OSMANLI MİMARİSİNİN GELİŞİM SÜRECİ İÇERİSİNDE KAHİRE HADIM SÜLEYMAN PAŞA CAMİİ’NİN YERİ

Yıl 2007, Sayı: 19, 117 - 139, 01.03.2010

Hamza Gündoğdu

Öz

1517 yılından itibaren Osmanlı egemenliğine katılan Mısır’da özellikle
Kahire ve çevresinde ilk Osmanlı yapılaşması da başlatılmıştır.
Mısır’ın Osmanlı egemenliğinde kaldığı üç yüz yılı aşkın süre içerisinde
yeniden inşa ettirilen, yapılan onarım ve eklemelerle günümüze kadar kayıtlara
geçmiş yapı sayısının 350’yi aştığı bilinmektedir.
Osmanlılar eline geçtiği 1517 yılına kadar Mısır’da yerleşmiş, kökleşmiş bir
İslam mimari üslubu, devir ve üslup özellikleri bakımından az çok birbirine
benzemekte veya paralellik arz etmektedir. Bu yerleşik üslubun 1528 yılından
itibaren Osmanlı üslubuna dönüşmeye başlaması, aynı tarihte tamamlanmış Kahire
Kalesi’ndeki Süleyman Paşa Camii ile gerçekleşmiştir.
Bu makalenin konusunu, Osmanlı üslubunu Mısır’a ilk taşıyan Hadım
Süleyman Paşa Camii ve bağlı yapıları teşkil etmektedir. Klasik Osmanlı mimari
anlayışının Mısır’a taşınmasında öncü rol oynayan bu caminin gösterdiği revaklı
avlulu, üç yarım kubbeli merkezi şema, dönemin diğer Osmanlı camileriyle
kıyaslanacak ve bazı ortak yönlere işaret edilmeye çalışılacaktır.
Ayrıca Mısır ve Kahire’nin Osmanlılar nezdindeki önemi ve değerine de bu
bildiri içerisinde yer verilecektir

Anahtar Kelimeler

Mısır, Kahire, Süleyman Paşa, Kale, yarım kubbe

Kaynakça

• Abouseif, D.B., İslamic Architecture in Cairo, Cairo 1996.
• Akozan, F., “Türk Külliyeleri”, Vakıflar Dergisi, S.VIII, Ankara 1969, s. 303-308.
• Aslanapa, O., “Kahire Hadım Süleyman Paşa Camii Vakfiyeleri”, XI. Vakıf Haftası Kitabı, Ankara 1994, s. 123-126.
• Aslanapa, O., Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul 1986.
• Atia, A., Osmanlı Döneminde İstanbul İle Kahire Arasında Mimari Etkileşimler, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 1994.
• Ayverdi, E.H., “Dimetoka Çelebi Mehmed Camii,” Vakıflar Dergisi, S.3, Ankara 1956, s.13-16
• Ayverdi, E.H., İlk 250 Senenin Osmanlı Mimarisi, İstanbul 1976.
• Ayverdi, E.H., Osmanlı Mimari Çağının Başlangıcı, I, İstanbul 1968.
• Ayverdi, E.H., Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 806855, (1403-1451), İstanbul 1972.
• Ayverdi, E.H., Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri 755-886 (1453-1481), III-IV.
• Bayhan, A.A., “Süleyman Paşa Camii ve Mektebi,” TDVİA’inde baskıda
• Bayhan, A.A., Mısır’da Osmanlı Devri Mimarisi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Van 1997.
• Çetintaş, S., Türk Mimari Anıtları, Osmanlı Devri, I, Bursa’da İlk Eserler, İstanbul 1946.
• Çetintaş, S., Yeşil Camii ve Benzerleri Cami Değildir, İstanbul 1958.
• D’Avennes, P., Arab Art As Seen Through The Monuments of Cairo, Paris 1983.
• Evliya Çelebi, Seyahatname (Sad. M. Çevik), C.X, İstanbul 1993.
• Eyice, S., “Atik Ali Paşa Camiinin Mimari Tarihindeki Yeri”, Tarih Dergisi, S.19, İstanbul 1964, s. 99-114.
• Eyice, S., “İlk Osmanlı Devrinin Dini-İçtimai Bir Müessesesi: Zaviyeler ve Zaviyeli Camiler”, İktisat Fakültesi Mecmuası, XXIII, İstanbul 1962-1963, s. 1-80.
• Eyice, S., “İstanbul’da Bazı Cami ve Mescid Minareleri,” Türkiyat Mecmuası, X, İstanbul 1953, s. 247-268.
• Goodwin, G., A History of Ottoman Architecture, London 1971.
• Gündoğdu, H.; “Elbistan Ulu Camii’nin Tarihlemesi İle İlgili Bazı Düşünceler”, I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildiriler, I, Konya 2001, s. 347-354.
• Hüseyin Ayvansarayî, Hadikatü’l-Cevami (Haz. A.N. Galitekin), İstanbul 2001.
• İşmen, İ., “Mimar Sinan Zamanı, Hayatı, Kişiliği, Eserleri”, Mimar Sinan, I, İstanbul 1967, s.67-81.
• Kuban, D., Osmanlı Dini Mimarisinde İç Mekan Teşekkülü (Ronesansla Bir Mukayese), İstanbul 1958.
• Kuran, A., “Mimar Sinan’ın İlk Eserleri”, Belleten, XXXVII, Ankara 1973, s. 533556.
• Kuran, A., “Üsküdar’da Mihrimah Sultan Külliyesi”, Boğaziçi Üniversitesi Dergisi, Hümaniter Bilimler, S.3, İstanbul 1975, s. 43-72.
• Kuran, A., İlk Devir Osmanlı Mimarisinde Cami, Ankara 1964.
• Kuran, A., Mimar Sinan, İstanbul 1986.
• Mehmed Süreyya, Sicil-i Osmanî, III, İstanbul (1311).
• Meinecke, M., “Die Architecture des 16. Jahrhunderts in Kahiro, Nach der Osmanischen Eroberung von 1917”, IV’eme Congre’s İnternational d’Art Turc (Aix-en-provence, 10-15 september 1971, p. 153-159.
• Meriç, R.M., Mimar Sinan Hayatı, Eseri, Ankara 1965.
• Müler-Wiener, W., Bildlexikon Zur Topographie İstanbul, Tübingen 1977.
• Necipoğlu, G., The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire, London 2005.
• Orgun, M.Z., “Hassa Mimarları”, Arkitekt, 1938, s.333-342.
• Öz, T., İstanbul Camileri, I,II, Ankara 1962, 1965.
• Sourdel, J.-Thomine, B.S., Die Kunst des İslam, Berlin 1973.
• Sözen, M., Diyarbakır’da Türk Mimarisi, İstanbul 1972.
• Sözen, M.-v.D., Türk Mimarisinin Gelişimi ve Mimar Sinan, İstanbul 1975.
• Turan, Ş., “Osmanlı Teşkilatında Hassa Mimarları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 1/1, Ankara 1963, s. 157-202.
• Turan, Ş., “Süleyman Paşa” mad., İ.A., C.XI, İstanbul 1979, s. 194-197.
• Uzunçarşılı, İ.H., Osmanlı Tarihi, II, Ankara (1998).
• Ülgen, A.S., “İznik’te Türk Eserleri”, Vakıflar Dergisi, I, 1938, s. 53-69.
• Ünver, A.S., Edirne Muradiye Camii, İstanbul 1952.
• Williams, C., İslamic Monuments in Cairo, Cairo (1985).
• Yetkin, S.K., İslam Sanatı Tarihi, Ankara 1954.
• Yetkin, S.K., İslam Ülkelerinde Sanat, İstanbul 1974.
• Yüksel, İ.A., Osmanlı Mimarisinde II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim Devri (886-926) 1481-1520, V., İstanbul 1983.