Economic Cooperation and The Investments Realized Between Turkey and Union of Soviet Socialist Republic During 1965-1975

Yıl 2019, Sayı: 65, 477 - 496, 31.05.2019

Mehmed Gökhan Polatoğlu

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4098

Öz

The relations between Republic of Turkey and Union of Soviet Socialist Republic (1919-1923) started during War of Independence and followed a positive process up to 1940 s in general. Following the Second World War (1939-1945), Cold War Period started after 1945 in a polarized world. In this period in which a block with two polars was existing, Turkey followed a foreign policy predominantly in favor of United States of Amerika. As a result of the changing political conditions, relations with Union of Soviet Socialist Republic again normalized in 1960 ies. In line with the economic cooperation between two countries, lots of investments were made in 1970 ies. Among these were Aliağa Oil Refinery, Bandırma Sulfuric Acid Factory, Seydişehir Aluminum Facilities, Artvin Liv-Sheet Factory, İskenderun Iron-Steel Factory. In this study, the economic relations between Union of Soviet Socialist Republic and Republic of Turkey during 1965-1975 were investigated and the effect of these relations from the point of founding various industrial establishments were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Economics, Turkey, Union of Soviet Socialist Republic, industry, factory

Türkiye ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Arasında 1965-1975 Döneminde Gerçekleştirilen Ekonomik İşbirliği Ve Yapılan Yatırımlar

Öz

Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği arasındaki ilişkiler Millî Mücadele Dönemi’nde (1919-1923) başladı ve genel olarak 1940’lı yıllara kadar olumlu bir seyir takip etti. İkinci Dünya Savaşı’nın (1939-1945) ardından kutuplaşan dünyada 1945 yılı sonrasında Soğuk Savaş Dönemi başladı. İki kutuplu bir bloğun olduğu bu süreçte Türkiye ağırlıklı olarak Amerika Birleşik Devletleri yanlısı bir dış politika takip etti. Değişen siyasi koşullar sonucunda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ile ilişkiler 1960’lı yıllara gelindiğinde tekrar normalleşmeye başladı. İki ülke arasında yürütülen ekonomik işbirliği doğrultusunda Türkiye’de 1970’li yıllarda birçok yatırım yapıldı. Bunlar arasında; Aliağa Petrol Rafinerisi, Bandırma Sülfürik Asit Fabrikası, Seydişehir Alüminyum Tesisleri, Artvin Liv-Levha Fabrikası, İskenderun Demir-Çelik Fabrikası yer almaktaydı. Bu çalışma ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin 1965-1975 döneminde Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile olan iktisadi ilişkileri ve bunun çeşitli sanayi tesislerinin kurulmasındaki etkisi ele alınarak değerlendirilmeye çalışıldı. 

Anahtar Kelimeler

Ekonomi, Türkiye, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, sanayi, fabrika

Kaynakça

• Arşiv Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) Süreli Yayımlar Bilimsel Madencilik Dergisi Cumhuriyet Gazetesi Dünya Gazetesi Hürriyet Gazetesi İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası Millet Meclisi Tutanak Dergisi Milliyet Gazetesi Sabah Gazetesi Türk Coğrafya Dergisi Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi T.C. Resmî Gazete Araştırma ve İnceleme Eserler Ahmad, Feroz-Ahmad, Bedia Turgay, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1976. Akgün, Mensur-Aydın, Turan, Türkiye-Rusya İlişkilerindeki Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Tüsiad, İstanbul, 1999. Akmandor, Neşet, “Alüminyum Endüstrisi ve Gelişimi”, Türkiye Mühendislik Haberleri, (Haziran 1973), s.28-34. Altıntaş, Mustafa, Türkiye’de Planlı Kalkınma ve Uygulama Sonuçları, Kalite Matbaası, Ankara, 1978. Artvin İl Yıllığı 1967, Artvin Valiliği, Artvin, 1967. Bağce, Emre, Türk Parlamento Tarihi: TBMM-XV. Dönem (1973-1977), III, Ankara, 2012. Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1998. Bozbeyli, Ferruh, Türkiyede Siyasi Partilerin Ekonomik ve Sosyal Görüşleri-Belgeler, Kalkınma ve Plânlama, Adalet Partisi, I, Baha Matbaası, İstanbul, 1969. Cumhuriyetin 50. Yılında Konya 1973 İl Yıllığı 1973, Konya Valiliği, Konya, 1973. Cumhuriyetin 50. Yılında Artvin 1973 İl Yıllığı, Artvin Valiliği, Artvin, 1973. Çavdar, Tevfik, Türkiye’de Liberalizm (1860-1990), İmge Kitabevi, Ankara, 1992. Çınar, Menderes, Türk Parlamento Tarihi: TBMM-XIII. Dönem (1965-1969), IV, Ankara, 2011. Çoker, Fahri, Türk Parlamento Tarihi: Cumhuriyet Senatosu Üyelerinin Özgeçmişleri (1961-1964), I, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara, 1998. Çufalı, Mustafa, Türk Parlamento Tarihi: TBMM-VIII. Dönem (1946-1950), III, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara, 2012. Demirel, Süleyman, Büyük Türkiye, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1977. Demirel, Süleyman, 1973’e Bakarken, Atak Matbaası, Ankara, 1973. Doğer, Ersin, Aliağa Tarihi İlk Çağdan 21. Yüzyıla, Pelin Ofset, Ankara, 2017. Ertin, Gaye “Bandırma Şehrinin Fonksiyon Alanları”, Türk Coğrafya Dergisi, S.28, (1993), s.307-328. Gürkan, Ahmet, 50. Yıl 1919-1973 Cumhuriyet, Meclis, Hükümetler, Başkanlar 27 Mayıs-12 Mart, Güneş Matbaacılık T.A.Ş., Ankara, 1973. Hükümet ve Programları 1960-1980, II, (Haz: Nuran Dağlı-Belma Aktürk), T.B.M.M. Basımevi, Ankara, 1988. Kalkınma Plânı İkinci Beş Yıl (1968-1972) Amaçlar, Gelişmeler ve Yapısal Güçlükler, I, Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara, 1967. Kalkınma Plânı İkinci Beş Yıl (1968-1972) İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planının Ekonomik Hedefleri, Genel Dengeleri ve Temel Politikaları, Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara, 1967. 40. Yılında Türkiye Demir-Çelik Sanayii, Apa Ofset, İstanbul, 1977. Manisalı, Erol, “Cumhuriyetimizin Elli Yılında Dış Ekonomik İlişkiler”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XXX, S.1-4, (1973), s.97-121. Moıseyev, Pyotr, 70’li-80’li Yıllarda SSCB ve Türkiye’nin Ekonomik İşbirliği, Ankara, 1994. Özdemir, Sami, “Türkiye’de Alüminyum Endüstrisi Kurulurken”, Bilimsel Madencilik Dergisi, XIV, S.3, (Mayıs 1975), s.7-10. Polatoğlu, Mehmed Gökhan, “Türkiye Ağır Sanayisinin Öncü Kuruluşlarından İskenderun Demir-Çelik Fabrikası”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.22, 2018 (Özel Sayı), s.629-647. Seyidoğlu, Halil, Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük, Adalet Matbaacılık Tic. Ltd. Şti., Ankara, 1992. SSCB’nin Ekonomi ve Ticareti-Memleketimizle İlişkileri 1969 Yılı Raporu, Moskova, 1969. Tarhan, Murat, “İzmir-Aliağa Rafinerisi İnşaatı”, Türkiye Mühendislik Haberleri, (Kasım 1969), s.2-9. Telhan, Birsin-Kuş, Aytekin-Çivici, Kemal-Şentürk, Tahsin, Cumhuriyetin 50.Yılında Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri, Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Yayınları, Zonguldak, 1973. Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, Akşam Sanat Okulu Matbaası, Ankara, 2005. Türkiye’nin Doğal Kaynakları Rehberi, İstanbul Ticaret Odası, İstanbul, 1997. Tokgöz, Erdinç, Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2011), İmaj Yayıncılık, Ankara, 2011. Türk, İsmail, İktisadî Planlama Prensipleri, Emel Matbaası, Ankara, 1970. Hükümetler ve Programları 1960-1980, (Hazırlayan: Nuran Dağlı, Belma Aktürk), T.B.M.M. Basımevi, Ankara, 1988. Türkiye Cumhuriyeti İle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Arasında Akdolunan 8 Ekim 1937 Tarihli Ticaret Ve Tediye Anlaşması, Sınaî Tesisler Kurulması İçin İmzalanan 25 Mart 1967 Tarihli Anlaşma, Bu Anlaşmayla İlgili 12 Şubat 1970, 20 Mart 1970 Ve 5 Ağustos 1970 Tarihli Anlaşmaları Ve 21 Nisan 1971 Tarihli Ek Protokol, Ankara, 1971. Ugolkov, İ.-Trush, M.-Urazova, E. İ., Sovyet Gözüyle Türkiye-SSCB İlişkileri, (Çeviren: Güneş Bozkaya-Nadiye R.Bozkaya), Yar Yayınları, İstanbul, 1975. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978, Akbank, İstanbul, 1980. Qasımlı, Musa, Türkiye-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği İlişkileri 1960-1980, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2013. Zanaat Terimleri Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1976.