İNSAN DOĞASI VE AHLAKIN YAPAYLIĞI: ARILARIN MASALI

Yıl 2019, Sayı: 63, 619 - 625, 27.12.2019

Filiz Bayoğlu Kına

Öz

       Ahlak
üzerine sıra dışı düşünceleriyle tanınan Bernard Mandeville, Hobbes’a bağlı
kalarak insan doğasının bencil, çıkarcı, ikiyüzlü, sahtekâr ve aşırı tüketim
odaklı yönüne dikkat çekmiştir. Tüm bu doğal insani yönlerinde ilerlemenin
itici gücü olduğunu savunan görüşleriyle
ahlak ve ekonomi arasındaki paradoksal ilişkiyi ortaya koymuştur. Bir ahlak,
toplum ve ekonomi kuramı içeren The Fable
of the Bees’de (Arıların Masalı-1705) bütün eylemlerin öz çıkardan
kaynaklandığını iddia etmiştir. İnsanın her eyleminin altında sürekli doyurulma
isteği içinde olan ben sevgisi, kibir ve kendini beğenme gibi duyguların
olduğunu eserlerinde sıklıkla dile getirmiştir. Ahlakın temel esaslarının
insanoğlunu itaatkâr ve birbirine faydalı hale getirmeye çalışan ‘hünerli
siyasetçiler’ tarafından ortaya konduğunu söylemiştir. Mandeville’e göre özünde
iyi eylemeye meyilli olmayan insan, kanun koyucuların çabaları ve uzun
süreçlerin sonunda toplum yararına eylemeyi öğrenir. Doğasından vazgeçmesi mümkün
olmayan insan bencilliklerini gizleyerek yine de bencil tutkularının peşinden
gider. Bu çalışmada Mandeville’nin insan doğasına dair söylemlerine ve toplumun
sunduğu ahlaki kavramların yapaylığına dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bernard Mandeville, insan doğası, bencillik, erdem, kibir, ahlak

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. (1998) Mutluluk Ahlakı. İstanbul: İnkılap Yayınevi.Arat, Necla. (2006) Etik ve Estetik Değerler. İstanbul: Say Yayınları.Buhr, M.; Schroeder, W.; Barck, K. (2006). Aydınlanma Felsefesi, (çev. Veysel Atayman).İstanbul: Yeni Hayat Kütüphanesi.Çeşmeli, Işıl. (2017). “Erdemin Kökeni: Bernard Mandeville’nin Hünerli Siyasetçileri” Beytulhikme Int Jour Phil 7 (I). Research Article. ss:85-105.Mandeville, Bernard. (1705) The Fable of the Bess or Private Vices, Public Benefits. (çev. N. Ekrem Düzen). SCRIBD olarak 16 Şubat 2011 tarihinde yayınlandı.Mandeville, Bernard. (1988) The Fable of the Bees: or Private Vices, Publick Benefits. Vol. I ve II. (Ed. F. B. Kaye). Indianapolis: Liberty Fund.Norman, Bary. (2005) “Piyasa, Ahlak, Din ve Devlet” Türkiye’de Din ve Vicdan Özgürlüğü-içinde- (Ed. Murat Yılmaz) Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu.Olsthoorn, Peter. (2019) “Bernard Mandeville on Honor, Hypocrisy and War”. The Heythrop Journal. Pp: 205-218.Paulhan, Fr.(1993) Ahlakın Ahlaksızlığı,(çev. Mehmet Naci Ecer).Ankara: Remzi Kitabevi.Güçlü, Abdülbaki; Uzun, Serkan;.Yolsal, Hüsrev; Uzun, Erkan. (2008) Felsefe Sözlüğü, Ankara: Bilim Sanat Yayınları.