Pozitif ve Negatif Duygu Durumlarında Yemek Yeme İştahı ve Yemek Sonrası Suçluluk Hissi: Trabzon’da Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: Türk Turizminin Geçmiş ve Gelecek Yüzyılı, 68 - 77, 29.10.2023

Serpil Yalım Kaya , Esra Şahin

Öz

Bireylerin hissettikleri duygular, gıda tüketim davranışına yön vermektedir. Duygusal yeme davranışı, bireylerin negatif duygu durumları içerisindeyken içerisinde bulundukları ruh halinden uzaklaşma, iyi ve mutlu hissetme amacıyla tüketilen yiyecekler olurken pozitif duygu durumlarında içinde bulunan hazzı devam ettirme, ödül ve mutluluk kaynağı olarak görülmektedir. Bu araştırmada bireylerin cinsiyetleri ile farklı duygu durumlarındaki iştah durumu ve tüketimden sonraki suçluluk duygusu arasında ilişki olup olmadığını incelemek amaçlanmıştır. Trabzon’da kota örnekleme yöntemi ile seçilen 268 birey ile gerçekleştirilen bu araştırmanın verileri ki-kare testleri yapılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmada bireylerin cinsiyetleri ile negatif duygu durumlarındaki iştah arasında anlamlı bir ilişki (p<0,05) bulunmuştur. Kadınların erkeklere oranla negatif duygu durumlarında iştahlarının daha fazla azaldığı sonucuna ulaşılmıştır. Pozitif duygu durumlarında her iki cinsiyetinde iştahlarının arttığı ve tükettikleri yiyeceklerden suçluluk duymadığı görülmüştür. Negatif duygu durumlarında ise iştah düzeyi önemli bir ölçüde azalmaktadır. Pozitif ve negatif duygu durumlarında suçluluk duyan bireylerin gıda tüketim davranışları incelendiğinde, porsiyon miktarına dikkat etmedikleri, bol kalorili yiyecekler tükettikleri ve diyet yaparken tatlı atıştırmalık vs. tükettikleri için suçluluk hissettikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yeme iştahı, Yemek sonrası suçluluk hissi, Pozitif duygu durumu, Negatif duygu durumu

Appetite for Eating in Positive and Negative Emotional States and Feeling Guilty After Eating: A Study in Trabzon

Öz

The emotions that individuals feel guide their food consumption behavior. Emotional eating behavior is seen as a source of reward and happiness for individuals to get away from the mood they are in when they are in negative emotional states, to maintain the pleasure found in positive emotional states while eating food consumed for the purpose of feeling good and happy. In this research, it was aimed to examine whether there is a relationship between the gender of individuals and the state of appetite in different emotional states and the feeling of guilt after consumption. The data of this research, which was conducted with 268 individuals selected by quota sampling method in Trabzon, were carried out by performing chi-square tests. In the study, a significant relationship was found between the gender of individuals and appetite in negative emotional states (p<0.05). It has been concluded that women's appetite decreases more in negative emotional states than men's. It has been observed that in positive emotional states, their appetite increases in both sexes and they do not feel guilty about the food they consume. In negative emotional states, the appetite level decreases significantly. When the food consumption behaviors of individuals who feel guilty in positive and negative emotional states were examined, it was observed that they felt guilty for not paying attention to portion size, consuming high-calorie foods, and consuming sweet snacks et al while dieting.

Anahtar Kelimeler

Appetite for eating, Feeling guilty after eating, Positive emotional states, Negative emotional states

Kaynakça

• Abbots, E. J., & Lavis, A. (2013). Why we eat, how we eat? E. J. Abbots, A. Lavis (Eds) Contemporary encounters between foods and bodies. İngiltere: Ashgate Publishing Limited
• Akın, A., Yıldız, B., & Özçelik, B. (2016). Duygusal yeme ölçeğinin Türkçe versiyonunun geçerlik ve güvenirliği. Journal of International Social Research, 9(44), 776-781.
• Antin, T. M., & Hunt, G. (2012). Food choice as a multidimensional experience. A qualitative study with young African American women. Appetite, 58(3), 856–863. https://doi.org/10.1016/j.appet.2012.01.021
• Barrington, W. E., Beresford, S. A., McGregor, B. A., & White, E. (2014). Perceived stress and eating behaviors by sex, obesity status, and stress vulnerability: findings from the vitamins and lifestyle (VITAL) study. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 114(11), 1791–1799. https://doi.org/10.1016/j.jand.2014.03.015
• Berthoud H. R. (2011). Metabolic and hedonic drives in the neural control of appetite: who is the boss?. Current opinion in neurobiology, 21(6), 888–896. https://doi.org/10.1016/j.conb.2011.09.004
• Bozan, N. (2009). Hollanda Yeme Davranışı (DEBQ) anketinin Türk üniversite öğrencilerinde geçerlilik ve güvenirliğinin sınanması {Yayımlanmamış yüksek lisans tezi}, Başkent Üniversitesi.
• Brillat-Savarin, J.A. (2016). Lezzetin Fizyolojisi ya da Yüce Mutfak Üzerine Düşünceler (1). (H. Bucak, Çev.). İstanbul: Oğlak Yayıncılık. (Orijinal çalışma basım tarihi 1825.)
• Bruch, H. (1964). Psychological aspects of overeating and obesity. Psychosomatics, 5(5), 269–274. https://doi.org/10.1016/s0033-3182(64)72385-7
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı: İstatistik, Araştırma Deseni Spss Uygulamaları ve Yorum (28. Baskı). Pegem Akademi.
• Dönmez, A. (2021). Yeme bozukluğunun üstesinden gelmek. (3. Baskı). Epilson Yayınevi.
• Evers, C., Adriaanse, M., de Ridder, D. T., & Witt Huberts, J. C. (2013). Good mood food. Positive emotion as a neglected trigger for food intake. Appetite, 68, 1–7. https://doi.org/10.1016/j.appet.2013.04.007
• Fuente González, C. E., Chávez-Servín, J. L., de la Torre-Carbot, K., Ronquillo González, D., Aguilera Barreiro, M. L. Á., & Ojeda Navarro, L. R. (2022). Relationship between Emotional Eating, Consumption of Hyperpalatable Energy-Dense Foods, and Indicators of Nutritional Status: A Systematic Review. Journal of obesity, 2022, 4243868. https://doi.org/10.1155/2022/4243868
• Geliebter, A., & Aversa, A. (2003). Emotional eating in overweight, normal weight, and underweight individuals. Eating behaviors, 3(4), 341–347. https://doi.org/10.1016/s1471-0153(02)00100-9
• Güngör, M., & Bulut, Y. (2008). Ki-kare testi üzerine. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 7 (1) , 84-89.
• Hamburg, M. E., Finkenauer, C., & Schuengel, C. (2014). Food for love: the role of food offering in empathic emotion regulation. Frontiers in Psychology, 5. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00032
• Kılıç, S. (2016). Ki-kare testi. Journal of Mood Disorders (JMOOD), 6(3), 180-182.
• Kozak, M. (2018). Bilimsel Araştırma: Tasarım, Yazım ve Yayım Teknikleri (4. Baskı) Detay Yayımcılık.
• LeBel, J. L., Lu, J., & Dubé, L. (2008). Weakened biological signals: Highly-developed eating schemas amongst women are associated with maladaptive patterns of comfort food consumption. Physiology & Behavior, 94(3), 384–392. https://doi.org/10.1016/ j.physbeh.2008.02.005
• Macht, M. (2008). How emotions affect eating: A five-way model. Appetite, 50(1), 1–11. https://doi.org/10.1016/j.appet.2007.07.002
• Mantau, A., Hattula, S., & Bornemann, T. (2018). Individual determinants of emotional eating: A simultaneous investigation. Appetite, 130, 93–103. https://doi.org/10.1016/j.appet.2018.07.015
• Mason, M. (2010). Sample size and saturation in phd studies using qualitative interviews. Forum: Qualitative Social Research, 11(3), 1-19.
• Mayo Clinic. (2014). Feeding your feelings. Mayo Clinic Health System. https://www.mayoclinichealthsystem.org/hometown-health/speaking-of-health/feeding-your-feelings adresinden 12.02.2022 tarihinde alınmıştır.
• Pankevich, D. E., & Bale, T. L. (2008). Stress and sex influences on food-seeking behaviors. Obesity (Silver Spring, Md.), 16(7), 1539–1544. https://doi.org/10.1038/oby.2008.221
• Penaforte, F. R. O., Minelli, M. C. S., Anastácio, L. R., & Japur, C. C. (2019). Anxiety symptoms and emotional eating are independently associated with sweet craving in young adults. Psychiatry Research, 271, 715–720. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2018.11.070
• Racine, S. E., Keel, P. K., Burt, S. A., Sisk, C. L., Neale, M., Boker, S., & Klump, K. L. (2013). Individual differences in the relationship between ovarian hormones and emotional eating across the menstrual cycle: a role for personality? Eating behaviors, 14(2), 161–166. https://doi.org/10.1016/j.eatbeh.2013.02.007
• Seki Öz, H., & Bayam, H. (2022). Genç yetişkinlerde algılanan stres ve yalnızlığın duygusal yeme ile ilişkisi. Sağlık Bilimleri Dergisi, 31 (2) , 176-183 . DOI: 10.34108/eujhs.977915
• Serin, Y., & Şanlıer, N. (2018). Duygusal yeme, besin alımını etkileyen faktörler ve temel hemşirelik yaklaşımları. J Psychiatric Nurs, 9(2):135-146.
• Soffin, M. T., & Batsell, W. R. (2019). Towards a situational taxonomy of comfort foods: A retrospective analysis. Appetite, 137, 152–162. https://doi.org/10.1016/j.appet.2019.02.018
• Steinmann, A., Ruf, A., Ahrens, K. F., Reif, A. & Matura, S. (2022). Bacon, Brownie, or Broccoli? Beliefs about Stress-Relieving Foods and Their Relationship to Orthorexia Nervosa. Nutrients, 14(18), 3673.
• Şimşek, N. (2019). Konfor gıda tüketimi üzerine Mersin’de keşifsel bir araştırma. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Mersin Üniversitesi.
• Şimşek, N., Çakıcı, A. C., & Yalım Kaya, S. (2019). Konfor Gıda Tüketimi: Mersin’den Örnekler. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 59-65.
• Turner, S. A., Luszczynska, A., Warner, L., & Schwarzer, R. (2010). Emotional and uncontrolled eating styles and chocolate chip cookie consumption. A controlled trial of the effects of positive mood enhancement. Appetite, 54(1), 143–149. https://doi.org/10.1016/ j.appet.2009.09.020
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu, Nüfus ve Demografi (2021). https://cip.tuik.gov.tr/#
• Ural, A., & Kılıç, İ. (2018). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi (5. Baskı). Detay Yayıncılık.
• WHO. Health and Well-Being. https://www.who.int/data/gho/data/major-themes/health-and-well-being adresinde 5 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Nitel Araştırma Süreci. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı) içinde (81-95). Seçkin Yayınları.