İbn Teymiyye’ye Göre Müctehid İmamların Hadisleri Terketme Sebepleri -Refu‘l-melâm Özelinde-

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2, 367 - 386, 27.12.2018

Tahsin Kazan

Öz

İslâm, insanlığa yeni bir hayat sunmuş ve
bu dinin muhatapları için genel ilkeler vaz‘ etmiştir. Toplumun
karşılaşabileceği kimi sorunlara temel esaslara bağlı kalınarak çözüm yolları
göstermiştir. Bunun da sorumluluğunu âlimlere yüklemiştir. İctihad bu çözüm
faaliyetine verilen bir isimdir. Bir müctehidin ictihatta bulunurken asgari
olarak taşıması gereken bazı nitelikler vardır. Müctehid, meseleyi ele alırken
göz önünde bulundurması gereken kaynakların başında Kur’an ve onun tebyîn ve
tefsiri olan hadisler gelmektedir. Nassın sarihinde yer almayan hükmün istinbâtı
için bu iki nassa başvurması gerekir.

Hadislerin tesbît, tashîh ve tad‘îfinin ictihad
semeresi olması, muhtelif fetvaların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.
Nitekim bir müctehide göre, sahih olan hadis bir diğer müctehide göre sahih
olmayabilir. Farklı bakış açısının farklı sonuçlar doğurması tabiîdir. Bu
nedenle farklı hüküm beyan eden bir müctehidin kınanması ictihadın tabiatına
aykırı olmasından ötürü doğru değildir.

 İbn
Teymiyye, naslara muhalefet edenlere karşı sertliği ile bilinen bir âlimdir.
Ancak yazdığı eser olan Ref‘u’l-melâm’da müctehid imamların hadislere
aykırı olan fetvalarına karşın onları savunmaktadır. Bu çalışmada İbn
Teymiyye’nin “âlimlerin savunusu” sayılacak mezkûr çalışmasını baz alarak
hadislerin terkinde âlimlerin mazur sayılması yönündeki yaklaşımı ele
alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, İbn Teymiyye, İctihad

Kaynakça

• Kaynakça Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. (İstanbul: Timaş, 1987). Buhârî, Cu‘fî Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en- Nâsır. Daru Tûkı’n-Necât, 1422. Dârekutnî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mihdî b. Mesud b. Nu‘mân b. ed- Dînâr. Sünenü’d-Dârekutnî. thk. Şuayb el-Arnâvût. (Beyrut: Muesesetü’r-Risâle, 1424/2004). Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdî ez-Sicistânî. Kitâbü’l-merâsîl. Tahkik: Şuayb Arnavut, Beyrut: Muessesetü’r-Risâle,1418/ 1998. Ebû Hanîfe, Nu‘man b. Sâbit b. Zûtâ b. Mâh. el-Âlim ve’l-mute‘allim. tlk. Muhammed Zâhid b. Hasan el-Kevserî. (Kahire: Mektebetü’lEzheriyye,ts.). Ezdî, Ma‘mer b. Ebî Amr Raşid. el-Câmi‘. (Abdurrezâk’ın Musannef ile birlikte) thk. Habîbu’r-Rahman el-A‘zamî. (Beyrut: Mektebi’l-İslâmî), 1403, Cilt 10. Herevî, Ebû Ubeyde el-Kasım b. Sellâm b. Abdullah el-Bağdâdî, Garibü’l-hadis, thk. Muhammed Abdülmuîd Hân, (Haydârâbâd: Matbaati Dâireti’l- Mearifi’l-Osmaniyye, 1384/1964). Heytemî, Ahmed b. Muhammed b. Ali b.Hacer, Fetâva’l-hadîsîyye, thk. Mustafa el-Halebî, (Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1982). İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâi İsmail b. Ömer b. Kesîr. el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. Ali Şîrî, (Beyrut: Dâru İhyâu’t-Türâsi’l-Arabî, 1408/1988), Cilt 14. İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvafikuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Makdisî. el-Muğnî, (Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1388/1968), İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Garibü’l-hadis, thk. Abdullah el-Cebûrî, Bağdâd: Matbaatü’l-Ânî, 1397, cilt 3. İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünen. thk. Şuayb el-Arnavût, Âdil Mürşid. (Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009), İbn Hacer, Şihâbüddin Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askâlanî, Nüzhetü’n-nazar. Tahkik. Nureddin Itr. Karachi Mektebetü’l-Büşrâ, 1432/2011. İbn Teymiyye, Takîyuddin Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdulhalim b. Abdusselam b. Abdullah b. Ebu’l-Kasım b. Muhammed. Kitabu’n-nübüvvât, thk. Abdülaziz b. Sâlih (Riyad: Advâu’s-Selef, 1420/2000), --------, Minhacü’s-sünneti’n-nebeviyye fî nakdi kelâmi’ş-şîati’l-kaderiyye, thk. Muhammed Reşâd Sâlim, cilt 9, (Suudi Arabistan: İmam Muhammed Üniversitesi, 1406, 1986). ----------, Mecmû‘a’tü’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım. (Medine-i Münevvere: Mecmau’l-Melik Fahd li-Tabâati’l-Mushafi’ş-Şerîf), 1416/1995. -----------, Ref’u’l-melâm ani’l-eimmeti’l-a‘lâm. (Riyad: er-Riasetu’l-Amme li-İdârâti’l-Bujûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ ve’d-Da‘ve ve’l-İrşâd). 1403/1983. Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. el-Hasan b. el-Hüseyin. el-Mahsûl, thk. Tâhâ Câbir Feyyâz el-Alvânî, (Beyrut: Muessetü’r-Risâle, 1418/1997). Müslim, Ebü’l-Hasan Müslim b. Haccâc el-Kuşeyr. Nebahânî, Yusuf b. İsmail. Şevahidu’l-hakk fi’l-istiğâse bi-Seyyidi’l-Halk. (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1428/2007). Tûsî, Ebû Alî el-Hasan b. Ali b. Nasr. Muhtasaru’l-ahkâm. thk. Uneys b. Ahmed b. Tahir. (Medine-i Münevvere, Mektebetü’l-Gurebâ, 1415). Polat, Selahattin. Mürsel Hadîsler ve Delil olma yönünden Değeri. Ankara: TDV., 2010. Pakistânî, Zekeriya b. Gulâm Kadir. Min Usûli’l-fıkıh alâ menheci ehli’l-hadis. Daru’l-Harâz, 1423/2002). Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Amr b. Ahmed. el-Fâik fî garîbi’l-hadis ve’l- eser. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî ve Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. (Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife). Zehebî, Şemsüddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz. el- Mevkıze fî ilmi mustalahi’l-hadîs. Thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Halep: Mektebetü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1412.