of his work “Nâme-i
Muharram”, supplemented with comments and explanations. Furthermore, the
events of the Battle of Karbala, the main subject of his work, are summarily
recounted. Information on special elegiac literary forms of Islamic literature
associated with the Karbala incident – marthiyah, maqtal, and muharramiyyah
– is also provided. Appropriately, the mourning (matam) rituals observed every
year during the holy month of Muharram are also mentioned. Abdurrahman
Sâmî Efendi was an Islamic scholar and Sufi who lived during the late 19th
century and the early 20th century. He is noteworthy as one of the last 20th
century representatives of the tradition of writing elegiac poems about the
Karbala incident. Sâmî Efendi, a Sunni Islamic scholar and Sûfî penned his
Karbala elegy, Nâme-i Muharrem, to show his love for the prophet’s grandson
Husayn (pbuh) and sorrow for his martyrdom at the hands of Yazid’s army in
Karbala. So this work (Nâme-i Muharrem) is important among the Sunni Sufi
orders as a sign of the love and respect harbored for the Prophet’s family and
the sensitivity and emotionality of the Karbala incident. 

Anahtar Kelimeler

Muharram, Karbala, Marthiyah, Abdurrahman Sâmî Saruhânî, Ushshaqiyyah

Şeyh Abdurrahman Sâmî Efendi’nin Nâme-i Muharrem’i

Öz

Bu çalışmada Halvetiyye-i Uşşâkiyye şeyhi Abdurrahman Sâmî Saruhânî
Efendi’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra Nâme-i Muharrem isimli eseri muhteva açısından değerlendirilmiş ve eser transkripsiyonlu metne
aktarılmıştır. Ayrıca eserin konusunu teşkil etmesi sebebiyle Kerbelâ hâdisesi
özetle anlatılmış, bu hâdisenin İslâmî Edebiyâttaki tezahürleri olan Kerbelâ
Mersiyeleri, Maktel-i Hüseyin’ler ve Muharremiyeler hakkında bilgiler
verilmiş, bu bağlamda her sene Muharrem ayında icrâ edilen mâtem geleneğine
de değinilmiştir. Abdurrahman Sâmî Efendi XIX. yüzyılın ikinci yarısı ile XX.
yüzyılın ilk yarısında yaşamış âlim ve sûfî bir şâirdir. Kerbelâ mersiyesi yazma
geleneğinin XX. yüzyıldaki son temsilcilerinden biri olması itibariyle Sâmî
Efendi, önemli bir şahsiyettir. Medrese tahsili görmüş icâzet sahibi Sünnî bir
âlim ve şeyh olan Sâmî Efendi’nin Hz. Hüseyin’e olan sevgisini ve Kerbelâ
hâdisesinden duyduğu üzüntüyü dile getirmek amacıyla kaleme aldığı Nâme-i
Muharrem isimli bu eser Sünnî tarîkatlerdeki Ehl-i Beyt muhabbetinin ve
Kerbelâ hassasiyetinin güzel bir nişanesi olması açısından da önem
arzetmektedir

Anahtar Kelimeler

Mersiye, Muharrem, Kerbelâ, Uşşâkî, Abdurrahman Sâmî Saruhânî

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, b. Hilâl b. Esed eş-Şeybânî, Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Arslan, Mehmet – Erdoğan, Mehtap, Kerbelâ Mersiyeleri, Grafiker Yayınları, Ankara 2009.
• Âsımefendi-zâde, Şeyh Sâmî, Cem‘iyyet ve Hürriyet, İzmir Matbaası, İzmir 1324.
• Başaran, Selman, “Ebû Mihnef” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1994, c. X., s. 188-189.
• Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ağaç Kitabevi Yayınları, İstanbul 2009.
• Cunbur, Müjgân, “Sâmî”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Sarıyıldız Basımevi, Ankara 2007. c. VII.
• Çağlayan, Bünyamin, Kerbelâ Mersiyeleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 1997.
• Çağrıcı, Mustafa, “Beddua”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1992, c. V., ss. 297-298.
• Çiftçi, Cemil, Dîvân Şiirinde Kerbelâ Ağıtları, Kevser Yayıncılık, İstanbul 2008. Demirci, Mehmet, “Ölümdeki Hayat (Tasavvuf Düşüncesinde Ölüm)”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2000, c. II., Sayı: 4, s. 9-16.
• Derin, Süleyman, Abburrahman Sâmî’nin Hayatı, Eserleri ve Tefsîr-i Fâtiha-i Şerîfe Risâlesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1993.
• Eren, Sıddık Naci, Yüce Veliler ve Anadolu Evliyaları, Şelale Yayınları, İstanbul 1991.
• Erverdi, Ezel / Kutlu, Mustafa / Kara, İsmail (Yayın Kurulu), “Sâmî Abdurrahman Efendi”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergâh Yayınları, İstanbul 1977, c. VII.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, “Gadîr-i Hum Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay, İstanbul 1996, c. XIII, ss. 279-280.
• Güngör, Şeyma, “Maktel-i Hüseyin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2003, c. XXVII, ss. 456-457.
• Güngör, Şeyma, Hadîkatü’s-Süedâ - Fuzûlî, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah, el-Müstedrek ‘ala’s-Sahîhayn, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1411/1990.
• Işık, İhsan, “Sâmî (Uşşâkî)”, Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi, Elvan Yayınları, Ankara 2007, c. 8.
• İsen, Mustafa, “Mersiye-Türk Edebiyatında” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2004, c. XXIX, ss. 218-219.
• İsen, Mustafa, Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ Yayınları, Ankara 1994.
• Köksal, M. Asım, Hz. Hüseyin ve Kerbelâ Fâciası, Köksal Yayıncılık, İstanbul 2001.
• Köprülüzâde, Mehmet Fuad, “Muharrem ve Mersiyecilik”, Hayat, Ankara 1927, Sayı: 33, ss.122-123.
• Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâleddîn Muhammed, “Lisânu’l-Arab”, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1990.
• Muslim, Ebu’l-Huseyn b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî, Sahîhu'l-Muslim, Dâru'l-Hadîs, Beyrut 1412/1991
• Nazif, Süleyman, Fuzûlî, Yeni Matbaa, İstanbul 1925.
• Onay, Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Haz. Cemal Kurnaz, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 1992.
• Özen, Şükrü, Tenkîhu’l-Usûl, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2011, c. XXXX, ss. 454-458.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB. Yayınları, İstanbul 1983, c. II.
• Pekolcay, Necla, İslâmî Türk Edebiyatında Şekil ve Nevilere Giriş, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1994.
• Polat, Nâzım H., “II. Meşrutiyet Devri Türk Kültür-Edebiyat ve Basın Hayatının Bir Yansıtıcısı Olarak Rübap Dergisi”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Sayı: XIV, 2003-Güz, ss. 7-41.
• Polat, Nazım H., “Rübâb”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2006, c. XXXV, ss. 281-282.
• Safer Baba, Istılâhât-ı Sûfiyye fî-Vatan-ı Asliyye: Tasavvuf Terimleri, Heten Keten Yayınları, İstanbul 2007.
• Saruhânî, Şeyh Abdurrahman Sâmî, Dîvân-ı Sâmî, Şahinler Vakfı, İzmir 1980. Saruhânî, Şeyh Abdurrahman Sâmî, Evrâdü’l-Mukarrabîn fî-Salavât-i Seyyidi’lEvvelîn ve’l-Âhirîn; Matba‘a-i Osmâniyye, 1332.
• Saruhânî, Şeyh Abdurrahman Sâmî, Mevlûd-i Müctebâ ve Şemâ’il-i Celîle-i Muhammed S.A.V., Müşterek Osmanlı Matbaası, R.1331.
• Şemsuddin el-Budeyrî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed. Muhammed b. Ahmed el Huseynî ed-Dimyâdî , İrşâdü’l- ‘Ummâl ilâ- mâ Yenbagî Fi‘luhû fî-Yevm-i ‘Âşûrâ ve Gayrihî Mine’l-A‘mâl’, Marmara Üniversitesi Nadir Eserler, İlahiyat Bölümü, DN: 10156/OG1179.
• Tâhirülmevlevî, “Muharremü’l-Harâm”, Mahfil, İstanbul, R.1338, Sayı: III, ss. 47-49.
• Tanman, Baha, (Komisyon), “Sünbül Efendi Tekkesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı’nın Ortak Yayını, İstanbul 1994. c. 7.
• Tirmizi, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünen, Daru’t-Tuveyk, Riyad 1431/2010.
• Tirmizi, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünenü’t-Tirmizî, Matbaatu Mustafâ elbânî, 1382/1962.
• Toprak, M. Faruk, “Mersiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2004, c. XXIX, ss. 215-217.
• Uşşâkî, Şeyh Abdullâh Salâhaddîn, Uşşâkî Sâliklerinin Âdâbı (Tuhfetu’l- ‘Uşşâkiyye), Ter. Şeyh Abdurrahman Sâmî-yi Uşşâkî, Haz. Mahmut Erol Kılıç, Âsitâne-i Uşşâkî Neşriyâtı, İstanbul 1998.
• Uzun, Mustafa, “Kerbelâ-Türk Edebiyatında Kerbelâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2002, c. XXV, ss. 274-275.
• Uzun, Mustafa, “Muharremiyye” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2006, c. XXXI, ss. 8-9.
• Vassâf, Osmanzâde Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ, Haz. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2006. c. IV.
• Vassâf, Osmanzade Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr Şerh-i Esmâr-ı Esrâr, 1348/1929, Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar, DN: 002308 c. IV.
• Zeynel Özlü, “Osmanlı Devletinde Tekkelere Bir Bakış: Aşure Geleneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2011, Sayı: 57, ss. 191-212