Mandala Desenlerinden İslami Süslemelere Dairesel Örüntüler ve Çağdaş Sanata Yansımaları

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 47, 463 - 479, 28.10.2021

Hatice Doğan

https://doi.org/10.32547/ataunigsed.912612

Cited By: 1

Öz

Daire insan hayatında en ilksel bir biçim olarak var olmuştur. İnsan türü dünya üzerindeki var oluşunun erken döneminde gökyüzüne baktığında karşılaştığı ilk form daireseldir. Bu yüzden dairenin insan için bilinçdışında arketipsel bir form olduğu söylenebilir. Dairesel örüntüler ise bir merkez etrafında aynı biçimin tekrar etmesiyle oluşturulur ve tarih boyunca çeşitli kültürlerde karşımıza çıkar. Bu örüntüler çoğu inanç sisteminde insanoğlunun dünyanın anlamsızlığına ve korkutuculuğuna karşı güvenebileceği tek nokta olan Tanrı’yı sembolize ederler. Bu özelliğinden dolayı dairesel örüntüler birçok çağdaş sanatçı tarafından çeşitli duygusal ve bilişsel durumları aktarmak için eserlerinde kullanılmaktadır.
Bu çalışmada dairesel örüntülerin ortaya çıkışı, çeşitli inanç sistemlerinde merkez sembolizminin varlığı ortaya konacak ve çağdaş sanatçıların eserlerinde dairesel örüntüleri kullanma biçimleri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Daire, Örüntü, Mandala, İslami Desenler, Çağdaş Sanat

Circular Patterns; from Mandala Drawings to Islamic Ornaments and Their Reflections on Contemporary Art

Öz

A circle is the most primordial form in human life. In the early ages of the human race, he met firstly circular forms when looking up to the sky. So circle became an archetypal form for humans unconsciously. Circular patterns which emerge from the repetition of the same forms in order and are shaped around a center appear in different forms in various cultures throughout human history. And in most belief systems they are the symbols of God, which is the only meaningful point that people can rely on, despite the meaninglessness and horror in the world. Therefore, many contemporary artists use that symbolism in their works to express various emotional and cognitive states.
In this study, the emergence of circular patterns, how center symbolism exists in various beliefs will be revealed and the ways contemporary artists use circular patterns in their works will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Circle, Pattern, Mandala, Islamic Ornaments, Contemporary Art

Kaynakça

• Admin. (2021, Ekim 18). İsfahan Şah Camii kubbesi [Fotoğraf]. Media Nusa. https://trading.medianusa.co/
• Ancient Art Podcast. (2017, Aralık 21). Eski bir Tibet mandala örneği [Fotoğraf]. Ancient Art Podcast. https://www.ancientartpodcast.org/blog/tibetan-mandalas-88/151-1996-mandala/
• Archer, E. D. (1888). The timaeus of Plato. Cambridge University Press.
• Armstrong, B. (2003). Mandala #454 [Fotoğraf]. Clampart. https://clampart.com/2012/01/mandalas/#thumbnails
• Armstrong, B. (2012). Mandalas. Clampart. https://clampart.com/2012/01/mandalas/#thumbnails
• Armstrong, B. (t.y.). Bill Armstrong: Photographs from the infinity series. Billarmstrongphotography. https://www.billarmstrongphotography.com/statement
• Arnheim, R. (2012). Görsel düşünme. (R. Öğdül, Çev.). Metis Yayınları.
• Batıbeki, K. A. (2019). Vaad edilmemiş topraklar [Fotoğraf]. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/ keyif/batibekinden-vaad-edilmemis-topraklar-41105280
• Burckhardt, T. (2017). Doğu’da ve Batı’da kutsal sanat. (T. Uluç, Çev.). İnsan Yayınları.
• Cairns, G. E. (1962). The philosophy and psyshology of the oriental mandala. Philosophy East and West,11(4), 219-229. https://doi.org/10.2307/1397024
• Cantor, M. (2010). Holy flowers [Fotoğraf]. Artbasel. https://www.artbasel.com/catalog/artwork/54892/Mircea-Cantor-Holy-Flowers
• Cheng, A. (2010). I am the Cosmos [Fotoğraf]. Amy Cheng. https://amychengstudio.com/portfolio/cosmos
• Cooper, M. (2011, Eylül 26). İslami geometrik desen detayı [Fotoğraf]. Wikimedia Commons. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mosaic_-_Mosqu%C3%A9e_de_Paris.jpg
• Doğanay, A. (2012). Tezyinat. TDV İslam Ansiklopedisi içinde. https://islamansiklopedisi.org.tr/tezyinat
• Educating Humanity. (2012, Aralık 14). Çin Zodyak sistemi. [Fotoğraf]. http://www.educatinghumanity.com/ 2012/12/Ancient-Calendars-Mayans-Zodiac-Signs-End-Times-Astrology-Prediction.html
• Ernst, M. (1969). Galaksinin doğuşu [Fotoğraf]. Wikiart. https://www.wikiart.org/en/max-ernst/birth-of-a-galaxy-1969
• Fineberg, J. (2014). 1940’tan günümüze sanat. (S. Atay Eskier ve G. Erinç Yılmaz, Çev.). Karakalem Kitabevi Yayınları.
• Fonseca Mata, H. C. (2019, Haziran 28). Aztek takvim taşı [Fotoğraf]. Wikimedia Commons. https://commons. wikimedia.org/wiki/File:Piedra_del_Sol_en_MNA.jpg
• Gibson, C. (2017). Semboller nasıl okunur?. (C. Alpan, Çev.). Yem Yayın.
• Godfrey, T. (2009). Painting today. Phaidon Press.
• Guenon, R. (2004). Âlemin hükümdarı: Dinlerde merkez sembolizmi. (İ. Taşpınar, Çev.). İnsan Yayınları.
• Hirst, D. (2009). Limbo [Fotoğraf]. Damien Hirst. http://damienhirst.com/limbo
• Hirst, D. (2013). Entomology cabinets and paintings, scalpel blade paintings and colour charts. Damien Hirst. http://damienhirst.com/exhibitions/solo/2013/white-cube-hong-kong
• Jobson, C. (2013, Eylül 26). Sacred space: New technological mandalas by Leonardo Ulian. Colossal. https://www.thisiscolossal.com/2013/09/sacred-space-leonardo-ulian/
• Jung, C. G. (2009). İnsan ve sembolleri. (A. N. Babaoğlu, Çev.). Okuyan Us Yayın.
• Jung, C. G. (2015). Rüyalar. (A. Kayapalı, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Jung, C. G. (2017). Psikoloji ve din. (R. Karabey, Çev.). Okyanus Yayıncılık.
• Jung, C. G. (2019, Temmuz 2). Jung’un mandala çizimi [Fotoğraf]. Envison Your Evolution. https://www.envisionyourevolution.com/analytical-psychology/create-your-own-mandala/2467/
• Kami, Y. Z. (2007). Endless prayer V [Fotoğraf]. Artpulse. http://artpulsemagazine.com/y-z-kami-endless-prayer
• Kepler. (t.y.). Kepler’in Evren modeli [Fotoğraf]. The Scientific Revoution. https://revolutionscientific. weebly.com/discoveries.html?epik=dj0yJnU9NlBEdVJxa0w1anpvZkQ3cUtVbW9qRUFib0VIQzFRQlgmcD0wJm49V25UVGprT1ZKazJwTmtYaHNIb29tUSZ0PUFBQUFBR0FaaGtB
• Klein, K. (2014). Danmala [Fotoğraf]. Kathyklein. http://kathyklein.org/danmala
• Nasr, S. H. (2017). İslam sanatı ve maneviyatı. (A. Demirhan, Çev.). İnsan Yayınları.
• Noorata, P. (2014, 19 Şubat). Beautiful mandalas made from nature by Kathy Klein. My Modern Met. https://mymodernmet.com/kathy-klein-danmala/
• Okur Yazarım. (2016, Aralık 15). Malatya Ulu Camii kubbesi [Fotoğraf]. Okuryazarım. https://okuryazarim.com/ malatya-ulu-camii/
• Osmanca, F. (2018, Ekim 30). Farklı kültürlerde Svastika sembolü [Fotoğraf]. Fosmanca. https://fosmanca.art/ serbest-kursu/bin-yillik-sembol-svastika-gamali-hac/
• Ögel, S. (1994). Anadolu’nun Selçuklu çehresi. Akbank Yayınları.
• Peker, A. U. (1998). Orta Çağ Anadolu mimarisinde anlam. Arkeoloji ve Sanat, 85, 29-39. https://www.academia.edu/6829711/Orta%C3%A7a%C4%9F_Anadolu_Sel%C3%A7uklu_Mimarisinde_Anlam
• Pettit, R. (2011). Cell phone mandala [Fotoğraf]. 4rtgallery. http://4rtgallery.blogspot.com/2014/04/cell-phone-art-by-rob-pettit.html
• Riley, B. (1962). Blaze1 [Fotoğraf]. National Galleries Scotland. https://www.nationalgalleries.org/art-and-artists/159569/blaze-1
• Ron, A. B. (2000). Untitled [Fotoğraf]. Ayabenron. https://ayabenron.com/hanging/
• Rudra Centre. (t.y.). Tantra yantra. Rudraksha-Ratna. https://www.rudraksha-ratna.com/articles/types-of-yantras
• Schapiro, M. (1994). Mother Russia [Fotoğraf]. Gallery 98. http://gallery.98bowery.com/2017/collaboration-series-1994-mother-russia/
• Shapiro, M. (1994). Mother Russia. The Art Story. https://www.theartstory.org/artist/schapiro-miriam/artworks/ #pnt_7
• Smith, E. L. (1995). Art today. Phaidon Press.
• Sooja, K. (2014). Mandala: Zone of zero [Fotoğraf]. Kimsooja. http://www.kimsooja.com/projects_Mandala_ Zone_of_Zero_Zacheta_2013.html
• Sutton, D. (2019). İslami tasarım geometrinin dehası. (U. İda, Çev.). A7 Kitap Yayıncılık.
• Şenel, C. (2013). Yeni Eflatunculuk. TDV İslam Ansiklopedisi içinde. https://islamansiklopedisi.org.tr/yeni-eflatunculuk
• The Met. (t.y.). Primary characteristics of Islamic geometric decoration. https://www.metmuseum.org/learn/ educators/curriculum-resources/art-of-the-islamic-world/unit-three/primary-characteristics-of-islamic-geometric-decoration
• Tomaselli, F. (1998). Bug blast [Fotoğraf]. Pinterest. https://tr.pinterest.com/pin/380554237232611087/
• Ulian, L. (2013). Sacred space [Fotoğraf]. Artrabbit. https://www.artrabbit.com/events/leonardo-ulian-sacred-space
• Wasatch Shutter Design. (2020, Ekim 23). Famous windows: The rose window of Notre Dame. https://wasatchshutter.com/famous-windows-the-rose-window-of-notre-dame/
• Woodsey Thomas, A. (1969). Wind dancing with spring flowers [Fotoğraf]. Hoodmuseum. https://hoodmuseum.dartmouth.edu/news/2016/06/recent-acquisitions-alma-woodsey-thomas-wind-dancing-spring-flowers-1969
• Workman, J. A. (2010, Ağustos 22). Notre Dame katedrali kuzey gül penceresi [Fotoğraf]. Wikimedia Commons. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:North_rose_window_of_Notre-Dame_de_Paris,_Aug_2010.jpg
• Worringer, W. (2017). Soyutlama ve özdeşleyim. (İ. Tunalı, Çev.). Hayalperest Yayınevi.
• Yablonsky, L. (2003). Mandala: Zone of zero. Kimsooja. http://www.kimsooja.com/texts/yablonsky.html
• Zackin, J. (2004). Hanaqpacha Intiq Sombran. Jennifer Zackin. https://www.jenniferzackin.com/hanaqpacha-intiq-sombran
• Zackin, J. (2004). Hanaqpacha intiq sombran [Fotoğraf]. Jenniferzackin. https://www.jenniferzackin.com/ hanaqpacha-intiq-sombran