سلام الدين طوبراق وشعره العربي

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 189 - 210, 30.06.2024

Faruk Kazan

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.1335214

Öz

هذا البحث يقدم معلومات عن حياة سلام الدين طوبراق، ودراساته وانتاجاته الفكرية وشخصيته الأدبية، وهو شاعر كردي وعربي، أنشد أشعارا باللغتين الكردية والعربية. ولد في قرية تَاخِكْ (Taşpınar) التابعة لمقاطعة سِيلْوَانْ (Silvan) في دياربكر (Diyarbakır). يذكر البحث أن سلام الدين طوبراق تلقى دراسته المدرسة عند والده، وأنه عمل إمامًا في قرى مختلفة، وأنه استخدم أشكالاً وأساليبَ من الأدب العربي الكلاسيكي في شعره العربي، وأنه تناول موضوعات مثل الحب والدين والتصوف والأخلاق، وأنه تأثر بالأدب الكردي والعربي، وأنه استخدم لغة بسيطة وواضحة، وأحيانًا أدخل عبارات وكلمات كردية. في نهاية البحث، يُشار إلى أن شعر سلام الدين طوبراق به بعض النقائص، وأنه ارتكب بعض الأخطاء في النحو والصرف وبناء الجملة العربية، وأنه خالف بعض القواعد لإتقان الوزن والقافية. مصادر البحث هي مقابلات أجريت مع سلام الدين طوبراق نفسه، شعره، ودراسات باحثين آخرين

Anahtar Kelimeler

اللغة, الأدب, الشعر العربي, الشعر الكردي, سلام الدين طوبراق, المدرسة

Selamettin Toprak and His Arabic Poems

Öz

This article provides information about the life of Selamettin Toprak, who was born in Diyarbakır Silvan district and is known for his Arabic poems. The article states that Selamettin Toprak had a madrasah training by his father, worked as an imam in various villages, used the poetic forms and style of classical Arabic literature in his Arabic poems, dealing with with love, religion, mysticism and morality topics. He was influenced by both Kurdish and Arabic literature and sometimes used Kurdish idioms and words in his works. At the end of the article, it is stated that Selamettin Toprak made some grammatical, morphological and syntactic mistakes in his Arabic poems, violating philological rules in order to fit the rhyme and meter of the poem. The sources of the article consist of interviews with Selamettin Toprak, his poetry books and the works of other researchers.

Anahtar Kelimeler

Language, Literature, Arabic Poetry, Kurdish Poetry, Selamettin Toprak, Madrasa

Selamettin Toprak ve Arapça Şiirleri

Öz

Bu makale, Diyarbakır Silvan ilçesine bağlı Tahık (Taşpınar) köyünde doğan ve Arapça ve Kürtçe şiirleriyle tanınan Selamettin Toprak’ın hayatı, eğitimi ve edebi kişiliği hakkında bilgi vermektedir. Çalışmada Selamettin Toprak’ın hayatı ve ilmî kişiliği hakkında malumatlar verildikten sonra onun Arapça şiirleri muhteva ve edebi sanatlar açısından ele alınmıştır. Şiirlerinde klasik Arap edebiyatının nazım şekillerini ve üslubunu kullandığı, aşk, din, tasavvuf ve ahlak gibi toplumsal konuları işlediği, hem Kürt hem Arap edebiyatından etkilendiği, sade ve anlaşılır bir dil kullandığı, bazen de Kürtçe deyim ve kelimelere yer verdiği gibi hususlar, çalışmanın elde ettiği önemli sonuçlardır. Çalışmanın sonunda, Selamettin Toprak’ın Arapça şiirlerinde bazı eksiklikleri olduğu, nahiv, sarf ve Arapça cümle yapısı konusunda bazen hatalar yaptığı, şiirin vezin ve kafiyesine uymak için kuralları ihlal ettiği ifade edilmektedir. Makalenin kaynakları, Selamettin Toprak’ın kendisiyle yapılan mülakatlar, şiir kitapları ve diğer araştırmacıların çalışmalarından oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dil, Edebiyat, Arapça Şiir, Kürtçe Şiir, Selamettin Toprak, Medrese.

Kaynakça

• Ahdarî, Ebû Zeyd Abdurrahmân b. Seyyidî Muhammed es-Sagîr. el-Cevherü’l-meknûn fî sadef-i selâsset-i fünûn. thk. Muhammed b. Abdülaziz Nasif. Medine: Merkezü’l-besâir, ts. ’ Akkâvî, İn’am Fevval. el-Mu’cemü’l-müfassal fî ’Ulûmi’l-belâğa el-Bedî’ ve’l-Beyân ve’l-Me’ânî. thk. Ahmed Şemseddîn. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 3. Basım, 2006.
• ’Atîk, Abdülaziz. ’İlmü’l-beyân. Beyrut: Darü’n-nahdeti’l-arabiyye, 1985.
• ’Atîk, Abdülaziz. İlmü’l-me’ânî. Beyrut: Darü’n-nahdeti’l-arabiyye, ts. Carim, Ali-Emîn, Mustafa. el-Belâğatü’l-vâdiha. Beyrut: Dâru’l-me’ârif, ts.
• Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Delâilü’l-i‘câz. thk. Mahmud Muhammed Şâkir. Kahire: el-Hâncî, 1984.
• Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkāhir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Esrârü’l-belâğa fî ilmi’l-beyân. thk. Abdülhamit Hindâvî. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2001.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. Mu’cemu’t-ta’rîfât. thk. Muhammed Sâdık el-Minşâvî. Kahire: Dâru’l-fadile, 2004.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullāh b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh. Muġni’l-lebîb ʿan kütübi’l-eʿârîb. thk. Mâzin el-Mubârek. Dimaşk: Dâru’l-fikr, 1964.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-arab. Beyrut: Dâr-u Sâdır, ts.
• Îcî, Ebü’l-Fazl Adudüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdilgaffâr. el-Fevâidü’l-Ğiyâsiyye fî ’Ulûmi’l-belâğa. thk. ’Âşık Hüseyin. Kahire: Dârü’l-kütübi’l-mısriyye, 1991.
• Kâsım, Muhammed-Dîb, Muhyeddîn. ’Ulûmi’l-belâğâ el- Bedî ve’l-Beyân ve’l-Me’ânî. Tarablus: el-Müessetu’l-hadîse li’l-kitâb, 2003.
• Katib, Ali b. Halef el-. Mevâddü’l-beyân. thk. Hatem Sâlih ed-Dâmin. Dimaşk: Dârü’l-beşâir, 2003.
• Kazvînî, Ebü’l-Meâlî Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed. el-Îdâh fî “ulûmi’l-belâğâ el-Me’ânnî ve’l-Beyân ve’l-Bedî”. thk. İbrahim Şemseddîn. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2003.
• Mustafâ, İbrâhîm - vd. el-Mu‘cemü’l-vasît. İskenderiye: Dâru’d-da’va, ts.
• Râzî, Muhammed b. Ebû Bekr b. Abdulkâdir. “Muhtâru’s-Sahhâh”. thk. Mahmud Hâtır. Beyrut: Mektebetu Lübnan Nâşirûn, 1995.
• Safiyyüddîn el-Hillî, Ebü’l-Mehâsin (Ebü’l-Fazl, Ebü’l-Berekât) Safiyyüddîn Abdülazîz b. Serâyâ b. Alî. Şerhü’l-Kâfiyye el-bedî’iyye fî “Ulûmi’l-belâğa ve Mehâsini’l-bedî”. thk. Nesîb Abdülhamid Neşâvî. Beyrut: Dâr-u Sâdır, 2. Basım, 1992.
• Sekkâkî, Ebû Ya‘kūb Sirâcüddîn Yûsuf b. Ebî Bekr b. Muhammed b. Alî el-Hârizmî. Miftâhu’l-ulûm. Beyrut: Na’im Zerzûr, 2. Basım, 1987.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr (Ebû Osmân, Ebü’l-Hasen, Ebü’l-Hüseyn) Sîbeveyhi Amr b. Osmân b. Kanber el-Hârisî. el-Kitâb. thk. Abdüsselam Harun. Kahire: el-Hâncî, 3. Basım, 1988.
• Toprak, Z. Fuat vd. “Seyda Molla Yasin Toprak (Yüsrî) Hayatı Ve İlmî Kişiliği”. Şarkiyat 1 (Nisan 2009), 121-132.
• Toprak, Selamettin. Kişisel görüşme. 13.01.2023.
• Yıldırım, Kadri. Kürt Medreseleri ve Alimleri. İstanbul: Avesta, 2018.
• Yıkılmaz, Abdulvahit. “Molla Muhammed Said el-Amedî (Yıkılmaz) Hayatı,İlmi ve Tasavvufi Yönü”. Şarkiyat 4 (Kasım 2010), 137-155.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. Esâsü’l-belâğa. thk. Muhammed Bâsil. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1998.