Tahkîk Dönemi Usûlcülerinden Âmidî’nin Hz. Peygamber’in Fiillerine Yaklaşımı

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 285 - 302, 30.12.2023

Kazim Yusufoğlu

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.1365739

Öz

İslâm hukukunda Hz. Peygamber'in sözleri kadar fiilleri de önemlidir. Bu fiillerden hangilerinin hüküm ifade ettiği ve bu hükmün mahiyetinin ne olduğu meselesi fıkıh usûlü tarihi boyunca tartışılmıştır. Vücûb, nedb ve ibâha yanında tevakkuf da savunulmuştur. Bütün taraflar görüşlerini aklî delillerin yanı sıra naklî delillerle de kanıtlamaya çalışmışlardır. Her dönemin usûlcüleri, Hz. Peygamber'in fiillerinin hükmü konusunda kendilerine intikal eden ilmî mirası değerlendirmiş, bazen görüşler arasında tercih yapmış bazen de yeni görüşler ortaya atmışlardır. Yedinci yüzyıla gelindiğinde büyük bir ilmî birikim ortaya çıkmıştır. Tahkik çağı olarak adlandırılan ve önceki ilmî birikimin detaylı ve mezhepler üstü bir araştırma ve incelemeyle yeniden üretildiği bu dönemin en önemli usûlcülerinden biri olan Âmidî (ö. 631/1233), kendisine intikal eden görüşleri tahlil etmiş, bu görüşlerin delillerini incelemiş, yeni görüşler ortaya koymuş ve bunları aklî delillerle müdafaa etmiştir. Ayrıca karşıt görüşleri savunanların argümanlarına da cevap vermeye çalışmıştır. Bu çalışmada Âmidî'nin konuya bakışı, benimsediği görüşleri nasıl temellendirdiği ve karşıt görüşleri savunanların iddialarına nasıl cevap verdiği tasvir yöntemi kullanılarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh Usûlü, Hüküm, Tahkîk Dönemi, Hz. Peygamber’in Fiilleri, Usûlcüler, Âmidî

Âmidī's Approach to the Prophet's Acts among the Usūlists of the Tahqīq Period

Öz

In Islamic law, the Prophet's actions are as important as his words. The issue of which of these actions express what judgement has been discussed throughout the history of the methodology of fiqh. In addition to wujūb, nedb and ibāha, tawakkuf was also defended. The parties tried to prove their views with intellectual evidences as well as nakli evidences. Âmidî (d. 631/1233), one of the most important jurists of the seventh century of Hijri, which is called the age of Tahkik and in which the previous scholarly accumulation was reproduced with detailed research and analysis, analysed the views that had been transmitted to him, put forward new views, defended them with rational evidence and responded to the arguments of those who defended the opposing views. In this study, the proofs of the views adopted by al-Āmidī and his answers to the arguments of those who defended the opposing views were analysed by using the description method.

Anahtar Kelimeler

Usul al-Fiqh, Judgement, Taḥḳīḳ Period, Acts of the Prophet, Proceduralists, al-Āmidī

Kaynakça

• Âmidî, Seyfeddîn Ali b. Ali. Muntehe’s-sûl fî ilmi’l-usûl. thk. Yahya Salih Muhammed et-Tâî. 2 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2018.
• Âmidî, Seyfeddîn Ali b. Ali. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Abdullah b. Ali eş-Şehrânî vd. 5 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Fadîle, 2016.
• Bâcî, Ebû’l-Velîd Süleyman b. Halef. İhkâmu’l-fusûl fî ahkâmi’l-usûl. thk. Abdullah Muhammed el-Cebbûrî. 2 Cilt. Beyrut: er-Risâletü’l-Alemiyye, 2012.
• Basrî, Ebû’l-Hüseyn Muhammed b. Ali. el-Mu’temed fî usûli’l-fıkh. thk. Halîl el-Meys. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1983.
• Başoğlu, Tuncay. Fıkıh Usulünde Fahreddin er-Râzî Mektebi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2014.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Abdulkadir Atâ. 11 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 2002.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. Mu’cemu’t-Tarîfât. Kahire: Dâru’l-Fadîle, ts.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. Şerhu’l-Mevâkıf Mevâkıf Şerhi (Çeviri-Metin). çev. Ömer Türker. 3 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
• Cüveynî, İmâmu’l-Harameyn. el-Burhân fî usûli’l-fıkh. thk. Sâlih b. Muhammed b. Avîza. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Dûveyhî, Ahmed b. Abdillah b. Muhammed. İlmu usûli’l-fıkh mine’t-tedvîn ilâ nihâyeti’l-karni’r-râbi’l-hicrî. 2 Cilt. Riyâd: Câmiatu’l-İmam Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 2006.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenu Ebî Dâvûd. thk. Râid b. Sabrî. Riyâd: Dâru’l-Hadâre, 2015.
• Ebû Şâme, el-Makdisî. el-Muhakkak min ilmi’l-usûl fîmâ yete allaku bi efʿâli’r-Resûl. thk. Mahmûd Sâlih Câbir. Medine: el-Câmiatu’l-İslâmiyye, 2008.
• Eşkâr, Muhammed Süleyman. Ef’âlu’r-Rasûl ve delâletuhâ ale’l-ahkâmi’ş-şeriyye. 2 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2003.
• Gazâlî, Ebû Hamid Muhâmmed b. Muhammed. el-Mustasfâ min ilmi’l-usûl. thk. Muhammed Süleyman el-Aşkar. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1997.
• İbn Akîl, Ebu’l-Vefâ Ali b. Akîl b. Muhammed. el-Vâzıh fî usûli’l-fıkh. thk. Abdullah b. Abdulmuhsîn et-Türkî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhammed Nâsiruddîn el-Elbânî. Riyâd: Mektebetu’l-Meârif, ts.
• İbn Neccâr, Muhammed b. Ahmed b. Abdilaziz. Şerhu’l-Kevkebi’l-Munîr. thk. Muhammed ez-Zuhaylî, Nezîh Hammâd. 4 Cilt. Riyâd: Mektebu’l-Abîkân, 1993.
• İbnu’l-Hâcib, Cemâleddîn Ebî Ömer Osman. Muhtasaru’l-Müntehe’s-sûli ve’l-emel fî ilmeyi’l-usûli ve’l-cedel. thk. Nezîr Hamâd. Beyrut: Dâru ibn Hazm, 2006.
• İbnu’l-Kassâr, Ebû’l-Hasan Ali b. Ömer. Mukaddime fî usûli’l-fıkh. thk. Mustafa Mahdûm. Riyâd: Dâru’l-Muallime, 1999.
• İmâm Mâlik b. Enes. Muvatta’u’l-İmâm Mâlik. thk. Beşşâr İvaz Ma’rûf, Mahmud Halîl. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1990.
• Kâdî Ebû Ya’lâ, Muhammed b. Hüseyin el-Ferrâ el-Bağdâdî. el-Udde fî Usûli’l-Fıkh. thk. Ahmed b. Ali Seyru’l-Mubârekî. 5 Cilt. Riyâd, 1993.
• Köksal, A. Cüneyt. Fıkıh Usûlünün Mahiyeti ve Gayesi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
• Müslim b. Haccac, Ebu’l-Hüseyin. Sahihu Müslim. thk. Ebû Kuteybe Nezer Muhammad el-Ferâyâbî. Riyad: Dâru’t-Taybe, 2006.
• Nemle, Abdülkerim. el-Muhezzeb fî ilmi usûli’l-fıkhi’l-mukâren. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1999.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. el-Mahsûl fî ilmi usûli’l-fıkh. thk. Taha Câbir Feyyâz Alvânî. 6 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Sâfiyuddîn el-Hindî, Muhammed b. Abdurrâhîm. Nihâyetu’l-vusûl fî dirâyeti’l-usûl. thk. Sâlih b. Süleyman el-Yusuf, Sa’d b. Salim es-Sevîh. 9 Cilt. Mekke: el-Mektetu’t-Ticâriyye, ts.
• Sem'ânî, Ebu’l-Muzaffer Mânsûr b. Muhammed b. Abdilcebbar es-. Kavâtiu’l-edille fî usûli’l-fıkh. thk. Ali b. Abbas b. Osman el-Hekemî. 5 Cilt. Mektebetu’t-Tevbe, 1998.
• Şîrâzî, Ebu İshak İbrahim b. Ali. el-Lum’a fi usûli’l-fıkh. thk. Muhyiddin Dîb Mıstu, Yusuf Ali Bedivi. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 1995.
• Şîrâzî, Ebu İshak İbrahim b. Ali. Şerhu’l-Luma’. thk. Abdulmecid et-Türkî. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garaibu’l-İslâmî, 1988.
• Yıldırım, Selahattin. “Ebü’l-Muzaffer es-Sem‘ânî’ye Göre Bağlayıcılık Açısından Hz. Peygamber’in Fiilleri”. Hadis Tetkikleri Dergisi 20/1 (2022), 65-82.