The Rising Voice from the lodge of Progress and the Idea of Evolution: How Does a Sheikh Refute the Theory of Darwin?

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2, 271 - 340, 27.12.2018

Fulya İbanoğlu

Öz

In this article, the transcription of a
manuscript on the main issues of Ottoman modernization, the idea of ​​evolution
and evolution, its connection with the Darwinian Theory and finally the
criticism of Darwinian philosophy will be given; the content of the manuscript will be evaluated. The author of this
manuscript named Darvin’e Cevab İrşadu’l-Ğâvîn Bi-Reddi
Nazariyeti Feylesof Darvin is Mehmed Elif Efendi, who was a sheikh
from 1980 until the year of 1926, when the lodges were closed in the Eyüp
Hasîrîzâde Dergâhı, one of the most important lodges of Ottoman Istanbul. This manuscript, probably written in the early years of
the Republic, was only the name of this manuscript known until 2016. On the
occasion of this manuscript, it will be examined how the concept of evolution
and evolution discussed in different circles in the last period of the Ottoman
Empire was understood and analyzed by a sufi.

Anahtar Kelimeler

Progress, evolution, Darwin, Hasîrîzâde Dergâhı, Mehmet Elif Efend

Terakki-Tekâmül Meselesine Tekkeden Yükselen Ses: “Darvin’e Cevab İrşadu’l-Ğâvîn Bi-Reddi Nazariyeti Feylesof Darvin” İsimli Risalenin Çeviri Yazısı ve Tahlili

Öz

Bu
makalede, Osmanlı modernleşmesinin temel meselelerinden terakki ve tekâmül
fikrini, bunun Darwin Nazariyesi ile irtibatını, nihayet Darwinci felsefenin
tenkidini muhtevi bir yazmanın çevrimyazısı verilecek, yazmanın muhtevası
tahlil edilecektir. Darvin’e Cevab
İrşadu’l-Ğâvîn Bi-Reddi Nazariyeti Feylesof Darvin isimli bu yazmanın
müellifi, Osmanlı İstanbulu’nun en mühim tekkelerinden Eyüp Hasîrîzâde
Dergâhı’nda 1880’den tekkelerin sırlandığı 1926’ya kadar postnişin olan Mehmed
Elif Efendi’dir. Muhtemelen Cumhuriyet’in ilk yıllarında yazılan bu yazmanın,
2016’ya kadar literatürde sadece ismi bilinmekteydi. Bu yazma vesilesiyle,
Osmanlı’nın son döneminde farklı mahfillerde tartışılan terakki ve tekâmül
fikrinin bir tekke müntesibi tarafından nasıl anlaşılıp tahlil edildiği ortaya
konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Terakki, Tekâmül, Darwin, Hasîrîzâde Dergâhı, Mehmet Elif Efendi

Kaynakça

• Azamat, Nihat “Elif Efendi, Hasîrîzâde”, https://islamansiklopedisi.org.tr/elif-efendi-hasirizade;
• Bayrakdar, Mehmet, İslam’da Evrimci Yaratılış Teorisi, Ankara: Kitabiyat, 2001.
• Cündioğlu, Dücane, “Ernest Renan ve ‘Reddiyeler’ Bağlamında İslâm-Bilim Tartışmalarına Bibliyografik Bir Katkı”, Dîvân, 2, (1996), 1-94.
• Dener, Halit, Süleymaniye Umumi Kütüphanesi, İstanbul: Maarif Vekâleti, 1957.
• Doğan, Atilla, Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm, İstanbul: Küre Yay., 2012.
• Hanioğlu, M. Şükrü, Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük (1889-1902), İstanbul: İletişim Yay.
• Hasırîzâde Mehmed Elif Efendi, Darvin’e Cevab İrşadu’l-Ğâvîn bi-reddi Nazariyeti Feylesof Darvin, Süleymaniye Kütüphanesi, Sütlüce Dergâhı, no: “456”.
• Kara, İsmail, Din İle Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri, İstanbul: Dergâh Yay., 2003.
• Kurt, Hüseyin, “Hasırîzâde Mehmed Elif Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri”, Doktora Tezi, Ankara Ü.S.B.E., Ankara 2003.
• Özdinç, Rıdvan, Akıl, İrade, Hürriyet Son dönem Osmanlı Dinî Düşüncesinde İrade Meselesi, İstanbul: Dergâh Yay., 2013.
• Tanman, Baha “Hasîrîzâde Tekkesi”, https://islamansiklopedisi.org.tr/hasirizade-tekkesi erişim tarihi 14.10.2018.
• Tanrıverdi, Eyüb, “Hasîrîzâde Mehmed Elîf Efendi’nin Muhtâru’l-Enbâ Adlı Eseri”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBArD), 14/27, Bahar (2016), 223-224.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yay., 1998.