Mistisizmin Bağlamsalcı Okuması II: Mistik Tecrübe Bağlam İlişkisi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 363 - 388, 26.12.2020

Betül Akdemir-süleyman

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.797570

Öz

Tarihsel tecrübenin neredeyse tamamında, farklı koşullara rağmen bir grup insan Hakikati, Mutlağı, Boşluğu, Gerçeği, Varlığı veya Tanrı’yı hiçbir aracı olmaksızın tecrübe ettiklerini ve bu tecrübeleri ile gerçek bilgiye ulaştıklarını anlatırlar. Bu tecrübeler, modern dönemde William James başta olmak üzere pek çok felsefeci ve teoloğun dikkatini çekmiş, mevut felsefi ve teolojik tartışmalar bağlamında mistik tecrübeyi açıklayan pek kuram geliştirilmiştir. Bunlar arasında mistik tecrübenin saf, dolaysız, evrensel bir Birlik tecrübesi olduğu karşısındaki en önemli eleştiri ise bağlamsalcı yaklaşımın (contextual approach) mistik tecrübenin içerisinde ortaya çıktığı bağlam dolayımıyla yapılandırılmış ve dolayısıyla da buna göre anlamlandırılmış bir tecrübe olduğu iddiasıdır. Steven T. Katz başta olmak üzere bu bağlamsalcılığı savunanlar, Kant’ın tecrübenin inşası ve Wittgenstein’ın dil oyunu anlayışı zemininde, mistik tecrübenin, mistiğin tecrübesi öncesinde bir dini veya mistik geleneğe dahil olmasından tecrübe sonrasında tecrübeyi yine bağlı olduğu bağlama göre yorumlamasına kadar mistik tecrübenin bağlamla ilişkisini göstermeye çalışırlar. Bağlamsalcı yaklaşımı tanıtmayı amaç edinen iki çalışmadan ikincisi olan bu makalede, önce bağlamsalcılığa göre tecrübe öncesi kullanılan dilin, tecrübe esnasında bilincin yönelimselliğinin ve mistik tecrübe sonrasında tecrübeyi ifadede kullanılan dilin tecrübenin yapılandırılmasına nasıl aracılık ettiği ele alınacak, ardından tecrübenin kendi bağlamında anlamlı olduğu sonucunun ortaya çıkardığı mistik çoğulculuğa yer verilecektir. Böylece mistik tecrübenin mevcut açıklamaları arasında öne çıkan bağlamsalcılığın temel çerçevesi netlik kazanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mistik Tecrübe, Saf Tecrübe, Steven T. Katz

Kaynakça

• Adam, Martin A. “A Post-Kantian Perspective on Recent Debates About Mystical Experience”. A Journal of the American Academy of Religion, 70/4 (2002): 801-817.
• Almond, Philip. “Mysticism and Its Contexts”. The Problem of Pure Consciousness Mysticisim and Philosophy, ed. Robert K. C. Forman, 211-219. New York: Oxford University Press, 1990).
• Burr, Ronald. “Wittgenstein's Later Language-Philosophy and Some Issues in Philosophy of Mysticism”. International Journal for Philosophy of Religion, 7/1 (1976): 261-287.
• Chakravarti, Sitansu S. “The Madhyamika Catuskoti or Tetralemma”. Journal of Indian Philosophy, 8 (1980): 303-306.
• Cole, Cecil Theodore, “Mysticism, Contextualism, and Community: A Communitarian-Pragmatic Epistemology of Mysticism”. Doktora Tezi, Boston University Graduate School of Art and Sciences, 2007.
• Ernst, Carl W. “Mystical Language and Teaching Context in the Early Lexicons of Sufism”. Mysticism and Language, ed. Steven T. Katz, 181-201. New York, Oxford University Press, 1992.
• Forman, Robert K. C. “Eckhart Gezücken, and the Ground of the Soul”. The Problem of Pure Consciousness: Mysticisim and Philosophy, ed. Robert K. C. Forman, 98-120. New York: Oxford University Press, 1990.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem. çev. Hüsamettin Arslan, İsmail Yavuzcan. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008-2009, I, II.
• Garside, Bruce. “Language and the Interpretation of Mystical Experience”. International Journal for Philosophy of Religion, 3/2 (1972): 93-102.
• Gill, Jerry. “Mysticism and Mediation”. Faith and Philosophy, 1 (1984): 111-121.
• Gimello Robert M. “Mysticism and Meditation”. Mysticism and Philosophical Analysis, ed. Steven T. Katz, 170-199. New York: Oxford University Press, 1978.
• Gimello, Robert M. “Mysiticism in It’s Contexts”. Mysticism and Religious Tradition, ed. S. T. Katz, 61-88. New York: Oxford University Press, 1983.
• Harmless, William. Mystics. Oxford:Oxford University Press, 2008.
• James, William. The Varieties of Religious Experience: A Study in Human Nature. New York: Penguin Books, 1985.
• Katz, Steven T. “General Editor’s Introduction”. Comparative Mysticism: An Anthology of Original Sources, ed. Steven T. Katz, 3-21. New York: Oxford University Press, 2013.
• Katz, Steven T. “Language, Epistemology and Mysticism”. Mysticism and Philosophical Analysis, ed. Steven T. Katz, 22-74. Oxford University Press, New York, 1978.
• Katz, Steven T. “The ‘Conservative’ Character of Mystical Experience”. Mysticism and Religious Tradition, ed. Steven T. Katz, 3-60. New York: Oxford University Press, 1983.
• Kazımî, Rıza Şah. Aşkına Giden Yollar. çev. Taha Uluç. İstanbul: İnsan Yay., 2012.
• King, Sallie B. “Concepts, Anti-Concepts and Religious Experience”. Religious Studies, 14/4 (1978): 445-458.
• Marshall, Paul. Mystical Enconters with the Natural World: Experiences and Explanations. Oxford: University Press, 2005.
• Meister Eckhart, Çev. R. B. Blakney, New York, Harper and Brothers, 1941, aktaran: Stace, MF, s. 98-99.
• Prigge, Norman and Kessler, Gary. “Is Mystical Experience Everywhere Same?”. The Problem of Pure Consciousness Mysticisim and Philosophy, ed. by. Robert K. C. Forman, 269-287. New York: Oxford University Press, 1990.
• Proudfoot, Wayne. “Religious Experience, Emotion, and Belief”. The Harvard Theological Review, 3/4 (1977): 343-367.
• Proudfoot, Wayne. Religious Experience. London: University of California Press, 1985.
• Scott, Charles E. “Consciousness and the Conditions of Consciousness”. Review of Metaphysics, 25/4 (1972): 625-637.
• Searle, John R. Intentionality: An Essay in the Philosophy of Mind. Cambridge: Cambridge University Press, 1983.
• Smart, Ninian. “What Would Buddhaghosa Have Made of The Cloud of Unknowing”. Mysticism and Language, ed. Steven T. Katz, 103-122. New York: Oxford University Press, 1992.
• Smith, Frederick M. “Mantra”. Encyclopedia of Religion, ed. Lindsay Jones. Detroit: Macmillan Reference, 2005, VIII, 5676-5678.
• Smith, John E. “William James’s Account of Mysticism; A Critical Appraisal”. Mysticism and Religious Tradition, ed. by. Steven T. Katz, 247-279. New York: Oxford University Press, 1983.
• Staal, Frits. Exploring Mysticism. London: Penguin Books, 1975.
• Stace, Walter T. Mysticism and Philosophy. Macmillian and Co. LTD., London, 1961. Eserin Türkçesi: Mistisizim ve Flesefe, çev. Abdüllatif Tüzer, İnsan Yayınları, İstanbul, 2004.
• Taves, Ann. Fits, Trances and Visions. Princeton: Princeton University Press, 1999.
• Wittgenstein, Ludwing. Felsefi Soruşturmalar. çev. Haluk Barışcan. İstanbul: Metis Kitap, 2007.
• Wittgenstein, Ludwing. Kesinlik Üzerine. çev. Doğan Şahiner. İstanbul: Metis Yay., 2009.
• Zwicky, Jan. “What Is Ineffable?”. International Studies in Philosophy of Science, 26/2 (2012): 197-217.