MELİH CEVDET ANDAY’IN “GÜNEŞ SAATI” ADLI ŞİİRİNİN ONTOLOJİK YÖNTEMLE ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 67, 166 - 184, 01.12.2021

Havvaana Karadeniz

Öz

Sosyal düzen karşısında sanatçının toplumsal sorumluluğu daha farklıdır. Bu sorumluluğun farkında olan, aynı zamanda bir geçiş ve mücadele zamanının şairi olan Anday, memleket meselelerine kayıtsız kalmamış, birçok şiirinde memleket endişesini ve duyarlılığını başarıyla yansıtmıştır. İlk olarak Garip Hareketi içinde yer alan Melih Cevdet Anday, belli bir içerik ve biçimin dışına çıkamayan Türk şiirine yeni kapılar açma cesaretini gösteren ve Türk şiirinin sınırlarını genişleten önemli şairlerden biridir. Ülkenin içinde bulunduğu durumdan kendine de bir pay çıkararak sosyal duyarlılığı üzerinde taşıyan Anday, diğer iki arkadaşı Orhan Veli Kanık ve Oktay Rıfat Horozcu ile sanatı, sokaktaki insanlarla birebir buluşturma ve bütünleştirme çabası içinde olmuştur. Bu çalışmada Melih Cevdet Anday’ın Güneş Saatı adlı şiiri, ontolojik şiir çözümleme kuramına göre çözümlenmeye çalışılmıştır. Ontoloji, Yunanca ontos (varlık) ve logos (bilgi) sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluşmuş; kısaca varlık bilgisi anlamına gelen bir sözcüktür. Ontolojik çözümleme yöntemine göre bir sanat eseri 1. Ses tabakası, 2. Anlam birimleri tabakası, 3. Nesne ve karakter tabakası, 4. Kader tabakası olmak üzere dört tabaka hâlinde dıştan içe doğru çözümlenmelidir. Üç ana yapıdan meydana gelen Güneş Saatı şiirinde genel itibarıyla insanın yeryüzünde varoluşunun ve zamanın anlatıldığı görülür.

Anahtar Kelimeler

Melih Cevdet Anday, İkinci Yeni, Güneş Saatı, Zaman, Ontolojik Yöntem

Analysis of Melih Cevdet Anday’s Poem "Gnomon" (Güneş Saati) with Ontological Literary Theory

Öz

The social responsibility of the artist against the social order is quite different. Anday, aware of this responsibility and also a poet of a transition and struggle, was not indifferent to the issues of the country and successfully reflected the concern and sensibility of the country in many of his poems. Melih Cevdet Anday, who first took part in Strange movement in the formation of modern Turkish poetry is one of the important identities who dared to create new doors in the Turkish poetry and expanded its borders. Anday who took credit for himself from the country's situation and had social awareness made an effort to integrate art with the people one-to-one with his friends Orhan Veli Kanık and Oktay Rıfat Horozcu. This study tries to analyse Melih Cevdet Anday's poem Gnomon-Güneş Saati in line with the ontological poetry theory. Ontology is a word formed by the combination of Greek words ontos (existence) and logos (being), briefly the knowledge of being. A work of art should be analysed from outside to inside within four layers including 1. sound base, 2. meaning units, 3. object and character base, 4. destiny layer. Consisting of three main structures, the Gnomon poem generally describes the existence and time of human on earth.

Anahtar Kelimeler

Melih Cevdet Anday, Second New, Gnomon, Time, Ontological Theory

Kaynakça

• Aksan, Doğan. (1999). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Engin Yayınevi.
• Anday, Melih Cevdet. (1979). Sözcükler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Anday, Melih Cevdet. (2015). Şiir Yaşantısı. İstanbul: Everest Yayınları.
• Aristoteles (2011). Poetika. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Armağan, Yalçın. (2003). Melih Cevdet Anday Şiirinde Zaman. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aytaş, Gıyasettin. (2008). Çağdaş Gelişmeler Işığında Şiir Tahlilleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Azap, Samet. (2013). “Ontolojik Çözümleme Yöntemi ve ‘Kanla Kirlenmiş Evrak’ Şiiri Üzerine Bir Çözümleme Denemesi. Turkish Studies, 8(1), 843-853.
• Bezirci, Asım. (2005). İkinci Yeni Olayı. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Bingöl, Ulaş. (2019). “Ontolojik Metin Tahlili Hakkında Bazı Tespitler.” RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (14), 144-153. DOI: 10.29000/rumelide.541006
• Eagleton, Terry. (2001). Şiir Nasıl Okunur. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Freud, Sigmund.; Yang, Carl Gustave.; Adler, Alfred. (1981). Psikanaliz Açısından Edebiyat. İstanbul: Dost Kitabevi Yayınları.
• Freud, Sigmund. (1999). Sanat ve Edebiyat. İstanbul: Panel Yayınevi.
• Fuat, Memet. (2000). İkinci Yeni Tartışması. İstanbul: Adam Yayınları.
• Gürbüz, Mehmet ve Aydın, Ahmet Hamdi (2012). “Zaman Kavramı ve Yönetimi”. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 1-20.
• Heidegger, Martin. (2001). Zaman ve Varlık Üzerine. İstanbul: a Yayınevi.
• Hızlan, Doğan. (2010). Şiir Çilingiri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Issı, Ahmet Cüneyt. (2004). “Turgut Uyar’ın ‘Göğe Bakma Durağı’ Başlıklı Şiirinde Bir Matrise Ulaşma Serüveninin Ontolojik Analiz Metoduyla Takibi”. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 5(2), 137–146.
• Kanter, Beyhan. (2013). Şiirsel Kimlikten Mekânsal Sınırlara. İstanbul: Metamorfoz Yayıncılık.
• Karaca, Alaattin. (2013). İkinci Yeni Poetikası. Ankara: Hece Yayınları.
• Politzer, Georges. (1974). Felsefenin Başlangıç İlkeleri. İstanbul: Sol Yayınları.
• Sartre, Jean. Paul. (2015). Varoluşçuluk. İstanbul: Say Yayınları.
• Tökel, Dursun Ali. (1996). “Ontolojik Analiz Metodu ve Bu Metodun Bâkî’nin Bir Gazeline Uygulanışı”. Yedi İklim, 11(74), 53-59.
• Tunalı, İsmail. (2002). Sanat Ontolojisi. İnkılâp Yayınevi, İstanbul.
• Worringer, Wilhelm. (1985). Soyutlama ve Özdeşleyim. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çam, Nusret. (1996). “Güneş Saati”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 14, s. 297-299. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yeni Türk Ansiklopedisi, 7. cilt, s.2750–2752, Ötüken Yayınları.
• Yılmaz, Hakan. (2011). “Henri Bergson’un Zaman Kavramına Yaklaşımının Çağdaş Anlatı Sinemasına Etkisi”. Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 61-78.