Alvar Köyü (Efe Hazretleri) Camii

Yıl 2020, Sayı: 68, 261 - 279, 31.05.2020

Muhammet Lütfü Kındığılı

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4348

Öz

Erzurum’un Pasinler ilçesine bağlı olan ve son yasal düzenlemelerle birlikte mahalle statüsü alan Alvar Köyü, Erzurum’un manevi ikliminin şekillenmesinde 19. ve 20. yüzyıllarda ön plana çıkan Hâce Muhammed Lütfi ile özdeşleşmiştir. 1939 yılına kadar 24 yıl burada imam olarak görev yapan Hâce Muhammed Lütfi, zamanla daha çok Alvarlı Efe olarak anılmaya başlamıştır. İnsanın ve mekânın birlikte zikredildiği bu köyün camisi de Efe Hazretleri ismiyle günümüze kadar varlığını koruyabilmiştir. 19. yüzyılda inşa edilen, 1912 yılında onarılan ve bitişiğindeki medrese ile küçük bir külliye görünümü alan bu cami, ahşap direkli ve tavanlı camilerin temsilcilerindendir. Planda görülen ve erken dönemlerden itibaren izlenebilen geleneğin devamına karşılık mihrap ve minarenin şerefe altındaki sade süsleme öğeleri dışında oldukça sade bir mimariye sahip olan cami, monografik bir tanıtımın ötesinde Erzurum ve çevresinde ortaya koymaya çalıştığımız ahşap direkli ve tavanlı cami mimari geleneğinin geç dönem temsilcilerinden birisi olarak bu çalışmada incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Pasinler, Alvar, Efe Hazretleri, Cam

Alvar Village (Efe Hazretleri) Mosque

Öz

Abstract
Alvar located in Pasinler, Erzurum obtain a right to be a district by the recent legislative regulations. Alvar Village is famous for the person called Hace Muhammed Lutfi who played a significant role in the formation of the spiritual atmosphere of Erzurum during the 19th and 20th centuries. Hâce Muhammed Lutfi rather known as Alvarlı Efe worked for 24 years as an imam in this district until the year of 1939. The mosque of this district called Efe Hazretleri provided the aforementioned of human-place togetherness has maintained its existence until today. This mosque was built in the 19th century. It was restored in 1912. It became almost an Islamic-Ottoman social complex. The mosque is an example of wooden roofed mosques with wooden posts. The mosque has a very basic architecture except for the simple ornaments on the mihrab and minaret though it is possible to trace the tradition since the early periods as it is shown in the plan. Besides the monographic introduction of the mosque, this article analyzes it by considering the fact that the mosque is a distinguished example of late-period wooden roofed mosques with wooden posts in Erzurum and its surrounding.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Pasinler, Alvar, Efe Hazretleri, Mosque

Kaynakça

• Arık, Rüçhan. (1973). Batılılaşma Dönemi Anadolu Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu’da Üç Ahşap Camii Ankara
• Arık, Rüçhan. (1999). “Osmanlı Sanatında Duvar Resimleri”, Osmanlı Kültür ve Sanat, XI, 423-435
• Aslanapa, Oktay. (1991). Anadolu'da ilk Türk Mimarisi, Ankara
• Atasoy, Nurhan. (1985). 17. ve 18. Yüzyıllarda Avrupa Sanatı, İstanbul
• Eyice, Semavi. (2002). “Batı Sanat Akımlarının Değiştirdiği Osmanlı Dönemi Türk Sanatı”, Türkler, S. XV, 284-308.
• Gündoğdu, Hamza. (1989). “Geçmişten Günümüze Erzurum ve Çevresindeki Tarihi Kalıntılar”, Şehr–i Mübarek Erzurum, Ankara
• Hâce Muhammed Lütfî (1974-2011). Hulâsatü’l-Hakâyık ve Mektubât-ı Hâce Muhammed Lütfî. İstanbul.
• Hatipoğlu, Oktay. (2007). XIX. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem işi Tezyinatı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Kındığılı, Muhammet Lütfü. (2009). Divriği ve Çevresindeki Kültür Varlıkları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Erzurum
• Kındığılı, Muhammet Lütfü. (2015). Ortaçağdan Günümüze Kemah ve Köylerindeki Kültür Varlıkları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Yayımlanmamış) Doktora Tezi, Erzurum
• Kındığılı, Muhammet Lütfü. (2019), “Erzurum-Aşkale Güllüdere (Pırtın) Köyü’nden Ahşap Direkli Bir Cami Örneği”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 64, Erzurum, 303-312
• Kıyıcı, S. (1989). “Alvarlı Muhammed Lütfî Efe”. DİA, (II, 552). İstanbul
• Konyalı, İ.H. (1960). Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi, İstanbul, 1960
• Köşklü, Zerrin. (193). I. Abdülhamid Dönemi (1774–1789) Osmanlı Dini Mimarisi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Yayımlanmamış )Yüksek Lisans Tezi, Erzurum,
• Köşklü, Zerrin. (2005). Eski Erzurum Evlerinde Taş Süsleme, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Erzurum. 34, 101-116
• Kuban, Doğan. (1995). Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler, İstanbul
• Kuran, Aptullah. (1972). “Anadolu’da Ahşap Sütunlu Selçuklu Mimarisi”, Malazgirt Armağanı, Ankara. 179-186
• Kutlu, H. (2006). Hâce Muhammed Lütfî (Efe Hazretleri) Hayâtı, Şahsiyeti ve Eserleri. İstanbul
• Öney, G. (1971). Ankara’da Türk Devri Dini ve Sosyal Yapıları. Ankara. Öney, G. (1988). Ankara Arslanhane Camii, Ankara
• Önge, Y. (1971). “Selçuklular ve Beyliklerde Ahşap Tavan”, Atatürk Konferansları V. Ankara
• Tekerli, A. (2002). Erzurum Ahşap Destekli ve Ahşap Tavanlı Camiler, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü (Yayımlanmamış ) Lisans Tezi, Erzurum
• Topaloğlu, Y. (2009). “Eskiçağ’da Pasin Ovası”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, Kars, 245-266;
• Yurttaş, H.-Özkan, H.-Köşklü, Z.-VD. (2008). Yolların Suların ve Sanatın Buluştuğu Şehir Erzurum, Ankara
• Z. Köşklü, M. L. Kındığılı, “Geleneksel Erzurum Evlerinde Süsleme”, Osmanlı Hâkimiyetinin 500. Ve Kurtuluşunun 100. Yılında Erzurum Sempozyumu, Erzurum, 2018, 202-226
• Z. Köşklü-M. L. Kındığılı, Geleneksel Erzurum Evlerine Bir Örnek: Yaşar İkizler Evi, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 63, Erzurum, 2018, 685-704.