KIRIM HARBİ (1853-1856): YAKINÇAĞ’DA BÜYÜK GÜÇ POLİTİKALARI VE OSMANLI DEVLETİ

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 49 - 68, 26.12.2024

Mustafa Turan

https://doi.org/10.58640/asyar.1590743

Öz

Napolyon’un iktidarı döneminde Avrupa’da giriştiği savaşlar üzerine Avusturya, Prusya, Rusya ve İngiltere birlikte hareket etmişler ve Avrupa’da statükonun kurulmasına çalışmışlardır. 1815 yılına kadar süren ve Napolyon’un 18 Haziran 1815’de Waterloo’da İngiltere ve Prusya orduları karşısında yenilmesi üzerine Fransa, önceki sınırlarına çekilmek zorunda kalmıştır. Ayrıca Viyana Kongresi’ni toplayan bu devletler 1815’de bazı kararlar almışlardır. Bu kararlar Avrupa coğrafyasında devletlerin çıkarlarına zarar vermeden takip edecekleri politikaların sınırlarını belirliyordu. Avrupa’da yaşanan bu gelişmeler büyük devletlerin ne kadar güçlü olurlarsa olsunlar, tek başına bir düzen kuramayacaklarını göstermiştir. Artık ikili ilişkiler yerini çoklu ilişkilere bırakmıştı.
Büyük devletlerin aralarındaki anlaşmazlıkları halletmek üzere yürüttükleri bu politika, Avrupa coğrafyası ile sınırlı kalmamış ve “yeni dünya düzeni kurmak” gibi bir iddiaya dönüşmüştür. Avrupa coğrafyasında yaşanan gelişmelerde olduğu gibi büyük devletler yöneldikleri coğrafyalarda güçleri mesabesinde çıkarları doğrultusunda zaman zaman uzlaşma sağlayacaklarsa da birbirleriyle çatışmaktan da geri durmayacaklardır. Tabii olarak Osmanlı toprakları da sanayileşmelerini gerçekleştirmiş ve dünyayı paylaşma yarışına girmiş olan devletlerin yöneldikleri bir saha olmuştur. Askeri, iktisadi ve siyasi açmazları sebebiyle Osmanlı Devleti’nin, bu paylaşım savaşında bir rakip olamayacağı; bilakis rakip devletler arasında paylaşılmak istenen bir devlet olacağı görülüyordu.
Viyana Kongresi’nden sonraki süreçte Büyük devletlerin emperyalist emellerinin Osmanlı Devleti'nin yıkılmasına yol açmadan tatmin edilmesi veya eğer bu yıkılış kaçınılmaz ise Osmanlı Devleti'nin Avrupa'daki güç dengelerini alt üst etmeden parçalanması ve tasfiye edilmesi büyük güç politikalarının temel sorunu olmuştur. “1853-1856 Kırım Harbi” gerek harbin gerekçeleri gerekse Rusya karşısında Osmanlı Devleti’nin bu devletlerin bir kısmı tarafından himaye edilmesi açısından değerlendilirse Osmanlı Devleti’nin yıkılış sürecini daha sağlıklı anlamak mümkün olacaktır. Kırım Harbi, sonunda kazanmış olsa da Osmanlı Devleti’nin çaresizliğini ve acziyetini göstermesi bakımından önemli bir olay olduğu gibi yürütülen büyük güç politikaları karşısında kendi gücü ile ayakta duramayacağını ve yıkılması mukadder bir devlet olduğunu gösterecektir.

Anahtar Kelimeler

Kırım Harbi, Rusya, İngiltere, Fransa, Avusturya, Osmanlı Devleti, Yeni Dünya Düzeni

Kaynakça

• Açba S. (2004). Osmanlı Devleti’nin dış borçlanması (1854-1914), Ankara.
• Armaoğlu F. (1997). 19.yüzyıl siyasi tarihi, (1789-1914), Türk Tarih Kurumu, Ankara, Baykal B. S. (1959). “Makamat-ı Mübareke meselesi ve Babıâli”, BELLETEN, (23)90, Nisan Türk Tarih Kurumu, s.241-266.
• Bayur Y. H. (1991). Türk inkılâbı tarihi, (2) 3, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Beydilli K. (2007). “Paris antlaşması”, TDV İslam Ansiklopedisi, (34), İstanbul, s. 169- 172.
• Birbudak T. S. (2018). “1853-1856 Kırım Harbi’nde Osmanlı-Avusturya ilişkileri”, Belleten, (82) 293, Nisan, Türk Tarih Kurumu, s. 241-264.
• Demiray S. (2021). “Kırım savaşı ve sonrası Osmanlı-Rusya ilişkileri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 71, Mayıs, Erzurum, s..617-634.
• Karpat K. (2012). Balkanlarda Osmanlı mirası ve milliyetçilik, Çeviren: Recep Boztemur, Timaş, İstanbul.
• Kennedy P. (2009). Büyük güçlerin yükseliş ve çöküşleri, Türkiye İş Bankası, İstanbul.
• Kodaman B. (1983). Şark meselesi ışığı altında Sultan II. Abdülhamid’in Doğu Anadolu politikası, İstanbul.
• Küçük C. (1979). “Şark meselesi hakkında önemli bir vesika”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, Tarih Dergisi, Ord. Prof. Dr. İ. Hakkı Uzunçarşılı Hatıra Sayısı, İstanbul, s. 607- 638.
• Sannav S. C. (2022). “Kırım savaşı’nın (1853-1856) Balkanlar’daki milliyetçilik hareketlerine etkileri”, Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, (5).9, s. 257- 277.
• Soysal M. (1999). Fransız ihtilali ve Türk-Fransız diplomasi münasebetleri, (1789-1802), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Turan M. (2015) “Yakınçağda Osmanlı Devleti’nin Avrupa’dan Tasfiyesi Yönünde Politikalar”, Osmanlı’dan Günümüze Bosna Hersek Uluslararası Sempozyumu Bildirileri 9-10-11 Haziran 2010, Tuzla 2011, s. 208-221.
• Turan M. (2015). “I. Dünya savaşı öncesinde Avrupa devletlerinin siyaset stratejileri ve Osmanlı Devleti”, 100.Yılında I. Dünya Savaşı Uluslararası Sempozyumu, 03-05 KASIM /NOVEMBER 2014, Atatürk Araştırma Merkezi-Karoli Gaspar Üniversty- Hacette Üniversitesi AİİT Enstitüsü Budapeşte/Macaristan, Ankara, s. 57-89.
• Turan M. (2019). “Avrupa ve Türkiye”, Atatürk ilkeleri ve inkılap tarihi I, Eskişehir, s.88- 124.
• Turan M. Gürbüz M. (2006). Yunan bağımsızlık düşüncesinin tarihi temelleri ve Tripoliçe katliamı”, Uluslararası Suçlar ve Tarihi, 1 (Yaz) Ankara, s.9-42.
• Turan Ş. (1951) “1829 Edirne antlaşması”, A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, (9) 1-2, s. 111-151.
• Uçarol R. (2000). Siyasi tarih, (1789-1999), 5. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Zürcher E. J. (1998). Modernleşen Türkiye’nin tarihi, İletişim, 3. Baskı. İstanbul.