A Commentary on the Masnavi of Yusuf and Zuleyha by Mollah Jami

Yıl 2021, Sayı: 67, 79 - 101, 01.12.2021

Bülent Şığva Kübra Kıran

Öz

Traditional Turkish poetry is structured in an elegant and elegant manner. Poets were able to capture the beauty in poetry because to the depth of meaning of words. Poets demonstrated their abilities by masterfully employing artistic expressions, earning the attention of the period’s notables. Poets who couldn’t get enough of the magnificence of their time's architectural structures featured them in their writings. They believed that they, like the constructions that would capture immortality when told, would not be forgotten. They believed that by doing so, they would acquire the affection of the people who had these constructions erected for them. Poets give architectural structures a significant position in their divans because of this. The “dariyye” type is also used to analyze texts that contain these terms. This research looks at the architectural building depictions found in the Masnavi of Yusuf and Zuleyha by Mollah Jami, a famous poet of his day. Mollah Jami composed Yusuf and Zuleyha mesnevi around 889/1483, according to what is known. In every department, Iranian literature has the same impact on the Commentary genre as it does on Turkish literature. In Mollah Jami’s Yusuf and Zuleyha mesnevi, we can witness one of the best examples of this. In this study is tried to investigate on the manuscript of the type of dariyye in Yusuf and Zuleyha mesnevi of Mollah Jami from Istanbul University Library which is named “Şerh-i Yusuf and Zuleyha”, TY. No: 3516 and the master’s thesis studies on this manuscript are based on.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Dariyye, Mollah Jami, Yusuf u Zuleyha.

MOLLÂ CÂMÎ’NİN YÛSUF U ZÜLEYHÂ MESNEVİSİNDE DÂRİYYE

Öz

Klasik Türk edebiyatının şiiri süslü, sanatlı bir yapıya sahiptir. Kelimelerin anlam derinliği, şairlerin işini kolaylaştırdığı gibi şiirdeki güzelliği yakalamalarını da sağlamıştır. Şairler sanatlı söylemleri ustalıkla kullanarak hünerlerini göstermiş ve devrin ileri gelenlerinin takdirini kazanmışlardır. Dönemlerindeki mimarî yapıların güzelliğine kayıtsız kalamayan şairler, şiirlerinde bu yapılara da yer vermişlerdir. Anlatıldığında ölümsüzlüğü yakalayacak olan yapılar gibi kendilerinin de unutulmayacaklarını düşünmüşlerdir. Bu yolla, yapıları yaptıran kişilerin de sevgisini kazanacaklarına inanmışlardır. Bu yüzden şairler, divanlarında mimarî yapı anlatımlarına, tasvirlerine divanlarda özel bir yer vermişlerdir. Bu anlatımları içeren metinler de “dâriyye” türü içerisinde değerlendirilmiştir.
Bu çalışmada, yaşadığı devirden itibaren usta bir şair olarak anılan Mollâ Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ mesnevisinde tespit edilen mimarî yapı tasvirlerine yer verilmiştir. Mollâ Câmî, Yûsuf u Züleyhâ mesnevisini 889/1483 yılında yazdığı bilinmektedir. İran edebiyatı, Türk edebiyatını her alanda etkilediği gibi dâriyye türü için de aynı etki söz konusudur. Bunun en güzel örneklerinden birini de Mollâ Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ mesnevisinde görmekteyiz. Bu çalışmada, Mollâ Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ mesnevisinde dâriyye türünün incelenmesi yapılırken “Şerh-i Yûsuf u Züleyhâ” adlı İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY. No: 3516’da kayıtlı olan el yazma eser ve bu el yazma eser üzerine yapılmış yüksek lisans tez çalışmaları esas alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Dâriyye, Mollâ Câmî, Yûsuf u Züleyhâ

Kaynakça

• Akkuş, M. (2006). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası. Fenomen Yayınları. s. 56-58.
• Ayan, G. (2009). “Anadolu Sahasında Yazılan Bazı ‘Yûsuf u Züleyhâ’ Mesnevilerinde Sebeb-i Telifler”, Turkish Studies - Language, Volume 4/3.
• Aydemir, Y. (2002). “Türk Edebiyatında Kaside”. Bilig Yaz. S.22. s.133-168.
• Demir, R. (2006). Hatâyî-i Tebrizi ve Mollâ Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevîleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir İnceme (İncele- Metin). [Yayımlanmamış Doktora Tezi.] Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Devellioğlu, F. (2011). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi.
• Kan, Y. (2020). Mollâ Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevîsinin Şârihi Bilinmeyen Bir Şerhi (110b-165b Varakları Arası Transkripsiyonlu Metin- İnceleme). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Karadeniz, M. U. (2018). “Klasik Türk Şiirinde Mimarî ve Mimarî Bir Unsur Olarak Kubbe”. Türk & İslâm Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi. S. 17. s. 496-511.
• Karakaş, A. (2020). Mollâ Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevîsinin Şârihi Bilinmeyen Bir Şerhi (165b-220b Varakları Arası Transkripsiyonlu Metin- İnceleme). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Köse Dumrul, F. (2019). Mollâ Câmî’nin ‘Heft Evreng’ Adlı Eserindeki Minyatürlerde Doğa Elemanları. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Ana Dalı.
• Köse, B. (2019). Mollâ Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevîsinin Şârihi Bilinmeyen Bir Şerhi (56a-110b Varakları Arası Transkripsiyonlu Metin- İnceleme). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Kurnaz, C. (1993). “Dâr”, DİA., C. 8. s. 483.
• Kurtuluş, R. (1998). “Heft Evreng”, DİA., C. 17. s. 157.
• Kutsal Kitap: https://www.kutsalkitap.org/online-tevrat-oku/
• Kültür, N. (2019). Mollâ Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevîsinin Şârihi Bilinmeyen Bir Şerhi (1b-56a Varakları Arası Transkripsiyonlu Metin- İnceleme). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Macit, M. (1991). “Mollâ Câmî’nin Osmanlı Edebiyatına Tesiri-1”. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. C. 7. S. 20. s. 519-528.
• Okumuş, Ö. (2013). “Câmî Abdurrahman”, DİA., C. 7. s. 94-99.
• Ökten, E. İ. (2007). Jâmî (817-898/1414-1492): His Biography And Intellectuaal Influence In Herat, The University Chicago.
• Özder, D. (2018). Hâcibî’nin (Hacı Sâlih-zâde) Şerh-i Yûsuf u Zelîhâ’sı (İnceleme- Tenkitli Metin), [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Öztekin, Ö. (2015). “Metinlerarası/ Göstergelerarası Bir Dönüşüm Örneği: Yûsuf Kıssası”. Milli Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi. S. 108.
• Şanlı, İ. (2010). “Mollâ Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ’sının Bilinmeyen İki Türkçe Şerhi”, Turkish Studies - Language, S.5.
• Tökel, D. A. (2016, Mayıs). “Şiirde Mimariyi Bulmak: Divan Şiiri ve İstanbul’un İmar Tarihi”. Bildiri. 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul.
• Turgut, K. (2013). Abdurrahman Câmî, Hayatı, Eserleri ve Eserlerinin Türk Edebiyatına Etkisi, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkdoğan, M. (2008). “Yûsuf u Züleyhâ Mesnevilerinde Sosyal Hayatın Yansımaları”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. S. 38. s. 51-70.
• Türkdoğan, M. (2010). “Klasik Türk Edebiyatında Kur’an Kıssalarını Konu Alan Mesneviler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Klasik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı.
• Ümütlü, S. (2018). Bir Kur’an-ı Kerim Kıssasının Romana Dönüşü: Yûsuf Kıssası Örneği. [Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi]. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslâm Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı.
• Yazır, E. H. (2009). Hak Dini Kur’an Dili, Kur’an Tefsiri, Akçağ Yayınları.