SORUMLULUK DEĞERİ ETKİNLİKLERİNİN İLKOKUL 4. ‎SINIF ÖĞRENCİLERİNİN SORUMLULUK ‎KAZANIM ‎DÜZEYLERİNE ETKİSİ

Yıl 2022, Sayı: 44, 77 - 89, 31.03.2022

İhsan Onay Yaşar Çelik

Öz

Değerlerin gelişiminde en etkili unsurlar, bireyin ailesi ve sosyal çevresidir. Sorumluluk değeri öğretilmesi ‎gereken değerlerin başında gelmektedir. Çünkü diğer değerlerin öğrencilere kazandırılması, ‎‎sorumlulukların yerine getirilmesiyle yakından ilişkilidir. Sorumluluk, bireyin içinde bulunduğu duruma ‎uygun olarak kendisinin kabullendiği ya da çevresi tarafından kendisine yüklenen görevlerin bilincinde ‎olması ve görevleri yerine getirmesi olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda araştırmada sorumluluk değeri ‎etkinliklerinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin sorumluluk değeri kazanım düzeylerine etkisini ortaya ‎çıkarılması amaçlanmıştır. Araştırma deneysel araştırma desenlerinden öntest-sontest-kalıcılık deney-‎kontrol gruplu desen olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2015-2016 eğitim öğretim ‎yılında Samsun İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı 19 Mayıs İlçesi Cumhuriyet İlkokulu ve Atakum ‎Adnan Kahveci İlkokulu 4. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmada öğrencilerle 10 haftalık ‎etkinlikler gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri araştırmacı tarafından geliştirilen “sorumluluk değeri ‎ölçeği” ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda sorumluluk değeri ölçeği puanlarında gruplar arasında ‎deney grubu son test lehine anlamlı farklılık meydana gelmiştir. Dolayısıyla uygulanan sorumluluk ‎değeri etkinliklerinin, öğrencilerin sorumluluk değeri kazanım düzeylerine katkı sağladığı sonucuna ‎ulaşılmıştır. Sonuç olarak araştırma kapsamındaki öğrencilerde etkinlik kapsamımda amaçlanan ‎kazanımlara önemli ölçüde ulaşıldığı ve etkinliklerin değer kazandırmada başarılı olduğu ortaya ‎çıkarılmıştır.‎

Anahtar Kelimeler

Sorumluluk Eğitimi‎, Temel Eğitimde Sorumluluk Değeri, Sorumluluk Değeri, Temel Eğitim

Destekleyen Kurum

Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Proje Numarası

PYO.EGF.1904.16.001

Kaynakça

• Abdi Golzar, F. (2006). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerine yönelik sorumluluk ölçeğinin ‎geliştirilmesi ve sorumluluk düzeylerinin cinsiyet, denetim odağı ve akademik başarıya ‎göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal ‎Bilimler Enstitüsü. ‎
• Acar, M. C. (2012). Varoluşçu yaklaşım odaklı sorumluluk eğitimi programının ilköğretim 8. ‎sınıf öğrencilerinin sorumluluk düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, ‎Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ‎
• Ada, E. (2016). Erken çocukluk döneminde yaratıcı drama yönteminin değerler eğitimine olan ‎etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,, Kastamonu Üniversitesi, ‎Sosyal Bilimler Enstitüsü. ‎
• Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim ıı. kademedeki ‎gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, ‎Eğitim Bilimleri Enstitüsü.‎
• Akgül, İ. (2014). İlkokul öğrencileri için web tabanlı değerler eğitimi uygulaması. ‎Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.‎
• Akran, S. K., ve Yıldız, V. (2020). Sosyal etkinlikler modülüyle öğrencilere kazandırılan ‎değerler: öğrenci görüşleri. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 6(14), 569-‎‎593.‎
• Aladağ, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının ‎öğrencilerin sorumluluk değerini kazanma düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Doktora ‎Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. ‎
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., Yıldırım, E. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma ‎yöntemleri SPSS uygulamalı. 4. Baskı, İstanbul: Sakarya Kitabevi, ‎
• Apaçık, G. (2018). Ilkokul 4. sınıflarda adil olma ve sorumluluk değerlerinin oyun ve fiziki ‎etkinlikler ile kazandırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman ‎Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.‎
• Aydın, Ö. (2008). Sorumluluk ve yardımseverlik odaklı karakter eğitimi programının 7. sınıf ‎öğrencilerinin ahlaki olgunluk düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, ‎Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.‎
• Balcı, N. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin etkililiği. ‎Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.‎
• Bayırlı, H., Doruk, O., ve Tüfekci, A. (2020). Öğretmenlerin değerler eğitimi hakkındaki ‎görüşleri: Afyonkarahisar örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(3), 865-894.‎
• Berkant, H. G., Efendioğlu, A., ve Sürmeli, Z. (2014). Değerler eğitimine yönelik öğretmen ‎görüşlerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 9(5).‎
• Bettini, E., Wang, J., Cumming, M., Kimerling, J., and Schutz, S. (2019). Special educators’ ‎experiences of roles and responsibilities in self-contained classes for students with ‎emotional/behavioral disorders. Remedial and Special Education, 40(3), 177-191.‎
• Brownlee, J., Syu, J.-J., Mascdri, J., Cobb-Moore, C., Walker, S., Johansson, E., Boulton-‎Lewis, G., and Ailwood, J. (2012). Teachers’ and children’s personal epistemologies ‎for moral education: case studies in early years elementary education, Teaching and ‎Teacher Education 28, 440-450.‎
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi El Kitabı, Pegem A Yayıncılık, ‎Ankara.‎
• Cline, F., and Fay, J. (2020). Parenting with love and logic: Teaching children responsibility. ‎NavPress Publishing Group.‎
• Covell, K. and Howe, R. B. (2010). Moral education through the 3 rs: rights, respect and ‎responsibility, Journal of Moral Education, 30:1, 29-41, DOI: ‎‎10.1080/03057240120033794.‎
• Çalışkan, H., Yıldırım, Y., ve Kılınç, G. (2019). Farklı kültürel yapıdaki ailelerde yetişen ‎öğrencilerin sorumluluk ve hoşgörü değerlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 44(199).‎
• Çoban, O. (2016). Sokratik sorgulama yöntemi ile sorumluluk değerinin öğretimi. ‎Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. ‎
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli ‎istatistik, Pegem Akademi Yayınları, Ankara. ‎
• D’Olimpio, L. (2019). Moral education within the social contract: Whose contract is it ‎anyway?. Journal of Moral Education, 48(4), 515-528.‎
• Demirhan İşcan, C. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. ‎Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.‎
• Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani ‎değerler ölçeği ile sınanması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal ‎Bilimler Enstitüsü.‎
• Dönmez, L. (2016). Sosyal bilgilerde sosyal sorumluluk bilinci kazandırma: belirli gün ve ‎haftalar ilişkin öğretmen görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon ‎Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,.‎
• Erbaş, A. A. (2020). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi derslerinde kullandıkları değerler ‎eğitimi yaklaşımları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 926-941.‎
• Farag, A. A., and Doheim, R. M. (2020). Educating architecture students for sustainable and ‎environmental responsibilities. In Global Approaches to Sustainability Through ‎Learning and Education (pp. 120-136). IGI Global.‎
• Farisia, H. (2020). Nurturing religious and moral values at early childhood ‎education. Didaktika Religia, 8(1), 1-27.‎
• Fraenkel, J. R. ve Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education. ‎Sixth Edition, McGraw-Hill Companies, New York.‎
• Güleç, S., ve Yalçın, A. (2020). The value of responsibility in the point of view of the 5th ‎grade students. International Journal of Educational Methodology, 6(1), 123-133.‎
• Gündoğan, A. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının görüşlerine göre değer eğitiminin gerekliliği ‎ve hayat bilgisi dersi bağlamında işlevselliği. Journal of Qualitative Research in ‎Education, 8(2), 599-628.‎
• Gündüz, M. (2014). İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi dersinde “sorumluluk” değerinin proje ‎tabanlı öğrenme yaklaşımı ile öğretiminin akademik başarı ve tutuma etkisi. ‎Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. ‎
• Halat, A. A. (2017). 5-6 yaş grubu çocuklara paylaşma, işbirliği ve sorumluluk değerlerinin ‎kazandırılmasında etkileşimli kitap okuma tekniğinin etkililiğinin incelenmesi. ‎Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.‎
• Hastie, P. A. and Buchanan, A. M. (2013). Teaching responsibility through sport education: ‎prospects of a coalition. Research Quarterly for Exercise and Sport, 71(1), 25-35.‎
• Hayashi Jr, P., Abib, G., and Hoppen, N. (2019). Validity in qualitative research: A processual ‎approach. The Qualitative Report, 24(1), 98-112.‎
• Hayta Önal, Ş. (2005). Bir sorumluluk eğitim programının lise dokuzuncu sınıf öğrencilerinin ‎sorumluluk düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ ‎Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.‎
• Hemy, M., Boddy, J., Chee, P., and Sauvage, D. (2016). Social work students ‘juggling’field ‎placement. Social Work Education, 35(2), 215-228.‎
• Kafkas, K. (2018). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin sosyal becerileri ile sorumluluk ve algılanan ‎akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans ‎Tezi, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.‎
• Kaleli, Y. S., ve Nayir, A. E. (2020). Piyano eğitiminde öğrenme stilleri ve 5e modeline ‎yönelik etkinliklerin başarı ve kalıcılığa etkisi. OPUS Uluslararası Toplum ‎Araştırmaları Dergisi, 16(30), 2595-2615.‎
• Kalın, Z. T., ve Nalçacı, A. (2017). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin hoşgörü eğilimlerinin çeşitli ‎değişkenler açısından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 293-304.‎
• Kart, M., Çalışkan, D. N., Torunoğlu, H., ve Şahin, C. (2019). İlkokul öğretim programlarında ‎değerler (2005 VE 2017). EJERCongress 2019 Bildiri Kitabı.‎
• Kayhan, E., Bağcı, Ö. A., ve Erişen, Y. (2019). Sıbyan mektepleri ile okul öncesi öğretim ‎programlarında değerler eğitimi. Elementary Education Online, 18(3).‎
• Kenter, J. O., Raymond, C. M., Van Riper, C. J., Azzopardi, E., Brear, M. R., Calcagni, F., ... ‎and Ives, C. D. (2019). Loving the mess: navigating diversity and conflict in social ‎values for sustainability. Sustainability Science, 14(5), 1439-1461.‎
• Koç, K. (2007). İlköğretim 7. sınıflarda okutulan vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinde ‎öğrenciye kazandırılması amaçlanan evrensel değerlere ilişkin tutumlar üzerinde ‎öğretim sürecinin etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal ‎Bilimler Enstitüsü.‎
• Kok, M., Komen, A., van Capelleveen, L., and van der Kamp, J. (2020). The effects of self-‎controlled video feedback on motor learning and self-efficacy in a Physical Education ‎setting: an exploratory study on the shot-put. Physical Education and Sport ‎Pedagogy, 25(1), 49-66.‎
• Küçük Turgut, B. (2018). Sosyal bilgiler dersinde sorumluluk, yardımseverlik, hak ve ‎özgürlüklere saygı değerlerinin kazanımında işbirlikli öğrenme modelinin etkisi. ‎Yayımlanmamış Doktora Tezi Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.‎
• Lilian, G. K., Amollo, O. P., Jane, G. C., and Juliet, M. N. (2020). Stakeholders’ support for ‎social studies curriculum and enhancement of responsibility among learners in early ‎years education Centres in Nairobi City county. Teacher Education and Curriculum ‎Studies, 5(2): 30-37.‎
• Low, S., Smolkowski, K., Cook, C., and Desfosses, D. (2019). Two-year impact of a universal ‎social-emotional learning curriculum: Group differences from developmentally ‎sensitive trends over time. Developmental psychology, 55(2), 415.‎
• Luthar, S. S., Kumar, N. L., and Zillmer, N. (2020). Teachers’ responsibilities for students’ ‎mental health: Challenges in high achieving schools. International Journal of School & ‎Educational Psychology, 8(2), 119-130.‎
• Maaranen, K., Kynäslahti, H., Byman, R., Jyrhämä, R., and Sintonen, S. (2019). Teacher ‎education matters: Finnish teacher educators’ concerns, beliefs and values. European ‎Journal of Teacher Education, 42(2), 211-227.‎
• McGowan, T. M., and Godwin, C. M. (1986). Citizenship edu¬cation in the early grades: a plan ‎for action. Social Studies, 30, s. 108-207.‎
• MEB. (2013). Değer eğitimi yönergesi. ‎http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/34/39/749197/dosyalar/2015_02/0909360‎‎9_degerleregitimi.pdf (Erişim: 19.11.2020).‎
• Mefodeva, M., Markelova, I., and Yashina, A. (2020). Distinguishing features of multicultural ‎education in elementary school. Евразийское Научное Объединение, (1-5), 345-347.‎
• Miles, M. B. and Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. ‎‎(2nd. Edition), Sage Publications, London.‎
• Ngoc, N. T., and Huyen, N. T. T. (2020). Educating children's rights and responsibilities for ‎elementary school students of tay-nung ethnic groups in the northern mountainous ‎regions–Vietnam. Universal Journal of Educational Research, 8(11), 5425-5432.‎
• Özgüven, İ. E. (2003). Psikolojik testler. (5. Baskı), PDREM Yayınları, Ankara. ‎
• Öztekin Ağır, H. S. (2017). Ilköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi dersinde sorumluluk değeri ‎ile ilgili kazanımların gerçekleşme düzeyi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk ‎Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.‎
• Öztürk, A., ve Güven, S. (2020). Analysing studies conducted on responsibility education in ‎Turkey: A meta-synthesis study. Elementary Education Online, 19(2), 865-888.‎
• Özyurt, M. (2015). İlkokul üçüncü ve dördüncü sınıf değer eğitimi programının ‎geliştirilmesinde okul temelli yaklaşımın etkililiğinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış ‎Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.‎
• Perera, C., Salamanca-Sanabria, A., Caballero-Bernal, J., Feldman, L., Hansen, M., Bird, M., ‎‎... and Vallières, F. (2020). No implementation without cultural adaptation: a process ‎for culturally adapting low-intensity psychological interventions in humanitarian ‎settings. Conflict and health, 14(1), 1-12.‎
• Polat, B., Kaya, İ. F., ve Yalçınkaya, E. (2019). The problems and solution proposals of socıal ‎studıes teachers in value educatıon. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 4(2), ‎‎266-285.‎
• Poursalim, A., Arefi, M., and Vajargah, K. F. (2020). Planning and validating a curriculum of ‎global citizenship education in elementary schools of Iran’s educational ‎system. International Journal of Modern Education Studies, 4(2), 24-41.‎
• Purnamasari, H., Asrori, A., and Warneri, W. (2019). The development of learning module in ‎social knowledge on economic activity based on living value education of ‎responsibility value. Journal of Education, Teaching and Learning, 4(2), 389-394.‎
• Richards, K., Ivy, V. N., Wright, P. M., and Jerris, E. (2019). Combining the skill themes ‎approach with teaching personal and social responsibility to teach social and emotional ‎learning in elementary physical education. Journal of physical education, recreation & ‎dance, 90(3), 35-44.‎
• Rusnayati, H., Masripah, I., and Suwarma, I. R. (2018). Measuring for enhancing high school ‎students’ cooperative attitude and responsibilities in learning closed electrical circuits ‎through STEM approach. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1013, No. 1, ‎p. 012054). IOP Publishing.‎
• Rusten, G., Grimsrud, G. M., and Eriksen, K. E. (2020). Corporate social responsibility, ‎education, and job training. In Social Entrepreneurship and Corporate Social ‎Responsibility (pp. 343-359). Springer, Cham.‎
• Santos, F. (2019). Tool for assessing responsibility-based education (tare) in the Portuguese ‎context: In-strument adaptation and reliability assessment. Revista iberoamericana de ‎psicología del ejercicio y el deporte, 14(2), 102-107.‎
• Sarı, M. (2007). Demokratik değerlerin kazanımı sürecinde örtük program: düşük ve yüksek ‎‎‘okul yaşam kalitesi’ ne sahip iki ilköğretim okulunda nitel bir çalışma. Yayımlanmamış ‎Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.‎
• Schaubroeck, J. M., and Yu, A. (2017). When does virtuality help or hinder teams? Core team ‎characteristics as contingency factors. Human resource management review, 27(4), ‎‎635-647.‎
• Smith, M. C. (2020). A qualitative case-study of teachers’ perceptions of character education in ‎Texas middle schools. Doctoral dissertation, Northcentral University.‎
• Sönmez, Ö. F., ve Sevim, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretiminde anlamlı öğrenme yaklaşımına ‎göre hazırlanan etkinliklerin akademik başarıya ve kalıcılığa etkisi. Eğitim Kuram ve ‎Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(3), 447-457.‎
• Stewart, E. M. (2019). Reducing ambiguity: Tools to define and communicate ‎paraprofessional roles and responsibilities. Intervention in School and Clinic, 55(1), 52-‎‎57.‎
• Tabachnick, B. G. and Fidell, L. S. (2012). Using multivariate statistics. Pearson. ‎
• Tahiroğlu, M. (2013). İlkokul sosyal bilgiler dersinde yardımseverlik değerinin geliştirilmesine ‎yönelik performans görevi uygulaması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), ‎‎1843-1862.‎
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve spss ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayınları.‎
• Triana, N., and Rajiani, I. (2019). Interprofessional education module in achieving ‎ethics/values, roles, responsibilities, professional communication competencies, and ‎team collaboration among the college of health students. Indian Journal of Public ‎Health Research & Development, 10(1), 406-408.‎
• Ugwuozor, F. O. (2020). Students' perception of corporate social responsibility: Analyzing the ‎influence of gender, academic status, and exposure to business ethics ‎education. Business Ethics: A European Review, 29(4), 737-747.‎
• Vaske, J. J. (2019). Survey research and analysis. Sagamore-Venture. 1807 North Federal ‎Drive, Urbana, IL 61801.‎
• Yalçın, M. (2019). Değişen (2017) 5. Sınıf sosyal bilgiler müfredatındaki değerler eğitimiyle ‎ilgili öğretmen görüşleri (Sivas Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan ‎Binali Yıldırım Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.‎
• Yarar Kaptan, S. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde hoşgörü değerinin karma ‎yaklaşıma dayalı bilgisayar destekli etkinliklerle öğretimi. Yayımlanmamış Doktora ‎Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.‎
• Yaşartürk, İ. (2019). İlkokul öğrencilerinin adalet, dürüst olma, sorumluluk ve yardımseverlik ‎değerlerine yönelik yargılarının Kohlberg’in ahlak gelişim kuramına göre incelenmesi. ‎Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.‎
• Yeşil, R. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okul öğrenmelerindeki öğrenme sorumluluklarını ‎yerine getirme düzeyleri. International Journal of Human Sciences, 10(1), 1214-1237.‎
• Yiğittir, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4 ve 5. sınıf değerlerinin kazanılma düzeyi. ‎Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.‎
• Yontar, A. (2013). Sosyal bilgiler programında kazandırılması hedeflenen sorumluluk değeri ‎ve empati becerisi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi ‎Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.‎