SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRDÜĞÜ BOY’DA AİLE

Yıl 2021, Sayı: 67, 52 - 78, 01.12.2021

Muhammet Atasever

Öz

Toplumun tesisi aile, ailenin tesisi ise birey ile mümkündür. Birey ve toplumun var olması veya yokluğa mahkûmiyeti, her ikisini de ayakta tutan aile kurumunun dirliğine bağlıdır. Türkün milli ve manevi değerlerinin asırlar boyunca gösterdiği tekâmül ocak ile doğrudan ilişkilidir. Türk ocağını kadim yapan onun dayandığı esaslar ve toplumun fertlere yüklediği ödevlerdir. Söz konusu ödevlerin geçmişten günümüze dek yaşadığının ispatı olan halk yaratmaları araştırmacılar için değerli kaynaklardır. Türkün İslam ile tanış olma döneminin kültür köklerini gördüğümüz Vatikan ve Dresden nüshaları ile on iki boydan müteşekkil Dede Korkut adlı destani hikâyeler, zikredilen kurumun ve değerlerinin canlı bir biçimde yaşatıldığı anlatılardır. Makalede, henüz bir yıl önce ilim âlemine on üçüncü boy olarak takdim edilen “Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürdüğü Boy” toplumsal cinsiyet rolleri özelinde bireye inilerek sosyolojik manada tetkik edilecek ve aile ekseninde bir milleti var eden değerler aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, aile, Salur Kazan, yedi başlı ejderha, Günbed / Türkistan / Türkmen Sahra Nüshası.

The Family Concept in the Parable of Salur Kazan’s Killing Seven-Headed Dragons

Öz

The foundation of society rests on the family, and the latter relies on the individual. The existence or demise of both individual and society depends on the sustainability of the family institution. The development of Turkish national and spiritual values over the centuries is directly related to the concept of ‘hearth’. What makes the Turkish hearth immortal are its foundational principles and the duties that society imposes on its individuals. Folkloric elements which prove that these duties have survived till now are valuable resources for researchers. The epic stories named Dede Korkut, consisting of twelve stories combined with The Vatican and Dresden copies, reflect the cultural roots of the period when the Turks became acquainted with Islam, and, are the narratives in which the mentioned institution and its values are kept alive. This article analyses “The Story about How Salur Kazan Killed the Seven-Headed Dragon" which was presented as the thirteenth dimension to the scientific world just a year ago, from a sociological perspective by referring to the gender roles, and, focusing on the family concept, highlights the values that gives a nation its identity.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, family, Salur Kazan, seven-headed dragon, Günbed / Turkistan / Turkmen Sahara Copy

Kaynakça

• Aça, M. (2003). Türk Kahramanlık Destanlarının Öksüz-Yetim Bahadırları. Milli Folklor, (58), 67-75.
• Azmun, Y. (2019). Dede Korkut’un Üçüncü Elyazması - Soylamalar ve İki Yeni Boy ile Türkmen Sahra Nüshası. İstanbul: Kutlu Yayınevi.
• Başgöz, İ. (1998). Dede Korkut Destanında Epitetler (çev. N. Özdemir). Milli Folklor, (37), 23-35.
• Bayat, F. (2013). Oğuz Destan Dünyası (İkinci Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Berbercan, M. T. (2009). “Kür” Kelimesi Üzerine Yapı ve Anlam Bilgisi Yönünden Görüşler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (25), 171-182.
• Beşirli, H. (2011). Dede Korkut Hikâyelerinde İktidar Göstergesi Olarak Yemek Sembolizmi. Yeşil, Y. (Editör). Dede Korkut ve Geçmişten Geleceğe Türk Destanları Uluslararası Sempozyumu. Ankara: TÜRKSOY, 103-113.
• Çobanoğlu, Ö. (2011). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği (Üçüncü Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Demirel, H. (1995). Türk Destanlarında Güzellik-Destan-Masal ve Din Unsurları İle Yabancı Destanlarda Türk Kahramanları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Dilek, İ. (2010). Sibirya Türk Destanlarında Kahramanın Yeraltı ve Gökyüzü Dünyalarıyla İlişkileri Üzerine Bazı Tespitler. Milli Folklor, (85), 46-56.
• Ekici, M. (2019). 13. Dede Korkut Destanı: “Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi” Boyunu Beyan Eder Hanım Hey!. Milli Folklor, (122), 5-13.
• Ekici, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası - Soylamalar ve 13. Boy - Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ercilasun, A. B. (2019). Dede Korkut Kitabı’nın Yeni Nüshası ve Üzerindeki Yayınlar. Milli Folklor, (123), 5-22.
• Ercilasun, A. B. (2019). Dede Korkutun Yeni Nüshası Üzerine Konu - Bağlantılar - Yer - Zaman - Okuyuş. Dil Araştırmaları, (24), 7-13.
• Ergin, M. (2014). Dede Korkut Kitabı-1. (Dokuzuncu Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gıddens, A. (2013). Aile ve Mahrem İlişkiler (çev. Z. Mercan). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 242-291.
• Gökalp, Z. (1982). Türk Ailesinin Tekâmülü. Çay, M. A. (Hazırlayan). Makaleler VII. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 238-240.
• Gökyay, O. Ş. (2007). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Günay, U. (1998). Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili. Milli Folklor, (37), 3-12.
• Güner Dilek, F. (2008). Altay Türklerinde Akrabalık. Arıkoğlu, E. (Editör). Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun Armağanı. (Birinci Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları, 541-563.
• İnan, A. (1998a). Makaleler ve İncelemeler I. (Üçüncü Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İnan, A. (1998b). Makaleler ve İncelemeler II. (İkinci Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kabaklı, A. (1985). Destan Milletin Rüyası. Türk Edebiyatı Destan Özel Sayısı, (145), 4-6.
• Kaplân, M. (1979). Oğuz Kağan Destanı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplân, M. (2006). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I. (Sekizinci Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kınalızâde Ali Efendi. (1979). Devlet ve Aile Ahlakı. Kahraman, A. (Hazırlayan). Tercüman 1001 Temel Eser-69.
• Kırzıoğlu, F. (1966). Dede-Korkut Oğuznâmelerini Bırakan “Oğuz Kavmi” Kimdir?. Halkevleri Dergisi, (3), 24-25.
• Koca: s. (2011). Oğuz Kağan Destanının Türk Kültür Tarihi Bakımından Değeri. Yeşil, Y. (Editör). Dede Korkut ve Geçmişten Geleceğe Türk Destanları Uluslararası Sempozyumu. Ankara: TÜRKSOY, 455-488.
• Köprülü, M. F. (1980). Türk Edebiyatı Tarihi. (İkinci Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Nirun, N. (1994). Sistematik Sosyoloji Yönünden Aile ve Kültür. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Oğuz, Ö. (1996). Manas Destanı ve Dede Korkut Kitabında Kardeşler Arası İlişkiler. Milli Folklor, (31-32), 37-41.
• Özkan, F. (1995). Selcen Adı Hakkında. Türk Dili Dergisi, 2/524, 907-914. Web: http://www.tdk.gov.tr/images/css/TDD/1995s524/1995s524_00_04_F_OZKAN.pdf adresinden 24 Eylül 2018’de alınmıştır.
• Özkan, İ. (2009). Halk Edebiyatı ve Millî Kimlik. Özdemir, M. Ç. (Editör). Türk Kimliği. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 240-253.
• Özkan, İ. (1992). Nözügüm Destanı. IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri. Ankara: Devran Matbaası, 297-304.
• Özkan Nalbant, B. (2018). Kür/Kül “Cesur, Kahraman” Sözcüğü Üzerine. Türkbilig, (35), 155-164.
• Sertkaya, O. F. (2020). Dede Korkut’un Günbed Yazmasının Azmun ile Ekici Yayımlarında Düzeltmeler ve Tamamlamalar. Sertkaya, O. F.; Uzuntaş, H. Dede Korkut’un Günbed Yazması Üzerine Araştırmalar ve İncelemeler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 25-46.
• Sertkaya, O. F. (2020). Dede Korkut’un Günbed Yazmasında Geçen 50 Moğolca Kelime. Sertkaya, O. F.; Uzuntaş, H. Dede Korkut’un Günbed Yazması Üzerine Araştırmalar ve İncelemeler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 55-81.
• Sertkaya, O. F. (2020). Dede Korkut Kitabı’nın Günbed Yazmasında Kaç Tane Boy (veya boylama) Var?. Sertkaya, O. F.; Uzuntaş, H. Dede Korkut’un Günbed Yazması Üzerine Araştırmalar ve İncelemeler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 161-165.
• Seyidoğlu, B. (1991). Halk Edebiyatında Aile. Sezal, İ. (Yayın Kurulu Başkanı). Türk Aile Ansiklopedisi II. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, 400-404.
• Shahgoli, N. K.; Yaghoobi, V.; Aghatabai: s.; Behzad: s. (2019). Dede Korkut Kitabı’nın Günbet Yazması: İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 16(2), 147-379.
• Sümer, F. (1999). Oğuzlar (Türkmenler). (Beşinci Baskı). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Uzuntaş, H. (2020). Günbed Yazmasında Fauna. Sertkaya, O. F.; Uzuntaş, H. Dede Korkut’un Günbed Yazması Üzerine Araştırmalar ve İncelemeler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 109-159.
• Üzüm, İ. (2007). Rec’at. TDVİA, (34), 504-506.
• Vahapzade, B. (1985). Dede Korkud’u Okurken. Türk Edebiyatı Dergisi Destan Özel Sayısı, (145), 23-25. (akt. Schmide, H. A.)
• Yıldırım, D. (1998). Türk Bitigi. Ankara: Akçağ Yayınları.