KASTAMONU TAŞKÖPRÜ İLÇE MERKEZİNDE YERALAN GELENEKSEL KAPI TOKMAKLARI

Yıl 2016, Sayı: 37, 278 - 298, 28.12.2016

Özgür Yeni Yusuf Çetin

Öz

Öz

Taşköprü İlçe
merkezinde yer alan ve her geçen gün yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalan
geleneksel konut mimarimizin vazgeçilmez unsurları arasında bulunan kapı
tokmakları önemli bir yer tutmaktadır. Bir zamanlar evlerin cümle kapıları
üzerinde yaygın olarak görmeye alışık olduğumuz bu mimari öğeler günümüzde çok
nadir olarak görülmektedir. Kapı tokmakları, sökülüp takılabilmeleri kolay oldukları
için, ait oldukları kapı kanatlarından çalınabilmekte ya da mülk sahibi
tarafından gelir elde etme gayesiyle, bir antikacı ya da bir hurdacıya
satılabilmektedir. Tüm bu olumsuzlukların yanı sıra, teknolojinin gelişmesi ile
birlikte kapı tokmaklarının yerini modern zillere bırakması da hızlı bir
şekilde yok olmalarına zemin hazırlamıştır. Bu nedenle, geleneksel konut
mimarimizin vazgeçilmez unsurlarından birisi olan kapı tokmaklarının tespit ve
belgelenmesi önem arz etmektedir.

Kapı tokmakları,
dışarıdan gelenlerin ev sahibini haberdar etmek için kullanılırken, kapıların
süsleme kompozisyonlarının tamamlanmasına da katkı sağlamışlardır. Ecdat
yadigârlarımız olan bu mimari elemanlar aynı zamanda bu topraklarda ortaya
konulan maden sanatının da geldiği noktayı bizlere aktarmaktadır.

Anadolu toprakları
üzerinde yer alan geleneksel konut mimarimizde kapı tokmakları son derece
zengin bir çeşitliliğe sahiptir. Taşköprü evlerinin kapı tokmakları ise;
geometrik, bitkisel ve figürlü olmak üzere üç türden örnekleri bünyesinde
barındırmaktadır. Taşköprü’de tespit edebildiğimiz kapı tokmaklarının bir kısmı
dövme tekniğiyle, kalan bölümü ise döküm tekniği kullanılarak yapılmıştır.
Tokmaklar üzerinde herhangi bir tarih ibaresine rastlanmadığı için
tarihlendirme anlamında kesin bir bilgi ortaya koymak mümkün olmamaktadır.

Bu çalışmada, Taşköprü
ilçe merkezindeki geleneksel konut mimarisinin vazgeçilmez unsurları arasında
yer alan geleneksel kapı tokmaklarının tespit ve belgelenmesi amaçlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Kapı Tokmakları, Taşköprü, Kastamonu

Kaynakça

• Aktemur, Murat (2013). Tarihi Zile Konakları ve Evleri, Erzurum.
• Arseven, C. Esad (1947). “Kapı Halkası”, “Kapı Tokmağı”, Sanat Ansiklopedisi, C. II, İstanbul, s. 949-951.
• Aslan Karakul, Songül, “Kap’nın Dili: Göstergebilimsel Bir Yaklaşım”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S. 35, s. 7-14.
• Ataoğuz Çal, Özlem (2004). “Kastamonu Şehri Kapı Halka ve Tokmakları”, Kastamonu, Eğitim Dergisi, C. 12, S. 2, Kastamonu, s. 485-504.
• Ataoğuz Çal, Özlem (2008). ”Alibey Adası (Ayvalık) Kapı Halka ve Tokmakları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.25/2, Kayseri, s. 225-240.
• Aykal, F. Demet (2011). “Geleneksel Diyarbakır Sokaklarında Kapılar, Tokmaklar ve Halkalar”, Diyar Bülten, S.5, Diyarbakır.
• Çal, Halit (1999). “Osmanlı Kapı Halkaları ve Kapı Tokmakları”, Osmanlı, C.XI, Ankara, s. 275-284.
• Çal, Halit (1999).“Niğde’de Kapı Tokmakları“, Art Dekor, S.77, İstanbul, s.122-125.
• Çal, Halit (2001).“Hatay Kapı Halkaları ve Tokmakları”, Ortadoğu’da Osmanlı Dönemi Kültür İzleri Uluslar Arası Bilgi Şöleni (25-27 Ekim 2000 - Hatay), Ankara, C.I, s. 173-185.