Fakhr al-Dīn al-Rāzī’s (d. 606 AH / 1210 CE) Commentary on the Word ‘Star’ in His Work Mafātīḥ al-Ghayb

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 832 - 842, 08.04.2025

Menekşe Sünbül

https://doi.org/10.5281/zenodo.15629041

Öz

The aim of this study is to bring together al-Rāzī's interpretations of the concepts of ‘نجم’ (najm) and ‘كوكب (kevkeb), which mean stars. The study consists of an introduction, two chapters and a conclusion. In the introduction, the history of pre-Islamic astronomy and the studies in this field are mentioned. In the first chapter titled History of Astronomy in the Islamic World, the science of astronomy in the Islamic world and the civilisations from which this science was influenced are explained. In the second chapter, al-Rāzī's views on the words ‘نجم (najm) and ‘كوكب (kevkeb), which are used in the meaning of star, are given. The concept of ‘نجم’ (najm) has meanings such as star, star of Surya, stemless plant. In modern science, كوكب (kevkeb) is usually used in the sense of a planet. However, al-Rāzī and his contemporaries interpreted this term as a star. Moreover, in the second part, the related verses are classified under different headings such as the guidance of the stars, making the stars as a guide, swearing on them, and using them in the sense of celestial bodies. In the conclusion, the works of Muslims in the field of astronomy and al-Rāzī's treatment of the concepts meaning stars are mentioned. The aim of this study is to examine al-Rāzī's interpretations of the words ‘نجم’ (najm) and ‘كوكب’ (kevkeb) in a multifaceted way. This article gains importance due to the lack of a comprehensive study on the subject before. Al-Rāzī's Mefātīhu al-Ghayb was used as the main source in the research. Ibn Manzûr's Lisânü'l- Arab, Ibn Sîde's al-Muhkem, Yavuz Unat's History of Astronomy and Science in the Turkish Islamic World, Enver Bayram's Interpretation of the Verses Related to the Solar System in Râzî's Tafsir-i Kebîr were also used.

Anahtar Kelimeler

Tafsir , Arabic Language and Rhetoric , al-Razi , Astronomy , Star , Najm , Kevkeb

Fahreddîn er-Râzî (Ö. 606/1210)’nin Mefâtîhu’l-Gayb Adlı Eseri’nde Yıldız Lafzı ile İlgili Yorumları

Öz

Bu çalışmanın amacı Râzî‘nin yıldız anlamına gelen “ نجم” (necm) ve “كوكب”(kevkeb) kavramları ile ilgili yorumlarını bir araya getirmektir. Çalışma giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte İslam öncesi astronomi tarihinden ve bu alanda yapılan çalışmalardan bahsedilmektedir. İslam Dünyasında Astronomi Tarihi adlı birinci bölümde İslam dünyasındaki astronomi ilmi ve bu ilmin hangi medeniyetlerden etkilendiği anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise yıldız anlamında kullanılan “نجم” (necm) ve “كوكب” (kevkeb) lafızlarıyla ilgili Râzî’nin görüşlerine yer verilmektedir. نجم (necm) kavramının yıldız, Süreyya Yıldızı, gövdesiz bitki gibi anlamları vardır. Modern bilimde كوكب (kevkeb) genellikle gezegen anlamında kullanılmıştır. Ancak Râzî ve çağdaşları bu terimi yıldız olarak yorumlamışlardır. Ayrıca ikinci bölümde yıldızların yol göstericiliği, musahhar kılınması, üzerlerine yemin edilmesi, gök cismi anlamında kullanılması gibi farklı başlıklar altında ilgili âyetler tasnif edilmiştir. Sonuç kısmında ise Müslümanların astronomi alanında yaptıkları çalışmalardan ve Râzî’nin yıldız anlamına gelen kavramları ele alış şeklinden bahsedilmiştir. Bu çalışmanın amacı Râzî’nin “ نجم” (necm) ve “ كوكب” (kevkeb) lafızları ile ilgili yorumlarını çok yönlü bir şekilde ele almaktır. Daha önce konuyla ilgili kapsamlı bir çalışma yapılmaması sebebiyle bu makale önem kazanmaktadır. Araştırmada ana kaynak olarak Râzî’nin Mefâtîhu’l-Gayb adlı eseri kullanılmıştır. İbn Manzûr’un Lisânü’l- Arab, İbn Sîde’nin el-Muhkem, Yavuz Unat’ın Astronomi Tarihi ve Türk İslam Dünyası’nda Bilim, Enver Bayram’ın Râzî’nin Tefsir-i Kebîr’de Güneş Sistemi ile İlgili Âyetlerin Yorumlanması adlı eserlerden de yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir , Arap Dili ve Belagatı , Râzî , Astronomi , Yıldız , Necm , Kevkeb

Kaynakça

• Bankur, D., & Erten, M. (2023). Fahreddîn Er-Râzî’nin Tefsir-i Kebir’inde Bazı Cennet Tasvirlerine Getirdiği Yorumlar. Kalemname, 8 (15), 89-107.
• Cebeci, L. (2003). Mefâtîhu’l-Gayb. İçinde. TDV İslâm Ansiklopedisi (C.28, s. 348). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Dizer, M. (1979). İslam Dininin Astronomi ile İlişkisi. Diyanet Dergisi, 18 (2), 79-107.
• er-Râzî, Ebü'l Fazl Muhammed bin Ömer b. Hüseyn. (2006). Mefâtîhu’l-Gayb. (C. 32). Daru’l-Fikr.
• Fehd, T. (2006). İlm-i Felek. İçinde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 22, s. 126). TDV Yayınları.
• Fîrûzâbâdî, Ebü't-Tahir Mecdüddin Muhammed bin Yakub bin Muhammed. (2008). El-Kamûsü’l-muhît. Dârülhadis.
• Göker, L. (1995). Türk- İslam Astronomi Bilginleri ve Gökyüzü Bilgileri. Milli Eğitim Basım Evi.
• İbn Manzûr, Muhammed bin Mükerrem (1414). Lisânü’l-Arab. (C. 15). Dâru’s- Sâdır.
• İbn Sîde, Ebü'l-Hasen Ali bin İsmail ed-Darîr el-Mürsî. (2000). El-Muhkem ve’l-Muhîtü’l-A’zam (1-11). Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Kahveci, İ. (2006). Fahreddîn er-Râzî’nin “Mefâtîhu’l-Ğayb” Adlı Tefsirinde Ulûmu’l-Kur’ân [Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi]. Yök Tez.
• Ömer, A. M. (2008). Mucemü’l Lügati’l-Arabiyyeti’l-Muâsıra. Alemü’l-Kütüb.
• Özdaş, H. (2020). Yakın Anlamlı Lafızların Meâllerdeki Tercümeleri (نجم-كوكب) Örneği. Tasavvur Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 6 (2), 765-796.
• Râşid, R. (Ed.). (2006). İslam Bilim Tarihi (Çev. H. Türker & C. İpar). Lıtera.
• Ronan, C. A. (2005). Bilim Tarihi Dünya Kültürlerinde Bilimin Tarihi ve Gelişmesi. (Çev. E. İhsanoğlu & F. Gunergun). Tübitak.
• Unat, Y. (2001). İlkçağlardan Günümüze Astronomi Tarihi. Nobel Yayınları.
• Unat, Y. (2006). Battânî ve Zîc-i Sâbî Adlı Astronomi Eseri. I. Uluslararası Katılımlı Bilim, Din ve Felsefe Tarihinde Harran Okulu Sempozyumu, (C. 1, s. 347). Şanlıurfa.