ChatGPT İle Metin Analizi: Memlükler Dönemi 815 (1412-1413) Yılı Örneği

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 66 - 86, 30.06.2025

Mehmet Fatih Yalçın , Z.sena İşcan

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.1632663

Öz

Son zamanlarda sosyal bilimlerde dijital uygulamalara artan ilginin bir tezahürü olan bu makale, Memlükler döneminde (648-923/1250-1517) 815 (1412-1413) yılındaki siyasî ve sosyal çalkantıları, iki önemli tarihçi olan Makrîzî’nin (ö. 845/1442) es-Sülûk li-maʿrifeti düveli’l-mülûk ve Aynî’nin (ö. 855/1451) İkdü’l-cümân fî târîḫi ehli’z-zamân adlı eserlerine dayanarak incelemektedir. Makalenin özgün değeri, henüz neşredilmemiş olan Aynî’nin 815 (1412-1413) yılına dair yazma metninin eScriptorium adlı dijital transkripsiyon uygulamasıyla metin hâline dönüştürülmesi ve sonrasında ChatGPT’nin iki farklı modeli (o1 ve 4o) aracılığıyla bu metnin Makrîzî’nin eseriyle mukayesesinden kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak çalışma, yapay zekâ destekli metin analizi ve dijital transkripsiyon uygulamalarının tarih yazıcılığında hız, doğruluk ve yorumlama imkânını artırabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi , Metin Analizi , Yapay Zeka , ChatGPT , eScriptorium , Makrîzî , Aynî

Text Analysis with ChatGPT: Mamluk Period an Example from the Year 815 (1412-1413)

Öz

Reflecting the recent increasing interest in digital applications in social sciences, this article examines the political and social upheavals of the year 815 (1412-1413) during the Mamluk period (648-923/1250-1517), as described by two prominent historians: al-Maqrīzī (d. 845/1442) in Kitāb al-sulūk li-ma’rifat duwal al-mulūk and al-ʿAynī (d. 855/1451) in Iqd al-jūman fī ta’rikh ahl al-zamán. The article’s unique contribution lies in transforming the unpublished manuscript of al-ʿAynī’s work from 815 (1412-1413) into a digital format using the eScriptorium transcription application. This digitized text is then compared with al-Maqrīzī’s work using two distinct ChatGPT models (o1 and 4o). In conclusion, the study demonstrates that AI-supported text analysis and digital transcription applications can enhance speed, accuracy, and interpretative possibilities in historiography.

Anahtar Kelimeler

Islamic History , Textual Analysis , Artificial Intelligence , ChatGPT , eScriptorium , al-Maqrīzī , al-ʿAynī

Kaynakça

• Ağır, Abdullah Mesut. “Memlûk Sultanlarının Gölgesi Altında Hilâfet Kurumu”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10(2) (2011), 637-651.
• Aktan, Ali. “Mısır’da Abbâsî Halifeleri”. Belleten 55/214 (1991), 613-652.
• al-ʿAynī. Iqd al-jūman fī ta’rikh ahl al-zamán. İstanbul: Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi, 2396. 179a-191b.
• al-Maqrīzī. Kitāb al-sulūk li-ma’rifat duwal al-mulūk. ed. Muhammed Abdülkâdir ‘Atâ. 8 Volumes. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Ayaz, Fatih Yahya. Memlükler’de Tarih ve Tarihçiler. Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2020.
• Banister, Mustafa. The Abbasid Caliphate of Cairo (1261-1517): History and Tradition in the Mamluk Court. Canada: University of Toronto, Doctoral Thesis, 2015.
• Broadbridge, Anne F.. “Academic Rivalry and the Patronage System in Fifteenth-Century Egypt al-‘Ayni, al-Maqrīzī and Ibn Hajar al-‘Asqalani”. Mamluk Studies Review 3 (1999), 85-107.
• Çıplak, Esra. el-Melik en-Nâsır Ferec b. Berkuk Devri Memlûk Sultanlığı (791-815/1389-1412). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Forbes. Access 5 January 2025. https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2024/05/18/hard-evidence-that-please-and-thank-you-in-prompt-engineering-counts-when-using-generative-ai/
• Karram, Muneer. Al-Muʾayyad Shaykh A Mamlūk’s Road to Power and its Consolidation 1412-1421. Israel: University of Haifa, Doctoral Thesis, 2023.
• OpenAI. Access 1 January 2025.https://chatgpt.com/share/6770178b-f468-800c-870d-1e71c734253f
• OpenAI. Access 1 January 2025. https://chatgpt.com/share/67769a21-c864-800c-b842-7fa10c8b3f6b
• OpenAI. Access 5 January 2025. https://help.openai.com/en/articles/9824965-using-openai-o1-models-and-gpt-4o-models-on-chatgpt
• OpenAI. Access 5 January 2025. https://help.openai.com/en/articles/7864572-what-is-the-chatgpt-model-selector
• OpenAI. Access 5 January 2025. https://help.openai.com/en/articles/10258472-does-o1-support-file-uploads
• OpenAI. Access 5 January 2025. https://help.openai.com/en/articles/7102672-how-can-i-access-gpt-4-gpt-4-turbo-gpt-4o-and-gpt-4o-mini
• OpenAI. Access 5 January 2025. https://help.openai.com/en/articles/8313428-does-chatgpt-tell-the-truth
• OpenAI. Access 5 January 2025. https://help.openai.com/en/articles/10032626-prompt-engineering-best-practices-for-chatgpt
• OpenAI. Access 5 January 2025. https://help.openai.com/en/articles/8437071-data-analysis-with-chatgpt
• OpenAI. Access 5 January 2025. https://openai.com/index/learning-to-reason-with-llms/
• OpenAI. Access 5 January 2025.https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering#tactic-ask-the-model-to-adopt-a-persona OpenAI. Access 5 January 2025. https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering#tactic-use-inner-monologue-or-a-sequence-of-queries-to-hide-the-model-s-reasoning-process
• OpenAI. Access 5 January 2025. https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering#strategy-write-clear-instructions
• OpenITI. Access 5 November 2025. https://escriptorium.openiti.org/
• Sağlam, Ahmet. “Memlûk” Sözcüğü: Basit Anlamından Askeri ve Siyasi Terim Anlamına”. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/2 (2023), 341-356.
• Saraçoğlu, Tuba Nur. “Dijital Beşerî Bilimler Bağlamında İlahiyat/İslâmî İlimler”. İslam Tetkikleri Dergisi12/2 (2022), 863-870.
• Uzun, Kazım. “Saltanat Makamında Bir Halife: El-Mustaîn Billah’ın Hilafeti (1406-1414) ve Memlûk Devleti Sultanlığı (1412)”. Tarih Araştırmaları Dergisi 40/70 (2021), 190-205.