Hamam Kültürü Ve Seramik Yansımaları

Yıl 2019, Sayı: 43, 57 - 68, 26.10.2019

Firdevs Müjde Gökbel

https://doi.org/10.32547/ataunigsed.547881

Cited By: 1

Öz

İnsanoğlunun en önemli ifade biçimlerinden biri
olan sanat, kültürel geçmişe sahip çıkma noktasında önemli bir görevi yerine
getirmektedir. Geçmişte var olan birtakım kültürel değerler modern dünyada
yitirilmektedir. Hamam kültürü de bunlardan bir tanesidir. Türk örf ve
adetlerini yansıtan yapılardan biri olan hamamlar, mimari özelliklerinin yanı
sıra geleneksel bir hal alan kullanım şekilleri ile Anadolu topraklarının
vazgeçilmez unsurlarındandır. Hamamlar sergilediği yapısal biçimiyle birlikte
kültürel dokusunda barındırdığı peşkir, peştamal, havlu, kurna, hamam tası,
göbek taşı, kese ve takunya gibi ürünlerle kültürel bir zenginlik sunmaktadır.
Söz konusu unsurlar kültürden kültüre değişiklik göstermektedir.

Bu çalışmada hamam kültürünün
tarihçesi araştırılarak Türk seramik sanatçılarının hamam kültürü ile
ilişkilendirdikleri çalışmaları incelenmiştir. Bazı eserlerin hamamda
kullanılan birtakım ürünlerin yansıması niteliğinde olduğu, bazılarının ise
aktarılmak istenen mesaj ile ilgili simgesel biçimde ele alındığı
görülmektedir.  Sonuç olarak konu ile
ilgili incelenen seramik eserlerin unutulmaya yüz tutan söz konusu kültürel
mirasın yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması noktasında büyük önem
taşıdığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Seramik, Gelenek, Hamam kültürü

Turkish Bath Culture and Ceramic Reflections

Öz

Art, one of the most important
expressions of human beings, has fulfilled a prominent place in the point of
cultural heritage. A number of cultural values that existed in the past have
lost in the modern world. Turkish bath culture is one of them. Turkish baths,
one of the buildings reflecting the customs and traditions, are indispensable
elements of Anatolian lands with their traditional features as well as with
their architectural features. Together with the structural form exhibited in
the historical texture of baths, prehistoric, loincloth, towels, bath basin,
bath bowl, belly stone, pouch and clogs can be evaluated as historical wealth.
These elements have changed from culture to culture.

In this study, the history of Turkish
bath culture has been searched and the artworks of Turkish ceramic artists
related to Turkish bath culture have been analyzed. It is seen that some of the
artworks are the reflection of some products used in the baths and some of them
are used symbolically about the message to be conveyed. As a result, it can be
said that the ceramic artworks examined on the subject are of great importance
in terms of keeping this cultural heritage alive and transferring it to future
generations.

Anahtar Kelimeler

Ceramics, Custom, Turkish Bath Culture

Kaynakça

• Avşar, Z., & Avşar, S. (2016). Var olmanın ve arınmanın tarihi seyri içerisinde bedensel-ruhsal temizlik mekânları olarak hamamların iletişim bakımından önemi. Idealkent Kent Araştırmaları Dergisi, 7(19), 628-658.
• Başaran, T. (1997). Roma döneminde Hypokaust sisteminin ısıl analiz yönünden günümüz yerden ısıtma sistemiyle karşılaştırılması. A. Güngör, Z. İlken, A. Hepbaşlı, E. Pelin, Ö. Ertöz, & N. Bozokalfa (Ed.), III. Uluslararası Tesisat Mühendisliği Kongresi Mmo Yayını Bildiriler Kitabı (s. 1008-1018) içinde. İzmir: MMO Yayınları.
• Çınar, S. (2011). Erzurum Gümrük Hamamı’nın öncesi ve sonrası. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 20, 145-154.
• Daşbacak, C. (2006). Antik çağda Buldan ve çevresinde temizlik kültürü. İ. Ertuğrul, & T. Tok (Ed.), Buldan Sempozyumu Bildiri Kitabı (s. 959-960) içinde. Buldan, Denizli.
• Ertuğrul, A. (2009). Hamam yapıları ve literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(13), 241-266.
• Küçükbasmacı, G. (2017). Kastamonu’ da asa suları. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 83, 199-221.
• Kozak, A. M. (2010). Temizliğin tarihçesi. Erişim adresi: https://www.turizmguncel.com/makale/temizligin-tarihcesi-m49.html
• MEB. (2016). Bursa’da hamam kültürü. Bursa Olgunlaşma Enstitüsü, Bursa. Erişim adresi: http://bursaolgunlasma.meb.k12.tr
• Özüdoğru, Ş. (1994). Anadolu'da erken tunç çağından günümüze gümüş takıların tarihi gelişimi içinde Alpu takılarının değerlendirilmesi. Anadolu Sanat Dergisi, 2, 127-241.
• Perk, H. (2017). Anadolu hamam taslarının serüveni. Z Kültür, Sanat, Şehir, Mevsimlik Tematik Dergi, 2, 355-357.
• Sami, K. (2017). Halk kültürü bağlamında hamamların toplumsal ve mekânsal dönüşümleri, Diyarbakır tarihi “Suriçi” örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(64), 1531-1546.
• Yegül, F. K. (2009). Anadolu su kültürü: Türk hamamları ve yıkanma geleneğinin kökleri ve geleceği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Anadolu (Anatolia) Dergisi, 35, 99-118.
• Görsel 1. Caracalla Roma Hamamı. (M.S. 212-M.S. 216) Erişim adresi: https://www.wikizeroo.org/index. php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvQmF0aHNfb2ZfQ2FyYWNhbGxh
• Görsel 2. Basilica Terma Roma Hamamı. (M.S. 2.yy.). Erişim adresi: https://www.ozelkalem.com.tr/iki-bin-yillik-antik-havuzda-kis-ortasinda-yuzme-keyfi/
• Görsel 3. Kılıç Ali Paşa Hamamı. (16.yy.). Erişim adresi: https://www10.aeccafe.com/blogs/archshowcase/2015 /01/30/kilic-ali-pasa-hamam-in-istanbul-turkey-by-cafer-bozkurt-architecture/
• Görsel 4. Kılıç Ali Paşa Hamamı (iç görünüm). (16.yy.). Erişim adresi: https://www10.aeccafe.com/blogs/arch-showcase/2015/01/30/kilic-ali-pasa-hamam-in-istanbul-turkey-by-cafer-bozkurt-architecture/
• Görsel 5. Ahtapot ve Yunus Desenli Hamam Tası. (M.Ö. 510-500). Erişim adresi: https://www.wikizeroo.org/ index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvRmlsZTpQaGlhbGVfTG91dnJlX0wyMTAuanBn Görsel 6. Mehmet Tüzüm Kızılcan (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Pano”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 7. Mehmet Tüzüm Kızılcan (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Pano”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 8. Mehmet Tüzüm Kızılcan (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Kurna”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 9. Mehmet Tüzüm Kızılcan (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Kurna”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 10. Mehmet Tüzüm Kızılcan (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Hamam Tası”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 11. Mehmet Tüzüm Kızılcan (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Dualı Hamam Tası”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 12. Mehmet Tüzüm Kızılcan (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Hamam Tası”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 13. Mehmet Tüzüm Kızılcan (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Hamam Tası”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 14. Mehmet Tüzüm Kızılcan (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Hamam Tası”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 15. Hadiye Güvenateş (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Hamam Tası”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 16. Hadiye Güvenateş (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Hamam Aynası”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 17. Hadiye Güvenateş (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Takunya”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 18. Hadiye Güvenateş (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Düzenleme”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 19. Hadiye Güvenateş (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Sabunluk, Liflik”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 20. Hadiye Güvenateş (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Hamam Tası”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 21. Hadiye Güvenateş (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Takunya”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 22. Hadiye Güvenateş (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Sabunluk, Liflik”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi
• Görsel 23. Hadiye Güvenateş (Sanatçı). (2012) “Hamam Serisi, Düzenleme”. Kaynak: Sanatçı Kişisel Arşivi