Changing Lanes Filmiyle Stoa Felsefesini Yeniden Düşünmek: “Apatheia” Durumuna Ulaşmak

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 45, 476 - 484, 22.10.2020

Yasemin Özkent

https://doi.org/10.32547/ataunigsed.703969

Öz

Stoa felsefesi Helenistik çağın en önemli felsefi öğretisi olarak ortaya çıkmıştır. Kurucusu olan Kıbrıslı Zenon, İlk Çağ felsefesinin en önemli filozofları olan Sokrates ve Platon’un düşüncelerinden, aynı zamanda kynik görüşten etkilenerek 4. yüzyılın sonlarına doğru Atina’da “Stoa poikile” okulunu açmıştır. Üç büyük döneme ayrılan okul, asıl gelişimini Roma İmparatorluğu’nun hakim felsefesi olarak sağlamıştır. Stoa öğretileri, insanın bağımsızlığı, doğaya uygun yaşama ana düşünceleri etrafında mutluluğa erişmek, içgüdü, tutkular, erdem, erek, iyilik ve kötülük üzerinde temellenmiştir. Öyle ki insan doğaya ters düştüğünde yaşamının kontrolünü tutkulara, korkulara, erdemsizliğe bırakmış olur. Bu öğretiler ekseninde ortaya çıkan çalışmada, Roger Michell’in Changing Lanes (2002) filminin Stoacı perspektiften nasıl anlamlandırıldığını bulgulamak amaçlanmaktadır. Film, duygu ve rasyonel düşünce arasındaki çatışma, mutlu hayata ulaşmada tutkuların engelleyiciliği, insanın doğa ile uyumlu yaşamaya olan yatkınlığı gibi Stoa akımının önde gelen öğretileriyle değerlendirilmiştir. Çalışmanın temel savını Stoa felsefesinin yüzyıllar sonra bile mutluluğun kapısını aralayan bir düşünme pratiği olarak kullanılabileceği oluşturmaktadır. Çalışmada ele alınan film, Stoa felsefesi kavramları çerçevesinde niteliksel analiz yöntemine tabi tutulmuştur. Bu doğrultuda filmin sonunda karakterlerin “apatheia”ya ulaşarak mutluluğuna engel olabilecek şeyleri alt etmesi, öğretilerin filmde yeniden üretimini ortaya koymuştur. Bu yönüyle çalışma, sinemanın felsefi metinlerden yararlanma eğilimini açığa çıkarması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Stoa Felsefesi, Changing Lanes, Roger Michell, Apatheia

Rethinking the Stoic Philosophy with the Changing Lanes: Achieving “Apatheia”

Öz

Stoic philosophy is the most important philosophical doctrine of the Hellenistic age. Zenon, the founder of the Stoic philosophy, opened the “Stoa poikile” school in Athens towards the end of the 4th century, influenced by Socrates, Plato's thoughts, the most important philosophers of the first era philosophy, and kynik view. The school, which is divided into three major periods, provided its real development as the dominant philosophy of the Roman Empire. The Stoic teachings are based on human independence, achieving happiness around the main thoughts of living in accordance with nature, instinct, passions, virtue, purpose, good and bad. So, when one contradicts nature, she/he leaves the control of her/his life to passions, fears and virtueless. The study, which emerged from this teaching, aims to find out how Roger Michell’s Changing Lanes (2002) film was interpreted from the Stoic perspective. The film was evaluated with Stoic teachings such as the conflict between emotion and rationality, the inhibition of passions in reaching happy life and the tendency of man to live in harmony with nature. The main argument of the study is that the Stoic philosophy can be used as a thinking practice that enables reaching happiness even centuries later. A qualitative analysis method was used in the analysis of the film evaluated in the study within the framework of Stoa philosophy concepts. In this context, the teachings are reproduced in the film, with the characters achieving “apatheia” at the end of the film and overcoming things that could hinder their happiness. In this respect the study is important in terms of revealing the tendency of cinema to benefit from philosophical texts.

Anahtar Kelimeler

Stoic Philosophy, Changing Lanes, Roger Michell, Apatheia

Kaynakça

• Arslan, A. (2008). İlkçağ felsefe tarihi Helenistik dönem felsefesi: Epikurosçular Stoacılar Septikler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Aurelius, M. (2012). Düşünceler. (Ş. Karadeniz, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. doi: 10.31592/aeusbed.598299
• Boethius. (2017). Felsefenin tesellisi. (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Brun, J. (2003). Stoa felsefesi. (M. Atıcı, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cevizci, A. (2016). Felsefenin kısa tarihi. İstanbul: Say Yayınları.
• Cicero. (2012). De Natura deorum Tanrıların doğası. (Ç. Menzilcioğlu, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Gökberk, M. (2002). Felsefe tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (1998). Felsefe ansiklopedisi kavramlar ve akımlar (3. Baskı. Cilt 6, S-T). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kabadayı, L. (2013). Film eleştirisi kuramsal çerçeve ve sinemamızdan örnek çözümlemeler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Karadeniz, Ş. (2012). Düşünceler (Marcus Aurelius) (Çevirmen notu). (Ş. Karadeniz, Çev.). İstanbul Yapı Kredi Yayınları.
• Laertios, D. (2007). Ünlü filozofların yaşamları ve öğretileri. (C. Şentuna, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal araştırma yöntemleri, nitel ve nicel yaklaşımlar 2. (S. Özge, Çev.). Ankara: Yayınodası.
• Peters, F. E. (2004). Antik Yunan felsefesi terimleri sözlüğü tarihsel bir okuma. (H. Hünler, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Seneca, L. A. (1992). Ahlaki mektuplar. (T. Uzel, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Seneca, L. A. (2017). Tanrısal öngörü. (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınevi.
• Seneca, L. A. (2019). Hoşgörü üzerine ruh dinginliği üzerine. (B. Demiriş, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Taylor, C. (2014). Seküler çağ. (D. Körpe, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Timuçin, A. (2004). Felsefe sözlüğü. (5. Baskı). İstanbul: Bulut Yayınları.
• Timuçin, A. (2018). Stoa ahlakı. Hatice Nur Erkızan (Ed.), Özne Felsefe, Bilim ve Sanat Yazıları Stoa Felsefesi (s. 13-19) içinde. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Zeller, E. (2008). Grek felsefesi tarihi. (A. Aydoğan, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.