The Turkish Intellectual Who Shaped the History of Azerbaijan: Mehmet Emin Resulzade

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 32, 309 - 318, 25.06.2025

Ayhan Afşin Ünal , Sevil Başol

https://doi.org/10.31455/asya.1659150

Öz

Due to the occupation of azerbaijani lands by the russian empire in the 19.th century,the azerbaijani people had to continue their lives under russian rule.the azerbaijani people,who did not want to live under russian rule,rebelled from time to time,but did not achieve positive results.azerbaijani intellectuals,who wanted to live independently like the azerbaijani people,were influenced by the transformation of the form of government in western countries into a nation-state approach and wanted to implement the nation-state governance model in azerbaijani lands as well.european,turkish and russian intellectuals contributed to this desire of azerbaijani intellectuals.Meetings between azerbaijani intellectuals and intellectuals from other countries enabled the intellectuals to be informed about every event that took place.Thus, Azerbaijani intellectuals carried out their struggle for the independence of Azerbaijan in accordance with the conditions of the period. Similar activities to those carried out in other countries for the construction of a nation-state were implemented during the independence of the Azerbaijani people. Articles were written by Azerbaijani intellectuals in newspapers and magazines to raise public awareness. Additionally, various institutions and organizations were established.
In this study, produced from his doctoral thesis, the activities of Mehmet Emin Resulzade throughout his life are included. In accordance with the purpose of the study, care was taken to focus on the activities of Mehmet Emin Resulzade. Other events of the period were not covered much because the topic would be lengthy. Mehmet Emin Resulzade is one of the Azerbaijani intellectuals who took part in the establishment of the Turkish Islamic Republic, which was established for the first time in history on the territory of Azerbaijan. Mehmet Emin Resulzade was an Azerbaijani intellectual who fought throughout his life to prevent the Azerbaijani people from living in captivity, who did not give up the struggle until his last breath, who questioned events and facts, who was open to new ideas and innovations, and who defended Turkism with a forward-thinking mind.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan İntellectual , İndependence , Republic , Resulzade

Azerbaycan Tarihine Yön Veren Türk Aydını: Mehmet Emin Resulzade

Öz

Rus imparatorluğunun 19.yüz yılda Azerbaycan topraklarını işgal etmesinden dolayı Azerbaycan halkı, Rus yönetimi altında yaşamlarını sürdürmek zorunda kaldı.Rus yönetimi altında yaşamak istemeyen Azerbaycan halkı zaman zaman isyan etsede olumlu sonuç alamadı.Azerbaycan halkı gibi bağımsız yaşamak isteyen Azerbaycan aydınları batılı devletlerde yönetim şeklinin ulus devlet anlayışına dönüşmesinden etkilenerek ulus devlet yönetim modelini Azerbaycan topraklarında da uygulamak istedi.Azerbaycan aydınlarının bu isteğine katkı sağlayan Avrupalı,Türk ve Rus aydınlarıydı.Azerbaycan aydınlarıyla diğer ülkelerin aydınlarının görüşmesi aydınların yaşanan her olayla ilgili bilgi sahibi olmalarını sağladı.Böylece Azerbaycan aydınları Azerbaycan’ın bağımsızlığı için verdiği mücadeleyi dönemin şartlarına uygun şekilde gerçekleştirdi.Diğer ülkelerde ulus devlet inşası için yapılan faaliyetlerin benzerleri Azerbaycan halkının bağımsızlığı içinde uygulandı.Halkı bilinçlendirmek amacıyla gazete ve dergilerde Azerbaycan aydınları tarafından yazılan yazılar kaleme alındı.Ayrıca çeşitli kurum ve kuruluşlar meydana getirildi.
Doktora tezinden üretilen bu çalışmamızda Mehmet Emin Resulzade’nin hayatı boyunca yaptığı faaliyetler yer almaktadır.Çalışmanın amacına uygun şekilde Mehmet Emin Resulzade’nin yaptığı faaliyetler üzerinde durulmaya özen gösterildi. Konunun uzayacağı düşüncesiyle dönemin diğer olaylarına fazla yer verilmedi. Mehmet Emin Resulzade tarihte ilk kez Azerbaycan topraklarında kurulan Türk İslam cumhuriyetinin kuruluşunda yer alan Azerbaycan aydınlarından biridir. Mehmet Emin Resulzade, Azerbaycan halkının esaret altında yaşamaması için ömrü boyunca mücadele eden son nefesine kadarda mücadele etmekten vazgeçmeyen olayları,olguları sorgulayan yeni fikirlere ve yeniliklere açık,ileri görüşlü Türkçülüğü savunan Azerbaycan aydınıdır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan , Aydın , Bağımsızlık , Cumhuriyet , Resulzade

Kaynakça

• Attar, A., & Şimşir, S. (2013). Tarihten günümüze Türkiye’de yaşayan Azerbaycan Türkleri. Berikan Yayınevi.
• Baykara, H. (1975). Azerbaycan istiklal mücadelesi tarihi. Gençlik Basımevi.
• Bǝşiroğlu, Ə. (2012). Hamının sevimlisi (H. Z. Tağıyev hakkında). Tǝknur.
• Güngör, E. (2011). Türkistan’da fikir akımları. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• İsmailov, M. (2014). İlk çağlardan xx. yüzyıl başlarına kadar Azerbaycan tarihi, (Çev.: Vefa Kurban). IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Mehmetzade, M. B. (1991). Milli Azerbaycan hareketi. Ankara Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
• Resulzade, M. E. (1990). Azerbaycan cumhuriyeti (keyfiyeti teşekkülü ve şimdiki vaziyeti). Azerbaycan Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Yayınları.
• Rəsulzadə, M. Ə. (2009). Milli birlik. “Çıraq” Nəşriyyatı.
• Saray, M. (2019). Yeni Türk cumhuriyetleri tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Süleymanlı, E. (2006). Milletleşme sürecinde Azerbaycan Türkleri. Ötüken Yayınları.
• Şimşir, S. (2018). Türk dünyası tarihi. Post Yayınları.
• Yaqublu, N. (1999). Azərbaycan milli istiqlal mübarizəsi və Məhəmməd Əmin Rəsulzadə.