ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA HIRKA-İ ŞERİF CAMİİ’NİN 1847 SONRASI İNŞA SÜRECİ / The Construction Process of Hırka-i Şerif Mosque after 1847 in the Light of Archive Documents

Yıl 2015, Sayı: 34, - , 01.09.2015

Selman Can , Pınar Şahin

Öz

Hırka-i Şerif Camii ilk defa XVIII. yüzyılda Hz. Peygamber’in Veysel
Karanî’ye (Üveys-el Karanî) emanet ettiği hırkanın (Hırka-i Şerif) muhafazası ve
ziyareti için inşa edilmiştir. 1847 yılında harap olan cami Sultan Abdülmecit’in
isteği üzerine dönemin Ebniye Müdürü Seyyid Abdülhalim Efendi tarafından
1848-1851 yılları arasında yenilenmiştir. Hem ziyeretgah hem ibadethane olarak
tasarlanan yeni cami; sekizgen planlı harim, harime kıble istikametinden bitişik
hırka dairesi ve kuzey yönden alt katı son cemaat yeri, üst katı hünkâr dairesinden
meydana gelen kâgir bir yapıdır. Hırka-i Şerif dairesi ile hünkâr dairesi arasındaki
bağlantı harimi iki yandan kuşatan iki katlı ziyaret galerileri ile sağlanmıştır. Bu
çalışmada Hırka-i Şerif Camii’nin 1847 yılından sonraki inşa süreci ele
alınmıştır. Bu çerçevede keşif ve inşa defterleri ayrıntılı biçimde incelenerek
inşatta kullanılan malzemeler ve maliyetleri, işçilere ödenen ücretler, inşaatın
ilerleme süreci ve yapının geçirdiği onarımlara ilişkin değerlendirmeler
yapılmıştır.

 

Anahtar kelimeler: Hırka-i Şerif Camii, Osmanlı Mimarisi, Seyyid Abdülhalim
Efendi, Hırka-i Şerif.

 

The Construction Process of Hırka-i Şerif Mosque after 1847 in the
Light of Archive Documents

 

Abstract
Hırka-i Şerif Mosque was primarily built for housing and visiting for the
Hırka-i Şerif which was entrusted from the Prophet Muhammad to Veysel Karanî
(Uveys-el Karanî) at 18th century. The Mosque which was devastated at 1847,
was restored due to the Sultan Abdülmecit’s request between the years 1848-1851 

by the chief Architect Seyyid Abdülhalim Efendi. The new mosque which was
designed as both a place of pilgrimage and worship is a stone structure that was
created with the sanctuary planned octagonal, the cardigan apartment adjacent to
the south of the sanctuary, the down stair in the north for the last community and
the upstairs for the Sultan’s apartment. The connection between Cardigan’s
apartment and Sultan’s apartment was provided by the duplex visiting galleries
which were surrounded on both sides. In this study, the building process of Hırkai
Şerif Mosque after 1847 has been dealt. In this context, exploration and
construction notebooks have been examined in detail and the materials used in
construction, their costs, wages paid to workers, progress of the construction and
repairs of the building has been evaluated.

 

Keywords: Hırka-i Şeirf Mosque, Ottoman Architecture, Seyyid Abdülhalim
Efendi, Hırka-i Şerif

Anahtar Kelimeler

Hırka-i Şerif Camii, Osmanlı Mimarisi, Seyyid Abdülhalim

Kaynakça

• I.Arşiv Belgeleri
• BOA. A.E.I.ABDÜLHAMİD 17138 BOA. İ.MSM 25/688 BOA. Ev.d 13385 BOA.İ.MSM.26/700 18 BOA.İ.DH 183/ 10109 BOA. A.TŞF 5/63. BOA.A.AMD 45/65
• BOA.MVL.124/123 BOA.MVL 95/46 BOA.MVL 98/69 BOA.A.MKT.NZD 30/9 BOA Ev.d 32/376 BOA Ev.d 14933 BOA.İ.DH 264/16485 BOA.Ev.d 14961 BOA. MVL 425/152
• BOA. İ.MVL 559/25147 BOA.ŞD. DH 103/ 20 BOA.ŞD. DH 103/ 20 BOA.İ.ŞD 54/3067 BOA.İ.ŞD 54/3067 BOA.ŞD 130/32 BOA.ŞD 130/32 BOA.ŞD 150/96 BOA.ŞD 150/96 BOA.ŞD 153/21 BOA.ŞD 153/21 BOA.ŞD 157/10 BOA.ŞD 157/10 BOA.ŞD 163/56 BOA.ŞD 163/56 BOA.ŞD 165/15 BOA.ŞD 165/15 BOA.ŞD 168/47 BOA.ŞD 168/47 BOA.ŞD 178/23 BOA.ŞD 178/23 BOA.İ.ŞD 77/4539 BOA.İ.ŞD 77/4539 Diğer Kaynaklar
• Diğer Kaynaklar Anonim. (1984). ‘’ Hırka-i Şerif Camii ‘’, İKSA, Cilt: IV, Tercüman Anonim. (1984). ‘’ Hırka-i Şerif Camii ‘’, İKSA, Cilt: IV, Tercüman
• Yayınları. İstanbul, s.1911–1912.
• Yayınları. İstanbul, s.1911–1912. Anonim. (1940). İstanbul Abideleri, Yedigün Neşriyat, İstanbul. Anonim. (1940). İstanbul Abideleri, Yedigün Neşriyat, İstanbul. Apa, G. (2007). Osmanlı Selâtin Cami Minberleri, Selçuk Üniversitesi Apa, G. (2007). Osmanlı Selâtin Cami Minberleri, Selçuk Üniversitesi
• Fatih Belediyesi, İstanbul.
• Fatih Belediyesi, İstanbul. Bağlam, S. Z. (2013). ‘’Hırka-i Şerif Semti’’, İstanbul’un Kitabı Fatih I, Bağlam, S. Z. (2013). ‘’Hırka-i Şerif Semti’’, İstanbul’un Kitabı Fatih I,
• Fatih Belediyesi Yayınları, İstanbul, s.410-423.
• Fatih Belediyesi Yayınları, İstanbul, s.410-423. Batur, S. (1970). ‘’ 19. Yüzyılın Büyük Camilerinde Son Cemaat Yeri ve Batur, S. (1970). ‘’ 19. Yüzyılın Büyük Camilerinde Son Cemaat Yeri ve
• Hünkâr Mahfili Sorunu Üzerine’’, Anadolu Sanatı Araştırmaları II, İstanbul
• Teknik Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.97-104.
• Teknik Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.97-104. Bozkurt, T. (2007). Osmanlı Selâtin Cami Mihrapları, Selçuk Üniversitesi Bozkurt, T. (2007). Osmanlı Selâtin Cami Mihrapları, Selçuk Üniversitesi
• Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Konya. Konya.
• BOA. İ.MVL 559/25147
• BOA. İ.MVL 559/25147 Sönmez, A. (1987). Veysel Karani ve Hırka-i Şerif, Hırka-i Şerif Camini
• Koruma ve Güzelleştirme Derneği, İstanbul. Şimşek, M. (1996). Yemenli Veysel Karani: Hazreti Peygamber’in ‘Benden
• Sonra Hırkamı Üveys’e Veriniz’ Buyrukları, Can Yayınları, İstanbul. Tanman, B. (1998).‘’ Hırka-i Şerif Camii’’ , TDVİA, Cilt: XVII, Diyanet
• Vakfı, İstanbul, s.378-382. Tanman, B. (1994). ‘’ Hırka-i Şerif Camii ‘’, DBİA, Cilt: IV, Tarih Vakfı,
• İstanbul, s.68–69. Tosun, N. (2013). ‘’ Veysel Karani’’, TDVİA, Cilt: XXXXIII, Diyanet
• Vakfı, İstanbul, s.74-75. Çelik, G. ( 2000). İstanbul’da XIX. Yüzyıl Abdülmecid Camileri, İstanbul
• Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Çetinaslan, M. (2013). Osmanlı Camilerinde Hünkar Mahfilleri, Selçuk
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora tezi, Konya. Demir, A.H., Çokdaş, R., Özgen, A., Alcep, H., Kutlu, H., Yazıcı, M.,
• Ateş, M. ve Kömürcü, D., (1991). Fatih Camileri ve Diğer Tarihi Eserler, Fatih
• Müftülüğü, İstanbul. Güldal, S. (2005). Hz. Veysel Karani ve Hırka-i Şerif, Yarımelma Kitap, İstanbul. İnci, N. (1985). ‘’ XVIII. Yüzyılda İstanbul Camilerine Batı Etkisiyle Gelen
• Yenilikler’’, Vakıflar Dergisi, XIX, Ankara, s.223-237. Köprülü, H. (1975). Hırka-i Şerif ve Veysel Karani, Hırka-i Şerif Camini
• Koruma ve Güzelleştirme Derneği, İstanbul. Ocak, Y. A. (1982). Veysel Karani ve Üveysilik, Dergah Yayınları, İstanbul. Ögel, S.( 1989). ‘’ İstanbul’da XIX. Yüzyılın Sekizgen Camileri ‘’, Sanat
• Tarihinde Doğudan Batıya: Ünsal Yücel Anısına Sempozyum Bildirileri,
• İstanbul, s.65–69. Öneş, E.R., Göncüoğlu, S., Saatçi, S., Ertuğrul, A.D., Yüksel, M., Neftçi Y.
• ve Neftçi, A., (2003). Fatih İlk İstanbul, Fatih Belediyesi, İstanbul. Revnakoğlu, S. C. (2011). Veysel Kareni ve Üveysilik (Haz. İsmail
• Dervişoğlu, Mehmet Doğan Bayın ), Köprü Yayınları, İstanbul. Sönmez, A. (1987). Veysel Karani ve Hırka-i Şerif, Hırka-i Şerif Camini Sönmez, A. (1987). Veysel Karani ve Hırka-i Şerif, Hırka-i Şerif Camini
• Koruma ve Güzelleştirme Derneği, İstanbul.
• Koruma ve Güzelleştirme Derneği, İstanbul. Şimşek, M. (1996). Yemenli Veysel Karani: Hazreti Peygamber’in ‘Benden Şimşek, M. (1996). Yemenli Veysel Karani: Hazreti Peygamber’in ‘Benden
• Sonra Hırkamı Üveys’e Veriniz’ Buyrukları, Can Yayınları, İstanbul.
• Sonra Hırkamı Üveys’e Veriniz’ Buyrukları, Can Yayınları, İstanbul. Tanman, B. (1998).‘’ Hırka-i Şerif Camii’’ , TDVİA, Cilt: XVII, Diyanet Tanman, B. (1998).‘’ Hırka-i Şerif Camii’’ , TDVİA, Cilt: XVII, Diyanet
• Vakfı, İstanbul, s.378-382.
• Vakfı, İstanbul, s.378-382. Tanman, B. (1994). ‘’ Hırka-i Şerif Camii ‘’, DBİA, Cilt: IV, Tarih Vakfı, Tanman, B. (1994). ‘’ Hırka-i Şerif Camii ‘’, DBİA, Cilt: IV, Tarih Vakfı, İstanbul, s.68–69.
• İstanbul, s.68–69. Tosun, N. (2013). ‘’ Veysel Karani’’, TDVİA, Cilt: XXXXIII, Diyanet Tosun, N. (2013). ‘’ Veysel Karani’’, TDVİA, Cilt: XXXXIII, Diyanet
• Vakfı, İstanbul, s.74-75.
• Vakfı, İstanbul, s.74-75. Çelik, G. ( 2000). İstanbul’da XIX. Yüzyıl Abdülmecid Camileri, İstanbul Çelik, G. ( 2000). İstanbul’da XIX. Yüzyıl Abdülmecid Camileri, İstanbul
• Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. İstanbul. Çetinaslan, M. (2013). Osmanlı Camilerinde Hünkar Mahfilleri, Selçuk Çetinaslan, M. (2013). Osmanlı Camilerinde Hünkar Mahfilleri, Selçuk
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora tezi, Konya.
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora tezi, Konya. Demir, A.H., Çokdaş, R., Özgen, A., Alcep, H., Kutlu, H., Yazıcı, M., Demir, A.H., Çokdaş, R., Özgen, A., Alcep, H., Kutlu, H., Yazıcı, M.,
• Ateş, M. ve Kömürcü, D., (1991). Fatih Camileri ve Diğer Tarihi Eserler, Fatih
• Müftülüğü, İstanbul.
• Müftülüğü, İstanbul. Güldal, S. (2005). Hz. Veysel Karani ve Hırka-i Şerif, Yarımelma Kitap, Güldal, S. (2005). Hz. Veysel Karani ve Hırka-i Şerif, Yarımelma Kitap, İstanbul. İstanbul. İnci, N. (1985). ‘’ XVIII. Yüzyılda İstanbul Camilerine Batı Etkisiyle Gelen İnci, N. (1985). ‘’ XVIII. Yüzyılda İstanbul Camilerine Batı Etkisiyle Gelen
• Yenilikler’’, Vakıflar Dergisi, XIX, Ankara, s.223-237.
• Yenilikler’’, Vakıflar Dergisi, XIX, Ankara, s.223-237. Köprülü, H. (1975). Hırka-i Şerif ve Veysel Karani, Hırka-i Şerif Camini Köprülü, H. (1975). Hırka-i Şerif ve Veysel Karani, Hırka-i Şerif Camini
• Koruma ve Güzelleştirme Derneği, İstanbul.
• Koruma ve Güzelleştirme Derneği, İstanbul. Ocak, Y. A. (1982). Veysel Karani ve Üveysilik, Dergah Yayınları, İstanbul. Ocak, Y. A. (1982). Veysel Karani ve Üveysilik, Dergah Yayınları, İstanbul. Ögel, S.( 1989). ‘’ İstanbul’da XIX. Yüzyılın Sekizgen Camileri ‘’, Sanat Ögel, S.( 1989). ‘’ İstanbul’da XIX. Yüzyılın Sekizgen Camileri ‘’, Sanat
• Tarihinde Doğudan Batıya: Ünsal Yücel Anısına Sempozyum Bildirileri, İstanbul, s.65–69.
• İstanbul, s.65–69. Öneş, E.R., Göncüoğlu, S., Saatçi, S., Ertuğrul, A.D., Yüksel, M., Neftçi Y. Öneş, E.R., Göncüoğlu, S., Saatçi, S., Ertuğrul, A.D., Yüksel, M., Neftçi Y.
• ve Neftçi, A., (2003). Fatih İlk İstanbul, Fatih Belediyesi, İstanbul.
• ve Neftçi, A., (2003). Fatih İlk İstanbul, Fatih Belediyesi, İstanbul. Revnakoğlu, S. C. (2011). Veysel Kareni ve Üveysilik (Haz. İsmail Revnakoğlu, S. C. (2011). Veysel Kareni ve Üveysilik (Haz. İsmail
• Dervişoğlu, Mehmet Doğan Bayın ), Köprü Yayınları, İstanbul.
• Dervişoğlu, Mehmet Doğan Bayın ), Köprü Yayınları, İstanbul.
• Çiz.1: Hırka-i Şerif Camii, Alt Kat Planı (İstanbul İl Özel İdaresi)
• Çiz.1: Hırka-i Şerif Camii, Alt Kat Planı (İstanbul İl Özel İdaresi)
• Çiz.1: Hırka-i Şerif Camii, Alt Kat Planı (İstanbul İl Özel İdaresi)
• Çiz.2: Hırka-i Şerif Camii, Üst Kat Planı (İstanbul İl Özel İdaresi)
• Foto. 3: Hırka-i Şerif Cami, Hünkâr Dairesi Foto. 4: Hırka-i Şerif Camii, Harim
• Foto. 2: Hırka-i Şerif Camii Genel Görünümü (Atatürk Kitaplığı Arşivi’nden)
• Foto. 3: Hırka-i Şerif Cami, Hünkâr Dairesi
• Foto. 3: Hırka-i Şerif Cami, Hünkâr Dairesi Foto. 4: Hırka-i Şerif Camii, Harim Foto. 4: Hırka-i Şerif Camii, Harim
• Foto. 2: Hırka-i Şerif Camii Genel Görünümü (Atatürk Kitaplığı Arşivi’nden) Arşivi’nden)
• Foto. 7: Hırka-i Şerif Camii, Hünkâr Dairesi Tavan Süslemeleri
• Foto. 8: Hırka-i Şerif Camii, Vezir Dairesi Tavan Süslemeleri
• Foto. 6: Hırka-i Şerif Odası Kubbesi Malakâri Süslemeler Foto. 7: Hırka-i Şerif Camii, Hünkâr Dairesi Tavan Süslemeleri Foto. 7: Hırka-i Şerif Camii, Hünkâr Dairesi Tavan Süslemeleri
• Foto. 8: Hırka-i Şerif Camii, Vezir Dairesi Tavan Süslemeleri
• Foto. 8: Hırka-i Şerif Camii, Vezir Dairesi Tavan Süslemeleri
• Foto. 6: Hırka-i Şerif Odası Kubbesi Malakâri Süslemeler
• Foto. 6: Hırka-i Şerif Odası Kubbesi Malakâri Süslemeler
• Foto. 10: Hırka-i Şerif Camii Harim Girişindeki Ziver Efendi’ye Ait Kitabe
• Foto. 9: Hırka-i Şerif Camii Mimarı Abdülhalim Efendi’nin İmzasının
• Bulunduğu Keşif Defterinin Son Sayfası (BOA. Ev.d 13385)
• Foto. 10: Hırka-i Şerif Camii Harim Girişindeki Ziver Efendi’ye Ait Kitabe
• Foto. 10: Hırka-i Şerif Camii Harim Girişindeki Ziver Efendi’ye Ait Kitabe
• Foto. 9: Hırka-i Şerif Camii Mimarı Abdülhalim Efendi’nin İmzasının
• Foto. 9: Hırka-i Şerif Camii Mimarı Abdülhalim Efendi’nin İmzasının
• Bulunduğu Keşif Defterinin Son Sayfası (BOA. Ev.d 13385)
• Bulunduğu Keşif Defterinin Son Sayfası (BOA. Ev.d 13385)