Cumhuriyetin İlanından Günümüze Kadının Turizm Sektöründeki Yeri: Karşılaşılan Kariyer Engelleri

Yıl 2023, Cilt: 34 Sayı: 3 - Cumhuriyetin 100. Yılında Türk Turizmi Özel Sayısı, 255 - 272, 29.10.2023

Merve Öksüz

https://doi.org/10.17123/atad.1317545

Öz

Dünya ve Türkiye nüfusunun yaklaşık olarak yarısını temsil eden kadınların çalışma hayatına etkisi büyüktür. Özellikle kadınların gündelik hayatlarıyla örtüşen bir yapıya sahip olan turizm sektöründe kadın istihdamının önemi göz ardı edilemez. Ancak kadınlar çalışma hayatlarında bireysel faktörlerden, örgütsel faktörlerden ve toplumsal, basmakalıp düşünceler sebebiyle çok fazla kariyer engelleriyle karşılaşmaktadırlar. Turizm sektörü ise zorlu çalışma koşulları ve belirsiz saatleri nedeniyle kadınlar daha fazla engelle karşılaşabilmektedir. Bu çalışmada doküman inceleme yöntemi ile 1923-2023 yılı arasında turizmde çalışan kadınlar ile yapılmış röportajlar, makaleler ve kaynaklar analiz edilmiştir. Bu çalışma sonucunda geçen 100 yıla rağmen turizm sektöründe kadın istihdamını arttırmak ve kariyer engellerini aşmak adına özel sektörün, devletin (yasal düzenlemelerin), toplumun (cinsiyet ayrımcılığı ve eşitsizliğinin) birlikte yapılacak çok şeyin olduğu kanısına varılmıştır. Başarılı olan kadın turizmcilerin ise ortak noktaları azimleri, ailelerine ya da yöneticilerine başkaldırabilmeleri, çok disiplinli çalışmaları ve gerektiğinde kendilerini hatta çocuklarını bile ikinci plana atarak yılmadan çalışmaları olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Turizmde kariyer engelleri, Turizmde kadın çalışanlar, Kadın çalışanlar, Mesleki sorunlar

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Sayın Nazmi hocama, Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. yılında çıkaracağı bu özel sayı için bizlere de yer verdiğinden ötürü teşekkürlerimi sunuyorum.

The Place of Women in The Tourism Sector from The Proclamation of The Republic to The Present: Career Barriers Encountered

Öz

Women, representing about half of the world’s and Turkey’s population, have a crucial point in working life. Tourism is a significant sector of women’s employment due to its structural feature that overlaps with women’s daily lives. However, in the literature, it is seen that women working in the tourism sector face many career disabilities. The document review method was used in this study, which was prepared to determine these obstacles. The analyzes were made through interviews, articles and books with women working in tourism between the years 1923-2023. As a result of the study, to overcome career barriers and increase women’s employment in the tourism sector, despite the past 100 years, there are many things to be done together with the private sector, the government (legal regulations) and society (gender discrimination and inequality). The common points of successful women tourism professionals are determined as perseverance, being able to rise against family or managers, discipline, hard-working and putting even their needs on the back burner when necessary.

Anahtar Kelimeler

Career barriers in tourism, working women in tourism, working women, Professional problems

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Ahmed, S., Khan, M., Memon, Z. ve Siddiqui, F. (2014). Organizational Culture and its Impact on Employee Career Progression in Public Sector Organizations in Pakistan,IBT Journal of Business Studies, 10 (2): 56-70.
• Akdağ, G. ve Üçyıldız, U. H. (2020). Seyahat Acentası Çalışanlarının Cam Tavan Sendromu Algılamaları: Ege Bölgesi Seyahat Acentalarında Bir Uygulama, İşletme Araştırmaları Dergisi, 3 (12): 2540-2654.
• Akoğlan Kozak, M. (2020). Gülay Nalçacı: TURBAN Otellerinin Unutulmaz Housekeeper’ı. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 141-150). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Akoğlan, M. (1996). Konaklama Endüstrisinde Kadının Konumu, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 2 (7): 16-23.
• Altıntaş, V. (2014). Turizm Işletmelerinde Yıldırma (Mobbing). İçinde Ş. Tekeltürk, N. Perçin ve B. Güzel (Editörler), Turizm İşletmelerinde Çalışan İlişkileri Yönetimi (ss. 303-320). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Anafarta, N., Sarvan, F. ve Yapıcı, N. (2008). Konaklama İşletmelerinde Kadın Yöneticilerin Cam Tavan Algısı: Antalya İlinde Bir Araştırma, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 15 (8): 111-137.
• Ardıç Yetiş, Ş. ve Çalışkan, N. (2020). Turizm sektöründe kadın istihdamı: mevcut duruma ilişkin bir değerlendirme, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (18): 105-119.
• Arslan, A. ve Şimşek, G. (2018). Kadın Turist Rehberlerinin Yaşadıkları Mesleki Sorunlar: Aydın Turist Rehberleri Örneği, Journal of Travel and Tourism Research, 13 (1): 23-49.
• Avcı, C. (2021). Turizm İşletmelerinde Cinsiyet Ayrımcılığı: Kavramsal Bir Değerlendirme, Turizm ve İşletme Bilimleri Dergisi, 1(2): 1-14.
• Aydın Tekeltürk , Ş. ve Şahin Perçin, N. (2008). Turizm Sektöründe Kadın Çalışanların Karşılaştıkları Kariyer Engelleri ve Cam Tavan Sendromu: Cam Tavanı Kırmaya Yönelikstratejiler, Journal of Administrative Sciences, 6 (2): 113-128.
• Aydın Ünal, D. (2020). Gülçin Güner: Yerelden Genele İlerlemeyi Amaçlayan Bir başarı Öyküsü. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 151-158). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Aydın, C. (2020). Asuman Tarıman: Kaleiçi’nden Uluslararası Bir Arenaya. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 15-23). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Aytaç, S. (2005). Çalışma Yaşamında kariyer: Yönetimi, Planlanması, Gelişimi ve Sorunları. Bursa: Ezgi Yayınevi.
• Babat, D. (2020). Ayşe Seviner: Turizmin Güleryüzü. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 43-48). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Babat, D. (2020). Türk Turizminin “İnci”si. İnci Pirinçcioğlu. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 215-223). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Balcı, E. ve Aslan, E. B. (2022). Turizmde Çalışan Kadın Sorunları: Antalya’da 5 Yıldızlı Otellerin Yiyecek-İçecek Departmanlarında Çalışan Kadınlar, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10 (3): 1674-1698.
• Bayram, A. T. (2019). Türk Turizm Alan Yazınında Kadınlar Üzerine Yapılan Çalışmaların Bibliyometrik Analizi, Turizm ve Arastırma Dergisi, 8 (2): 56-77.
• Bora, D. ve Perçin, N. P. (2022). Turizm ve Kariyer. İçinde V. Altıntaş ve Y. Yumuk (Editörler), Turizm İşletmelerinde Kariyer Engelleri (ss.17-46). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Cave, P. ve Kilic, S. (2010). The Role of Women in Tourism Employment With Special Reference to Antalya, Turkey, Journal of Hospitality Marketing & Management, 3(19): 280-292.
• Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Thousand Oaks: Sage.
• Çelik Uğuz, S. ve Topbaş, F. (2016). Turizmde Kadın İstihdamı ve Ücret Ayrımcılığı: Karşılaştırmalı Bir Analiz, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 27V(1): 62-78.
• Çerezci, S. (2018). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Kadın Bakanı Prof. Dr. Peyman Türkan Akyol’un Siyasi Hayatı, BELGI Dergisi Prof. Dr. Halil İNALCIK Özel Sayısı, 2 (16): 820- 844.
• Çınar, K. (2020). Kendini Mesleğe Adamış Bir Turizmci. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 25-37). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Dalkıranoğlu, T. ve Çetinel, F. (2008). Konaklama İşletmelerinde Kadın ve Erkek Yöneticilerin Cinsiyet Ayrımcılığına Karşı Eğilimlerinin Karşılaştırılması, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (1): 277-298.
• Demirel, Z. (2019). Kariyer Planlaması, Yönetimi, Gelişimi ve Sorunları. Bursa: Ekin Basım.
• Demirel, Z. H. ve Perçin, Ş. N. (2018). Otel İşletmerindeki Kadın Yöneticilerin Kariyer Engellerinin Kariyer Geliştirme Stratejileri Üzerine Etkisi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(7): 547-557.
• Demirkol, Ş. ve Oğuz, S. (2019). Konaklama Endüstrisinde Kadının Yeri ve Sorunları. İçinde; A. Vatan (Editör), Turizmde Kadın Olmak (ss. 121-140). İstanbul: Değişim Yayınları
• Demirkol, Ş., Fidan, F. ve Pelit, E. (2004). Turizm Sektöründeki Bayan İşgmrenlerin Karşılaştıkları Sorunlar ve Otel İşletmelerinde Bir Uygulama, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(8): 71-88.
• Denzin, N. K. ve Lincoln, Y. S. (1998). The Lanscape of Qualitative Research: Theories and Issues. Sage: Thousand Oaks.
• Doğan, S. ve Yiğit, Y. (2019). Seyahat Endüstrisinde Kadın Kadının Yeri ve Sorunları. İçinde; A. Vatan (Editör), Turizmde Kadın Olmak (ss. 161-176). İstanbul: Gelişim.
• Dülger, A. S. (2020). Songül Etili: Çalışkan, Cesur ve İşini Seven Bir Kadın Turizmci. İçinde; M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 463-470). Ankara: Detay Yayıncılık
• Ekşili, N. (2020). Hediye Çete, Sıfırdan Zirveye. İçinde; M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 179-188). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Elif Nur, K. (2022). Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliklerinin Kadınların Motivasyon ve Verimliliği Üzerindeki Rolü: Mutfak Departmanı Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, Journal of New Tourism Trends (JOINNTT), 3(1): 70-85.
• Erdoğan Morçin, S. (2020). Şule Billur: Çok Yönlü Bir Başarı Öyküsü. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 479- 490). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ertaş, Ç. (2018). Otellerde Çalışan Erkeklerin Kadınların Çalışmasına Karşı Tutumu: Erilliğin Etkisi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 10 (3): 625-645.
• Evcin, E. (2014). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Yıllarında Turizm ve Tanıtma Faaliyetleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 55 (1): 23-82.
• Göktepe, S. (2020). Sema Bakacak Kocakanat: Hayata Mutlulukla Bakan, Cesaretli Bir Kadın. İçinde; M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 429-440). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Gülenç, S. ve Akoğlan Kozak, M. (2020). Müberra Eresin: “Eresin” Markasının Başarılı Kadın Yöneticisi. İçinde; M. Kozak vs N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5 Kadın Turizmciler (ss. 247-257). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Güler, Y. (2020). Esma Sema Ece: Antalya Turizmine Değen Kadın Eli. İçinde M. Kozak vs N. Kozak (Editörler); Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 111-117). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Güney, T. (2020). Pelin Ulusoy: Basamakları Tek Tek Çıkan Başarılı Bir Kariyer. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler); Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 389-395). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Günlü Küçükaltan, E. (2019). Turizm Endüstrilerinde Kadının Metalaş(tırıl)ması. İçinde A. Vatan (Editör), Turizmde Kadın Olmak (ss. 101-120). İstanbul: Değişim Yayınları.
• Güzel, B. ve Özgül, E. (2014). Turizm İşletmelerinde Çalışan İlişkileri Yönetimi. İçinde; Ş. Tekeltürk, N. Perçin ve B. Güzel (Editörler), Turizm İşletmelerinde İş-Aile Yaşamı Çatışması (ss. 405-422). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Hazarhun, E. (2020). Hacer Aydın: Fuarcılık Alanında Azimle Kazanılan Büyük Başarı. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5 Kadın Turizmciler (ss. 167-174). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Hoepfl, M. C. (1997). Choosing Qualitative Research: A Primer for Technology Education Researchers, Journal of Technology Education, 9 (1): 47-63.
• ILO. (2018). International Labour Organizations. World Employment and Social Outlook: Trends for Women 2018, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/--- dcomm/-publ/documents/publication/wcms_619577.pdf , Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023
• Karaca, E. (2020). Güzide Kosufoğlu: Türk Turizminde Otuz Yıllık Kadın Emeği. İçinde; M. Kozak ve N. Kozak (Editörler); Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 159-165). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kaya, Ş. (2017). Turizmde Kadın Emeği, Karatahta İş Yazıları Dergisi, 9: 1-22.
• Kaygalak Çelebi, S. (2020). Aytaç Tunçdemir: Van Turizmine Dokunan Kadın Eli. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler); Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 61-69). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kim, S., Im, J. ve Hwang, J. (2015). The Effects of Mentoring on Role Stress, Job Attitude, and Turnover Intention in the Hotel Industry, International Journal of Hospitality Management, (48): 68-82.
• Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1): 170-189.
• Koç, B. ve Uşaklı, A. (2022). Kadın Çalışanların Turizm Sektöründen Ayrılma Nedenleri: Keşifsel Bir Araştırma, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10 (1): 589-609.
• Kozak, M. ve Kozak, N. (2020). Türk Turizmine Kanat Gerenler Cilt V: Kadın Turizmciler. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kutlu, D., Aktaş Çimen, Z. ve Güdekli, D. (2022). Küresel Cinsiyet Eşitsizliğinin İstihdam, Eğitim ve GSYH Değişkenleri Açısından Değerlendirilmesi, Journal of Yasar University, 17(68): 857-877.
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental?, The Qualitative Report, 8(1): 100-103.
• Makina Mühendisleri Odası İzmir Şubesi. (2021). İş Yerinde Mobbing İş Yerinde Taciz. İzmir: Makina Mühendisleri Odası İzmir Şubesi.
• Öksüz, M. (2020). Hayatını Turizme Adamış Başarılı Bir İş İnsanı. İçinde; M. Kozak ve N. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler Cilt V: Kadın Turizmciler (ss.271-277). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Özdemir Akgül, S. (2020). Turizmde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadınların Güçlendirilmesi İle Mutluluk Endeksi Arasındaki İlişki, Turizm ve Arastırma Dergisi, 9 (2): 160-178.
• Pelit, E., Güçer, E. ve Demirdağ, Ş. A. (2016). Kadın İşgörenlerin Karşılaştığı Sorunların İş Bırakma Eğilimlerine Etkisi: Otel İşletmelerinde Bir Araştırma, Mehmet Akif Ersoy Sosyal Bilimler Enstitüsü, 8(15): 43-66.
• Söyler, S. (2020). Hülya Aslantaş: Azimle Çalışılarak Elde Edilen Bir Başarı Öyküsü. İçinde M. Kozak ve N. Kozak(Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler 5 Kadın Turizmciler (ss. 202-213). Ankara: Detay.
• Şen Küpeli, T. (2020). Kurucu Yönetici ve Çok Yönlü Bir Kişilik. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler); Türk Turizmine Kanat Gerenler Cilt V: Kadın Turizmciler (ss. 343- 358). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Şen Şahin, S. (2019). Turist Rehberliğinde Kadının Yeri ve Sorunları. İçinde A. Vatan (Editör), Turizmde Kadın Olmak (ss. 177-190). İstanbul: Değişim Yayınları.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2019, 08 07). Teftiş Kurulu Başkanlığı.Teftiş Kurulu Başkanlığı, https://teftis.ktb. gov.tr/yazdir?340F55042AC83F71F4425A3EB6A91AC7, Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2023). Kuruluş ve Görevler. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, https://www.ktb.gov.tr/ TR-96130/kurulus-ve-gorevler.html, Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023
• Tınaz, B. (2006). İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing), Çalışma ve Toplum, 11 (4): 13-28.
• Toker, A. (2020). Müzeyyen Acır: Turizme Adanmış Bir Ömür. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler); Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss. 271- 277). Ankara: Detay Yayıncılık.
• TUIK. (2022, 03 23). İşgücü İstatistikleri. TUIK, İşgücü İstatistikleri, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu- Istatistikleri-2022-49390#:~:text=yüzde C4yüzde B0stihdamyüzde C4yüzde B1nyüzde 20sektyüzde C3yüzde B6relyüzde 20dayüzde C4yüzde 9Fyüzde C4yüzde B1lyüzde C4yüzde B1myüzde C4yüzde B1yüzde 2Cyüzde 20(yüzde 25)yüzde 2Cyüzde 202021,kiyüzde C5yüzde 9Fiyüzde 20hizmetyüzde 20sektyüzde C3yüzde B6ryüzde C3yüzde BCndeyüzde 20istihdamyüzde 20, Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023
• Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu. (2022). Turing’in Tarihçesi. Turing’in Tarihçesi, https://www.turing.org.tr/turingin- tarihcesi/, Erişim tarihi: 15 Mart 2023.
• Tüzünkan, D. (2019). Turizmde Kadın İstihdamı. İçinde A. Vatan (Editör), Turizmde Kadın Olmak (ss. 67-84). İstanbul: Değişim Yayınları.
• Uca, S. (2019). Turizm Endüstrilerinde Mobbing ve Kadın. İçinde A. Vatan (Editör), Turizmde Kadın Olmak (ss. 85- 100). İstanbul: Değişim Yayınları.
• UNWTO. (2019). Global Report on Women in Tourism – Second Edition (Cilt 2). World Tourism Organization, https://www.e-unwto.org/doi/ epdf/10.18111/9789284420384, Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023.
• Vatan, A. (2019). Turizmde Kadın Olmak. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Yazıt, H. (2020). Figen Erkan: Rastlantı Sonucu Seçilen Turizm Mesleği. İçinde M. Kozak ve N. Kozak (Editörler); Türk Turizmine Kanat Gerenler 5: Kadın Turizmciler (ss.119-123). Ankara: Detay Yayıncılık.