Working Women in the Early Islamic Period

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 115 - 139, 25.06.2018

Ahmet Acarlıoğlu

Öz

The traditional norms give responsibility to husband in the family to provide the subsistence for others. Yet, in the circumstances of widow women, the disabled men and for some reasons more, women can also work to get subsistence fort the family. Besides these, women also work in the women-demanded sectors such as health. Islam, therefore, encourages women to work in the related fields through removing the barriers against their working opportunities. Due to such necessities, women have always contributed to earnings in the family throughout the ages. This study aims to explore the dimensions of women’s responsibilities in the society in the early Islamic period together with their engagements in different working areas.

Anahtar Kelimeler

Prophet Muhammad, Jahiliyya, Women, Working Life

İlk Dönem İslam Tarihinde Kadının Konumu

Öz

İnsanlığın başlangıcından bu
yana güçlünün zayıfa tahakkümü toplumların en büyük problemi olmuştur. Cahiliye
döneminde kadınlar, babalarının ve kocalarının sahip oldukları bir meta gibi
algılanır ve ona göre muamele görürlerdi. Karanlıklar içerisinde hayat
mücadelesi veren insanlığın imdadına yetişen İslam, kadınlara yapılan zulümleri
engellediği gibi onlara hak ettikleri itabırı da kazandırmıştır. Cahiliye
döneminde kadınların hayal edemedikleri bu itibarlı konuma ulaşmaları  23 yıllık risalalet döneminde tedrci olarak
gerçekleşmiştir. Kadınlar hayatın hemen her alanında erkeklerle eşit haklar
elde ettikleri gibi bazı sahalarda pozitif ayrımcılıkla da sosyal hayatta ön
plana çıkarılmışlardır. Bu çalışmada İslam gelmeden evvel kadınların durumları
nasıldı, İslamın zuhuruyla ne gibi haklar elde ettikleri  tarihsel perspektiften anlatılmaya
çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, Cahiliye, Kadın, İslam Tarihi

Kaynakça

• Abbott, Nabia, Hz. Muhammed’in Sevgili Eşi Ayşe, Çev. Tuba Asrak Hasdemir, Yurt Kitap Yayın, Ankara, 1999. İbnü'l Esîr, Mecdü'd-dîn Ebu's Saâdât el-Mübârek b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed ibni Abdi'l Kerim eş-Şeybânî el-Cezerî İbnü'l Esîr (ö.h. 606), en-Nihâye fî Ğarîbi'l Eser, thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî, el-Mektebetü'l İlmiyye, Beyrut, 1979. Abdullah el-Afifi, el-Mer’e fi Cehiliyyetihe ve İslâmihe , Mektebetü's Sikafe, Medine, İkinci Baskı, 1932. Abdullah el-Afifi, el-Mer’e fi Cehiliyyetihe ve İslâmihe , Mektebetü's Sikafe, Medine, İkinci Baskı, 1932. Aflazurrahman, Siret Ansiklopedisi, İnkılab Yay. İkinci Baskı, İstanbul, t.y. Belazûrî, Ahmed b. Yahya b. Cabir b. Davud el Belâzurî (ö.h.279), Fütûhu’l Büldân, Dâr’ül Hilâl, Beyrut, 1998. Belazûrî, Ahmed b. Yahya b. Cabir, Ensâbü'l Eşrâf, Thk.Süheyl Zekkar, Riyad Zerkay, Darü'l Fikir, Beyrut, 1997. Bican, Hayriye, “ İslami Davette Ailenin Rolü”, Aile Sempozyumu, Medeniyet Vakfı, Tebliğler. Sistem Ofset Ankara, 2015. Birekul Mehmet, Yılmaz Mehmet, Peygamber Günlerinde Sosyal Hayat ve Aile, Yediveren Yayınları, Konya, 2001. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammmed b. İsmail el-Buhârî, Sahîh, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y. Cemâlü'd Din Ebü'l Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el-Cevzî (Ö.H.597), el-Muntazam fî Târîhi'l Ümemi ve'l Mülûk, Thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Darü'l Kütüb el İlmiyye, Beyrut, 1992. Cevad Ali, Mufassal Tarihü'l Arab Kable'l İslam, c. 5, Bağdat Üniversitesi, H.1413. Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fadl b. Behrâm ed-Dârimî, Sünenü’d-Dârimî, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y. Ebi'l Ferec Ali b. el-Hüseyin el-İsfehani (Ö. H. 356/M. 976), Kitâbu'l Eğânî, Thk. Dr. İhsan Abbas, Daru's Sadr, Beyrut, 3. Baskı, 1429. Ebû Abdurrahman Halîl b. Ahmed b. Amr el-Ferahidî (ö. 175/791), Kitâbü’l-‘Ayn, thk. Mehdi Mahzûmî ve İbrâhim Samerrâî, I-VIII, Beyrut 1988, c.5, s. 219. Ebû Abdurrahman Halîl b. Ahmed b. Amr el-Ferahidî (ö. h. 175/791), Kitâbü’l-‘Ayn, thk. Mehdi Mahzûmî ve İbrâhim Samerrâî, I-VIII, Beyrut 1988. Ebû Dâvûd Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, Sünen, Nikah 18, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y. Ebu Nuaym Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshak b. Musa b. Mihran el isbehâni (ö.h.430), Hilyetü’l Evliyâ ve Tabakatü’l Asfiyâ, Darul Kütüb el-ilmiyye, Beyrut, t.y. el-Ezheri, Ebu Mansur Muhammed b. Ahmed (h.ö.370), Tehzibu'l Luğa, Darü'l Mısriyye, Mısır, 1967, c. 10, s 591-2. Bkz. Savaş, “Asr-ı Saadet'te Kadın ve Aile Hayatı”, s. 132. el-Hâkim, Ebu Abdullah el-Hâkim Muhammed b. Abdullah b. Muhammed b. Hamdeviyye b. Nu’aym b. el-hük-mü’d Dabiy et-Tahmânî en-Nîsabûrî el Maruf bi ibni’l bey’ (ö.405 h.), el Müstedrek ‘ale es Sahihayn, Thk. Mustafa Abdulkadir Atâ, Darül Kitab, Birinci Baskı, Beyrut, 1990. el-İsfehânî, Ebi'l Ferec Ali b. el-Hüseyin el- İsfehânî, (Ö. H. 356/M. 976), Kitebu'l Eğânî, Thk. Dr. İhsan Abbas, Daru's Sadr, Beyrut, 1429, Üçüncü Baskı. 2008. Elnure Azizova, Hz. Peygamber Döneminde Çalışma Hayatı ve Meslekler, Dan. Prof.Dr. Mustafa Fayda, MÜSBE, DoktoraTezi, 2007, s. 359. el-Vahidi, Ebi'l Hasan Ali b. Ahmed el-Vahidi en-Nisaburi, Esbâbü'n Nüzûl en-Nasih ve'l-Mensuh, 'Alemü'l-Kütüb, Beyrut, t.y. el-Vâhidî, Ebu'l Hasan Ali b. Ahmed b. Ali el-Vâhidî en- Nisabûrî (h.468),el-Vasît fi Tefsîri'l Kur'âni'l Mecîd, Darü'l Kütübü'l İlmiyye, Beyrut, Birinci Baskı, 1994/1415. et-Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb Matir el Lahmi eş-Şâmî Ebu'l Kasım et Taberânî (ö.h.360), el Mu’cemü’l Kebir, Thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Selefî, Mektebetü İbn Teymiyye, Kahire, İkinci Baskı, t.y. ez-Zehebî, Şemsu'd Din Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez-Zehebî (Ö.H.748), Târîhü'l İslâm ve Vefeyâtü'l Meşâhîri ve'l A'lâm, Thk. Ömer Abdüsselam et-Tedmûrî, Darü'l Kitabü'l Arabiyye, Beyrut, 1993. ez-Zemahşerî, Ebü'l Kâsım Mahmud b. Amr b. Ahmed ez-Zemahşerî (H.538), el-Keşşaf an Hakâiki Gavamid et-Tenzil, Daru'l Kitab el-Arabî, Beyrut, Üçüncü Baskı, H.1407. Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed (ö. 817/1415), el-Kâmûsu’l-Muhît, Beyrut 1986. Hattâbî, Ebû Süleyman Ahmed b. Muhammed b. İbrâhim (ö. h. 388/998), Garîbü’l Hadîs, thk. Abdülkerim İbrâhim Azbâvî, I-III, Mekke 1402 c. 1, s. 654; İbn Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed el-Endelusi (Ö. H. 328), İ’kdu’l Ferid, Thk. Dr. Müfid Muhammed Kamiha, Darü'l Kütübü'l İlmiyye, Beyrut, H. 1404, M. 1983. İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir b. Ebi şeybe, Abdullah b. Muhammed b. İbrahim b. Osman (ö.h.235), el Kitâbu’l Musannef fî el-Ehâdîsi ve’l Âsâr, Thk.kemal Yusuf el Hut, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, Birinci Baskı, H.1409. İbn Habib, Ebî Cafer Muhammed İbni Habîb, Kitâbü'l Muhabber, Thk. Dr. İlze lihtein, Darü'l Âfâk el-Cedîde, t.y. İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer Ebû’l fadl el askalânî eş Şâfiî, Fethü’l Bârî Şerhu Sahihi’l Buhârî, Darü’l Ma’rife, Thk.Muhammed Fuad Abdülbâki, Beyrut, H.1379. İbn Hacer, Ebu’l Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer el Askalânî (Ö. H. 852), el İsâbe fi Temyizi’s-Sahâbe, Thk. Adil Ahmed Abdülmevcud ve Ali Muhammed Muavvid, Darül Kütüb el İlmiyye, Beyrut, İlk Baskı, H. 1415. İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik İbn Hişam, 213/828, es-Siretü'n-Nebevi, Thk. Ömer Abdüsselam Tedmiri, Trablus-Şam, Darül Kitabil Arabi,1990. İbn İshak, es-Siretü’n-Nebeviyye, Thk. Ahmed Ferid el-Mezidi, Dar el-Kütüb el-İlmiyye, Beyrut, 2004. İbn Kayyim el-Cevziyye, et-Tıbbü’n-Nebevî, Darü'l Kütübül İlmiyye, Beyrut, t.y., İbn Kesir, Ebu'l Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesir el-Kureşî (h.774), el-Bidâye ve'n Nihâye, Thk. Ali Şîrî, Darü İhyâü't Türâsi'l Arabî, Birinci Baskı, t.y. İbn Kesir, Ebu'l Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesir el-Kureşî (h.774), Tefsirü'l Kur’âni'l-Azim, Beyrut, Darü'l Kütübü'l İlmiyye, 1. Baskı, H.1419. İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (ö. 276/889), Garîbü’l-Hadîs, Thk. Abdullah el-Cebûrî, Bağdat 1397. İbn Sa’d, Muhammed b. Sa'd b. Meni' Zühri İbn Sa’d (230/845), Kitâbü't-Tabakati'l-kebir, Thk. Dr. Ali Muhammed Ömer, Mektebe Hancı, Kahire, 1. Baskı, 2001/1421. İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik İbn Hişam, 213/828, es-Siretü'n-Nebevi, Tahkik Ömer Abdüsselam Tedmiri, Trablus-Şam, Darül Kitabil Arabi,1990. İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe b. Abide Nemeri İbn Şebbe, 262/876, Tarihü'l-Medîneti'l-Münevvere, Ahbarü'l-Medineti'l-Münevvere, Thk. Fehim Muhammed Şeltu, 2. Baskı, Cidde, Dârü'l-İsfahani, 1973. İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe b. Abide Nemeri İbn Şebbe, 262/876, Tarihü'l-Medîneti'l-Münevvere, Ahbarü'l-Medineti'l-Münevvere, Thk. Fehim Muhammed Şeltu, 2. Baskı, Cidde, Dârü'l-İsfahani, 1973. İbn-i Asâkir, Ebu’l Kasım Ali b. el-Hasan b. Hibetullah el Ma’ruf bi İbn-i Asâkir (Ö.H.571), Târihu Dımeşk, Thk. Amr b. Ğarâme el-Amrî, Darül Fikir, Beyrut, 1995. İbn-i Hişam, Siyer, trc. Hasan Ege, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1985. İbnü’l-Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Mısrî b. Manzûr, Lisânü’l-Arab, Beyrut, Dâru’s Sadr, h.1415. İbnü'l Esîr, Ebu'l Hasan Ali b. Ebi Kerem Muhammed b. Abdülkerim b. Abdülvahid eş-Şeybani el-Cezeri, İzzüddin İbnü'l Esîr (Ö.H.630), Üsdü'l Gabe fi Ma'rifeti's Sahabe, Thk. Ali Muhammed Muavviz, Darül Kütübü'l İlmiyye, t.y. Mâlik b. Enes, (Yahyâ b. Yahyâ rivayeti) el-Muvattâ, Nikah 1, (2, 523), İstanbul, Çağrı Yayınları, 1981. Muhammed Abdülhay el-Kettani, et-Teratibu'l İdâriyye, İz yayıncılık, İstanbul, 1991. Muhammed b. Ali b. Muhammed eş-Şevkani, Neylü'l Evtar Şerhü'l Ahbâr, Mısır, t.s. Mukâtil, Ebu'l Hasan Mukâtil b. Süleyman b. Beşir el-Ezdi el-Belhi (h.150), Tefsirü Mukatil b. Süleyman, Thk. Abdullah Mahmud Şehate, Darü İhyaü't Türas, Beyrut, 1.Baskı, 1423. Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîh, thk: Muhammed Fuâd Abdülbâkî, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y Nesâî, es-Sünenü’l-müctebâ, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y. Özbek, Abdullah, “ Çalışan Kadın ve Aile” Aile Sempozyumu, Medeniyet Vakfı, Tebliğler. Sistem Ofset, s.167-170, Ankara, 2015. Savaş, Rıza, “Asr-ı Saadet'te Kadın ve Aile Hayatı”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet'te İslam, Ensar Neşriyat, İkinci Basım, İstanbul, 2007. Söylemez, M. Mahfuz, “Asr-ı Saadet’ten Günümüze Aile, ” Aile Sempozyumu, Medeniyet Vakfı, Tebliğler. Sistem Ofset, Ankara, 2015. Şihabu'd-Din Ahmed b. Abdulvehhab Nüveyrî (Ö. H. 733), Nihâyetü'l 'Ereb, thk, Dr. Müfid Kumeyha, Dr. Hasan Nuruddin, Darul Kütübü'l İlmiyye, Beyrut, 2004. Taberî, İbn Cerir et- Taberî, Tarihi'r-Rüsul ve'l-Mülûk, Thk. Muhammed Ebul Fadl İbrahim, Darul Marife, Mısır, İkinci Baskı, t.y. Taberi, Muhammed b. Cerir b .Yezid b Kesir b. Galib El âmal Ebu cafed et Taberi, Câmuü'l Beyan an Te'vili'l Kur'an, Müessesetü'r Risale, 2000/ 1420 Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsa b. Sevre et-Tirmizî, Câmiü’t-Tirmizî, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y. Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vakıd el-Eslemi Vakidi 207/823, el-Meğazi, thk Marsden Jones, Darü'l Kütüb, 3. Baskı, y.y., 1984. Yeniçeri, Celal, “Asr-ı Saâdet'te Hz. Peygamber'in ve Ailesinin Geçimi”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saâdet'te İslam, Ensar Yayınları, c. 1, 2. Baskı, Ensar Yayınları, 2007. Zeynü’d-Din Ahmed b. Ahmed b. Abdi’l-Latifi’z-Zebidi, 893/1488, Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi, Çev. Kamil Miras, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1978.