Servet-i Fünûn Dönemi ve Sonrasında Terza-Rima Nazım Şeklinin Kullanımı

Yıl 2020, Sayı: 68, 85 - 101, 31.05.2020

Yunus Alıcı

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4343

Öz

Türk edebiyatında Batı’daki fikrî hareketler ve edebî eserlerin tesiriyle Tanzimat döneminden itibaren şiirde muhteva değişmeye başlar ve şairler yeni konularla şiir yazmaya yönelirler. Bu dönemde içerik bakımından yenileşme söz konusu olsa da şekil olarak eski/klasik nazım şekilleri kullanılmaya devam edilir. Böylece yeni konular, eski biçimlerle işlenmiş olur. Şekil bakımından yeni kullanımlar için Servet-i Fünûn dönemi ve şairlerini beklemek gerekecektir. Edebiyat tarihlerinde yer aldığı üzere, bu dönemde şairler sone, triyole ve terza-rima gibi Batı kaynaklı nazım şekillerini kullanmaya başlarlar. Yine klasik Türk edebiyatı nazım şekillerinden olan müstezatı da serbest müstezat olarak güncellerler. Böylece ‘yeni’lik arayışlarını sürdürmüş olurlar. Biz bu çalışmada ilk örnekleri Servet-i Fünûn döneminde görülen terza-rima nazım şeklinin Türk edebiyatındaki kullanımını ele almaya ve değerlendirmeye çalışacağız. İncelemenin sağlıklı olabilmesi açısından, çalışmayı Servet-i Fünûn döneminin başlarından II. Meşrutiyet döneminin sonlarına kadar olan süre aralığıyla sınırlı tutacağız.

Anahtar Kelimeler

Servet-i Fünûn, Tevfik Fikret, Cenab Şahabeddin

The Use of Terza-Rıma During and After The Servet-i Fünûn Period

Öz

With the influence of the intellectual movements and literary works in the West, content began to change in Turkish poetry and poets gravitated towards writing on new subjects after the Tanzimat era. In this period, although there was innovation in terms of content, old/classical verse forms continued to be used. Therefore, new subjects were covered with old literary forms. The use of new forms would emerge in the Servet-i Fünûn period. As recorded in literary history, poets began to use Western verse forms such as sonnets, triolets and terza-rima in this period. Mustezad, another verse form in Classical Turkish literature, was readapted as Prosaic Mustezad. This way, the poets continued their search for innovation. In the present study, it is aimed to discuss and evaluate the use of terza-rima, the first examples of which were observed in the Servet-i Fünûn period, in Turkish literature. For a healthy evaluation, the study will be limited to the time period from early Servet-i Fünûn to the end of the Second Constitutional Era.

Anahtar Kelimeler

Servet-i Fünûn, terza-rima, Tevfik Fikret, Cenab Şahabeddin

Kaynakça

• Ahmet Haşim (2015), Bütün Şiirleri, haz. İnci Enginün-Zeynep Kerman, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ahmet Reşit Bey (2000), Şiirler, haz. Mehmet Törenek, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını,.
• Andı, M. Fatih (1997), Servet-i Fünun’a Kadar Yeni Türk Şiirinde Şekil Değişmeleri, İstanbul: Kitabevi.
• Arolat, Ali Mümtaz (2008), Bir Gemi Yelken Açtı, İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Ayel, Edip (1944), Mozaik: Neoklasik Şiirler, İstanbul: İnsel Kitabevi.
• Ayel, Edip (1953), Şehrayin: Fetih Cenk ve Yurt Şiirleri 1933-1953, İstanbul: Yenilik Basımevi.
• Cenab Şahabeddin (2011), Bütün Şiirleri, haz. Mehmet Kaplan-İnci Enginün-Birol Emil-Necat Birinci-Abdullah Uçman, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Çetin, Nurullah (2010), Şiir Çözümleme Yöntemi, Ankara: Öncü Kitap.
• Çıkla, Selçuk (2009), Hüseyin Sîret ve Leyâl-i Girîzân, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
• Dıranas, Ahmet Muhip (1988), Şiirler, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Dilçin, Cem (2009), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Durukoğlu, Salim (2001), Süleyman Nesib (Süleyman Paşazade Sami Bey), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• Erozan, Celâl Sâhir (1909a), Beyaz Gölgeler, İstanbul: Hilâl Matbaası.
• Erozan, Celâl Sâhir (1909b), Buhran, İstanbul: Hilâl Matbaası.
• Erozan, Celâl Sahir (1912), Siyah Kitab, İstanbul: Muhtar Halid Kütüphanesi.
• Gariper, Cafer (2004), “Geçiş Dönemi Nesli: Ara Nesil”, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı, ed. Ramazan Korkmaz, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Güven, Güler (2014), Tanpınar’dan Ders Notları, haz. Hayri Ataş, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Hüseyin Dâniş (2015), Kârvân-ı ‘Ömr ve kitap dışında kalan şiirler, haz. Servet Tiken, Ankara: Gece Kitaplığı.
• Hüseyin Sîret (1928), Bağ Bozumu, İstanbul: Matbaa-i Ebüzziya,.
• Karaalioğlu, Seyit Kemal (1975), Edebiyat Terimleri Kılavuzu, İstanbul: İnkılâp ve Aka Basımevi.
• Karataş, Turan (2014), Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Sütun Yayınları.
• Koyuncu, Âkil (1911), “Fırtına”, Genç Kalemler, C. 4, No: 24, 25, Selanik.
• Köklügiller, Ahmet (2000), Açıklamalı, Örnekli Edebiyat Sözlüğü, İstanbul: Özyürek Yayınevi.
• Kurnaz, Cemal ve Çeltik, Halil (2011), Divan Şiiri Şekil Bilgisi, İstanbul: H Yayınları.
• Ozansoy, Faik Ali (1900), “Bir Merhume İçin”, Servet-i Fünûn, S. 468.
• Ozansoy, Faik Ali (1901), “Eylül”, Servet-i Fünûn, S. 519.
• Ozansoy, Faik Ali (1908), Fâni Teselliler, İstanbul: Vilâyet Matbaası.
• Ö. Naci (1900a), “Hüsn-i Medfun”, Servet-i Fünûn, S. 469.
• Ö. Naci (1900b), “Leyl-i İntizâr”, Servet-i Fünûn, S. 471.
• Polat, Nâzım Hikmet (2014), Şair Ömer Seyfettin-Bütün Şiirleriyle, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Saba, Ziya Osman (1957), Geçen Zaman Nefes Almak Bütün Şiirleri, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Saraç, Yekta (2007), Klâsik Edebiyat Bilgisi: Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: 3F Yayınevi.
• Sazyek, Hakan (1992a), “Ali Canib (Yöntem)’in Şiirleri-I”, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. XXXXV, S. 1, s. 263-288.
• Sazyek, Hakan (1992b), “Ali Canib (Yöntem)’in Şiirleri-II”, Türkoloji Dergisi, C. X, S. 1, s. 177-226.
• Süleyman Paşa-Zâde Sami Bey (2007), Külliyât-ı Âsâr ve İhtisasat, haz. Şevket Toker, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Şen, Cafer (2006), Fecr-i Âtî Edebiyatı: Tespit-Tahlil-Tenkit, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Tahsin Nahid (2016), Rûh-i Bîkayd, haz. Dilek Çetindaş, Erzurum: Mim Yayınları.
• Tarhan, Abdülhak Hâmid (2013), Bütün Şiirleri, haz. İnci Enginün, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tevfik Fikret (2004), Bütün Şiirleri, haz. İsmail Parlatır-Nurullah Çetin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Törenek, Mehmet (2009), Servet-i Fünun Şiiri, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
• Yurdakul, Mehmet Emin (1989), Şiirler, haz. Fevziye Abdullah Tansel, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ziya Gökalp (1989), Şiirler ve Halk Masalları, haz. Fevziye Abdullah Tansel, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.