ZAMANIN OLUMSUZU OLABİLİR Mİ?

Yıl 2021, Sayı: 67, 102 - 108, 01.12.2021

Pelin Seçkin

Öz

Türkiye Türkçesinde geniş zaman eki olan –(A/I)r, eklendiği fiillere geçmiş, şimdi ve gelecek zamanı kapsayan bir anlamsal işlev yükler. Bu ekin diğer zamanlardan farklı olarak fiillerin olumsuz çekiminde 1. tekil ve çoğul şahıslarda -mA, diğer şahıslarda -mAz olarak kullanıldığı ortak kabuldür. Dolayısıyla alan yazınında -mAz eki her bağlamda olumsuzluğu ifade etmese de geniş zamanın olumsuzu olarak adlandırılmaktadır. Dil bilgisel bir ifade olarak bir zamanın olumsuz adlandırılmasından temellenen bu çalışmada, geniş zaman ve olumsuzluk kavramlarına değinilmekte; terimlerin adlandırılmasında biçim birimlerin kullanımlarından hareketle yoruma bağlı olarak değişmeyen temel anlamının dikkate alınması gerektiği savunulmaktadır. -mAz eki özelinde kullanımdan bağımsız olarak yapılan adlandırmaların şekil ve anlam karşıtlığı yaratması hususuna dikkat çekmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Geniş zaman, olumsuzluk, geniş zamanın olumsuzu, terminoloji, fiil çekimi

Could It Be The Negatıve Of Time?

Öz

The present tense suffix “-r, -Ar, -Ir” in Turkish gives a meaning to the verbs to which it is added, including past, present and future. It is a common assumption that the negative conjugation of this suffix, unlike other times, is made with “-mA” in the first singular and plural persons and “-mAz” in other persons. Therefore, in the literatüre, the suffix “-mAz” is called the negative of present tense.In this study, starting from the negative agnominate of a time as a grammatical term, the concepsts of present tense and negativity are mentioned; it is advocated that the invariant and basic functions of morphemes should be considered in agnominating terms. It is aimed to draw attention to the fact that the agnominating made regardless of usage in the “-mAz” suffix creates a contradiction in structure and meaning.

Anahtar Kelimeler

present tense, negation, negation of present tense, terminology, verb inflection.

Kaynakça

• Alyılmaz, Semra. (2010). “Türkçede Olumsuz Fiillerin Geniş Zaman Biçimbirimi”. Turkish Studies, 5 (4), s. 87-118.
• Aslan Demir, Sema. (2008). “Gelecek Zaman - Kiplik İlişkisi ve AcAk’ın Emir Kipliği İçindeki Yeri, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri 20-25 Ekim (s. 1207-1214). Ankara.
• Bozkurt, B. Ümit. (2018). “Kavram, Kavramsallaştırma Yaklaşımları ve Kavram Öğretimi Modelleri: Kuramsal Bir Derleme ve Sözcük Öğretimi Açısından Bir Değerlendirme”. Dil Dergisi. 169/2, s. 5- 23.
• Comrıe, Bernard. (1985). Tense. New York: Cambridge University Press.
• Çetintaş Yıldırım, Filiz. (2011). “Zamansal İçerme İlişkilerini Belirginleştiren Ulaç Eklerinin Belirteç Tümceciklerinde Ve Temel Cümledeki Eylem Kılınışları ile Etkileşimleri” Dilbilim Araştırmaları, (2), s.17-30.
• Demir, Nurettin; Yılmaz, Emine. (2003). Türk Dili El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• Demirci, Kerim. (2015). Türkoloji İçin Dilbilim- Konular Kavramlar Teoriler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ediskun, Haydar. (1999). Türk Dilbilgisi (Sesbilgisi, Biçimbilgisi, Cümlebilgisi). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ergin, Muharrem (2004). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gemalmaz, Efrasiyap. (2010). Türkçenin Derin Yapısı. Cengiz Alyılmaz ve Osman Mert (Haz.). Ankara: Belen Yayıncılık.
• Gencan, Tahir Nejat. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Günay, Doğan; Yıldız İslam; Uzdu Yıldız, Funda. (2014). Biçimbirimler; Türetim ve İşletim Ardıllarının Sözlü Dildeki Kullanım Sıklığı. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Hirik, Erkan. (2010), Türkiye Türkçesinde Olumsuzluk Eki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Kanık, M. (2015). “The Turkish aorist and progressive: Present tense, future tense, or what?”. Journal of Language and Linguistic Studies. 11(1), s. 103-115.
• Karaağaç, Günay. (2013). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: Tür Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Salman, Ramazan. (2003). “Türkçede Sıfat-Fiil Eklerinin Kalıcı İsim Oluşturma İşlevleri”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten. 47 (1999), 188-223.
• Seçkin, Pelin. (2020). Türkçede Olumsuzluk Algısı. Konya: Palet Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uçar, Melike. (2013). “Fiilden İsim Yapan ek Mi? Sıfat-Fiil Eki Mi?”. VI. Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı 3-7 Aralık (s.987-993). Bursa.
• Üstünova, Kerime. (2005). “Türkçede Zaman Kavramı ve İşlenişi”, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, (9), s. 187-201.
• Voloşinov, Valentin Nikoleavich. (2001). Marksizim ve Dil Felsefesi. Mehmet Küçük (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.