ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE DUYGUSAL ZEKA İLE İNTERNET BAĞIMLILIĞI İLİŞKİSİNDE BİLİNÇLİ FARKINDALIĞIN ROLÜ

Yıl 2020, Sayı: 64, 49 - 67, 26.06.2020

Şevket Cankurtaran , Mehmet Şakiroğlu

Öz

Bu araştırma duygusal zekâ düzeyi ile internet bağımlılığı ilişkisinde bilinçli farkındalığın aracı rolünü tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Araş-tırmanın örneklem grubunu Aydın Adnan Menderes Üniversitesi’nde eğitim gören 295 üniversite öğrencisi oluşturmaktadır. Katılımcılardan veri topla-mak için demografik bilgi formu, Duygusal Zekâ Özelliği Ölçeği Kısa For-mu, Bilinçli Farkındalık Ölçeği ve İnternet Bağımlılığı Ölçeği kullanılmış-tır. Elde edilen bulgulara göre duygusal zekâ ile internet bağımlılığı ilişki-sinde bilinçli farkındalığın tam aracı rolü vardır. Bilinçli farkındalık, duy-gusal zekânın iyi oluş, duygusal ve öz kontrol alt boyutlarına da aracılık et-mektedir. Duygusal zekânın sosyal alt boyutuyla internet bağımlılığı ilişki-sinde bilinçli farkındalığın aracı rolü bulunmamaktadır. Araştırma sonuçla-rına göre bireylerin duygusal zekâ düzeyleri düşük olsa dahi bilinçli farkın-dalıkları yüksekse internet bağımlılığı düzeyleri düşük olmaktadır. Bu veriler internet bağımlılığını önlemek adına hem duygusal hem davranışsal kontrolü içeren bilinçli farkındalığın duygu kontrolünü içeren duygusal zekânın da etkisini üstlendiğini göstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Duygusal Zeka, Bilinçli Farkındalık, İnternet Bağımlılığı.

Anahtar Kelimeler

duygusal zeka, bilinçli farkındalık, internet bağımlılığı

Kaynakça

• Acar, F. T. (2001). Duygusal zeka yeteneklerinin göreve yönelik ve insana yönelik liderlik davranışları ile ilişkisi: banka şube müdürleri üzerine bir alan araştırması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, İstanbul.
• Aksu, G., Eser, M. T. ve Güzeller, C. O. (2017). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile yapısal eşitlik modeli uygulamaları. Aydın: Detay Yayıncılık.
• Ançel, G., Açıkgöz, İ. ve Ayhan, GY. (2015). Problemli internet kullanımı ile duygusal zeka ve bazı sosyodemografik değişkenler arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 16, 255-263.
• Arslan, G. (2017). Psychological maltreament forgiveness mindfulness and internet addiction among young alduts: a study of mediation effect. Computers in Human Behavior, 72(2017), 57-66.
• Aslan, Ş. (2009). Duygusal zeka ve dönüşümcü etkileşimci liderlik. İstanbul: Nobel Yayıncılık.
• ATEŞ, M. (2011). Sağlık İşletmeciliği, İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Baer, R. A., Smith, G. T. ve Allen, K. B. (2004). Assessment of mindfulness by selfreport: The Kentucky inventory of mindfulness skills. Assessment, 11, 191-206.
• Baer, R. A., Smith, G. T., Hopkins, J., Krietemeyer, J. & Toney, L. (2006). Using self report assessment methods to explore facets of mindfulness. Assessment, 13, 27-45.
• Bayraktar, F. (2001). Ergenlik döneminde internet kullanımının rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Beranuy, M., Oberst, U., Carbonell, X. ve Chamarro, A. (2009). Problematic internet and mobile phone use and clinical symptoms in college students: the role of emotional intelligence. Computers in Human Behavior, 25(5), 1182–1187.
• Bozkurt, H., Şahin, S. ve Zoroğlu, S. (2016). İnternet bağımlılığı: güncel bir gözden geçirme. Çağdaş Tıp Dergisi, 6(3), 235-247.
• Bridge, B. (2003). Duyguların eğitimi, İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Brown, K. W. & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 822-848.
• Ciarrochi, J., Chan, A. Y., & Bajgar, J. (2001). Measuring emotional intelligence in adolescents. Personality and individual differences, 31(7), 1105-1119.
• Çakar, U. ve Arbak, Y. (2004). Modern yaklaşımlar ışığında değişen duygu-zeka ilişkisi ve duygusal zeka. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 23-48.
• Çokluk, Ö, Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik spss ve lisrel uygulamaları, Ankara: Pegem Akademi.
• Deniz, M. E., Özer, E. ve Işık ,E. (2013). Duygusal zeka özellik ölçeği kısa formu geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 38(169), 407-419.Dinç, M. (2010). İnternet bağımlılığı(1). İstanbul: Ferfir.
• Deniz, M. E. ve Yılmaz, E. (2016). Üniversite öğrencilerinde duygusal zeka ve stresle başa çıkma stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(25), 17-26.
• Deniz, M. E., Erus, S. M. ve Büyükcebeci, A. (2017). Bilinçli farkındalık ile psikolojik iyi oluş ilişkisinde duygusal zekanın aracılık rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(47), 17-31.
• Engelberg, E. & Sjöberg, L. (2004). Internet use, social skills and adjustment. Cyberpsychology & Behavior, 7(1), 41–47.
• Far, SN., Samarein, ZA., Yekleh, M., Tahmasebi, S. & Yaryari, F. (2014). Relationship between the components of emotional ıntelligence and internet addiction of students in kharazmi university. Int J Psychol Behav Res, 3(1), 60-66.
• Gámez-Guadix, M. & Calvete, E. (2016). Assessing the relationship between mindful awareness and problematic Internet use among adolescents. Mindfulness, 7(6):1281-1288.
• Goleman, D. (2010). Duygusal zeka neden İQ’dan daha önemli. (B.S.Yüksel, Çev.). Istanbul: Varlik Yayinlari. (1996.)
• Goleman, D. (2016). İş başında duygusal zeka. (Balkara, H. Çev.). İstanbul: Varlık Yayınları. (1998.)
• Gürsoy, A. (2005). Liderlikte duygusal zeka (liderlik özellikleri ile duygusal zekalı liderlere ulaşılması) türk silahlı kuvvetlerinde örnek bir uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Kabat-Zinn J. (2005) Full catastrophe living: using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness(3.baskı) New York: Bantam Dell.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri: kavramlar, teknikler ve ilkeler (27. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kline, R.B., (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2. Basım). New York: GuilfordPress.
• Koçel, T. (2003). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınları.
• Koole, S. L. (2009). The psychology of emotion regulation: an integrative review. Cognition & Emotion, 23(1), 4-41.
• Mayer, J.D. & Salovey, P. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition, and Personality, 9, 185-211.
• Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş. ve Deniz, M. E. (2011). Bilinçli farkındalık ölçeği’ni Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 36(160), 224-235.
• Parker, J. D. A., Taylor, N. T., Eastabrooka, J. M., Schell, S. L. & Wood, L. M. (2008). Problem gambling in adolescence: Relationships with Internet misuse, gaming abuse and emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 45(2), 174-180.
• Peker, A., Nebioğlu, M. ve Ödemiş, M. H. (2019). Sanal ortamda bağımlılık: Bilinçli farkındalığın aracı rolüne ilişkin bir model sınaması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 20(2), 153-158.
• Petrides, K. V. & Furnham, A. (2000). On the dimensional structure of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 29, 313-320.
• Petrides, K. V. ve Furnham, A. (2001). Trait emotional intelligence: psychometric invesitigation with reference to established trait raxonomies. Europan Journal of Personality, 15, 425-448.
• Preacher, K. J. & Hayes, A. F. (2004). SPSS and SAS procedures for estimating indirect effects in simple mediation models. Behavior research methods, instruments, & computers, 36(4), 717-731.
• Reisoğlu, İ., Gedik, N. ve Göktaş, Y. (2013). Öğretmen adaylarının özsaygı ve duygusal zeka düzeylerinin problemli internet kullanımıyla ilişkisi. Eğitim ve Bilim, 38(170), 150-165.
• Schonert-Reichl, K. A. & Lawlor, M. S. (2010). The effects of a mindfulness-based education program on pre-and early adolescents’ well-being and social and emotional competence. Mindfulness, 1 (3), 137-151.
• Schutte, N. S. & Malouff, J. M. (2011). Emotional intelligence mediates the relationship between mindfulness and subjective well-being. Personality and Individual Differences, 50(7), 1116-1119.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar, Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şakiroğlu, M. ve Poyraz Akyol, C. (2018). Çocukları sanal dünyada(n) koruma klavuzu(2). İstanbul: Hayykitap.
• Şehidoğlu, Z. (2014). 15-17 Yaş grubu ergenlerde bilinçli farkındalık düzeyi ile problemli inernet kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Anabilim Dalı.
• Şen, R. ve Yılmaz, V. (2013). Model belirlemesi örneklem hacmi ve tahmin yönteminin yapısal eşitlik modelleri uyum ölçütlerine etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38, 239-252.
• Şimşek, Ö.F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: temel ilkeler ve lisrel uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınevi.
• Tırışkan, M., Onnar, N., Çetin, Y. A. ve Cömert, I. T. (2015). Madde bağımlılığında nüksü önlemede bilinçli farkındalığın önemi: Bir derleme çalışması. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 2(2), 123-142.
• Young, K.S. (1996). Internet addiction: the emergence of a new clinical disorder. Cyper Psychology & Behaviour, 1(3), 237-244.
• Young, K.S. (1998). Internet addiction: the emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychol Behav, 1, 237-244.
• Young, K. S. (2007). Cognitive behaviour therapy with ınternet addicts: treatment outcomes and ımplications. CyberPsychology & Behavior, 10, 671-679.
• Zgierska, A., Rabago, D., Zuelsdorff, M., Coe, C., Miller, M. & Fleming, M. (2008). Mindfulness meditation for alcohol relapse prevention: a feasibility pilot study. J Addict Med, 2, 165-173.