BİLİNÇLİ KÖLELİĞİN ÇÖZÜMLEMESİ: DİŞİ KURDUN RÜYALA-RI’NDA BİR KİMLİK OLARAK KÖZKAMANLIK

Yıl 2021, Sayı: 66, 188 - 200, 24.06.2021

Cem Sevinç

Öz

Bir milletin kültür ve değerlerini yansıtan sözlü kültür ürünleri yazılı kültürün en çok beslendiği kaynaklardan biri olmuştur. Sözlü kültür ürünleri, Kırgız Türklerinin ve Türk dünyasının büyük yazarlarından Cengiz Aytmatov’un da hikâye ve romanlarının beslendiği kaynaklardandır. Bir milyona yakın mısra sayısıyla Kırgız sözlü kültürünün ve dünyanın en büyük destanlarından olan Manas Destanı Aytmatov’un faydalandığı sözlü halk kültürü ürünlerinden biridir. Aytmatov, eserlerinde, Manas’ı tekrarlar; onun dilini, biçimini, kısacası, Manas’ı Manas yapan her rengi kullanır. Onun romanlarının temel meselelerinden birisi de kimliktir. Sovyet sistemi içinde millî hüviyetini kaybeden bireyleri sıkça işlemiş, onlar üzerinden toplum eleştirisi yapmıştır. Aytmatov’un dünya literatürüne kazandırdığı mankurt kavramı bu eleştiri saçaklarına örnektir. Aytmatov’un romanlarında açıkça belirtmediği ama yine de kullandığı bir başka eleştiri saçağı ise közkamandır. Çalışmada, birbirine karıştırılan mankurt ve közkaman kavramlarının arasındaki farklılıklara değinilerek Cengiz Aytmatov’un Dişi Kurdun Rüyaları adlı romanında közkamanlığı temsil eden karakterler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Aytmatov, közkaman, mankurt, kimlik, yabancılaşma.

Analysis of Conscious Slavery: Közkamanlık as an Identity in and Dreams of The She-Wolf

Öz

Oral culture products that reflect the culture and values of a nation have been one of the most well-fed sources of written culture. Oral cultural products are the sources of stories and novels of Kyrgyz Turks and one of the great writers of the Turkish world, Cengiz Aytmatov. Epic of Manas which one of the biggest epics of the Kyrgyz oral culture and the world’s with nearly a million verses is one of the oral folk culture products that Aytmatov makes use of. Aytmatov repeats Manas in his works; it uses its language, form, briefly, every color that makes Manas to Manas. One of the main issues of his novels is identity. More often than not, worked on individuals who lost their national identity within the Soviet system and criticized the society through them. The concept of mankurt, which Aytmatov redound to the world literature, is an example of this criticism. Another criticism that Aytmatov did not explicitly specify in his novels, but also used, is the közkaman. In the study, the characters representing the közkaman in Cengiz Aytmatov's novel called Dreams of The She-Wolf will be discussed by mentioning the differences between the concepts of otherization and közkaman, which are mixed together.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Aytmatov, közkaman, otherization, identity, alienation

Kaynakça

• Aytmatov, Cengiz. (2015). Dişi Kurdun Rüyaları. Çev. Refik Özdek, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aytmatov, Cengiz ve Şahanov, Muhtar. (2015). Şafak Sancısı. Çev. Damira İbragim, Ankara: Bengü Yayıncılık.
• Azap, Samet. (2017). “Közkaman/lık: İhanet ve Kimlik Sorunsalı” JASS, S. 41, s.104-117.
• Cebeci, Oğuz. (2009). Psikanalitik Edebiyat Kuramı. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Çağın, Sabahattin. (2000). Cengiz Aytmatov ve Gün Olur Asra Bedel Romanı. İzmir: Akademi Kitapevi.
• Fromm, Erich. (1997), Yaşama Sanatı. Çev. Aydın Arıtan, İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Hatto, Arthur Thomas. (1971). “Köz-Kaman: Part I”. Central Asiatic Journal, Vol. 15, No. 2, s. 81-101.
• Hatto, Arthur Thomas. (1972). “Köz-Kaman: Part II”. Central Asiatic Journal, Vol. 15, No. 4, s. 241-283.
• Kınacı, Cemile. (2016). Kazak Edebiyatında İmaj ve Kimlik (1925-1991). An-kara: Bengü Yayınları.
• Kolcu, Ali İhsan. (2008). Cengiz Aytmatov Üzerine Yazılar. Erzurum: Salkımsöğüt.
• Kolcu, Ali İhsan. (2015). Bozkırdaki Bilge. Erzurum: Salkımsöğüt.
• Korkmaz, Ramazan. (2016). Aytmatov Anlatılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Moran, Berna. (2014). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, Jale. (2015). Don Kişot’tan Bugüne Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uzun, Gülsine. (2007). “Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Yaratılış ve Türeyiş Sembolizmi”. Turkish Studies Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/2 Spring 7, s. 723-735.
• Yavuz, Yasin. (2020/1). “Öteki Üzerinden Kimliğin İnşası: Yeni Lisan Hare-ketinde İmaj, Öteki ve Kimlik Kavramları”. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi. 12, Bahar 2020, s. 187-199.
• Yavuz, Yasin. (2020/2). “Mankurt mu Közkaman mı? Beyaz Gemi’nin Oroz-kul’unda Kimlik ve Yabancılaşma”. Ihlamur, 89, s. 40-43.
• Yıldız, Naciye. (2017). Manas Destanı (W. Radloff) ve Kırgız Kültürü İle İlgili Tespit ve Tahliller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.