Türkiye’de Nodal Bölgelerin Tespiti: Yer-Sis Projesi Arayüzü Temelli Ampirik Bir Yaklaşım

Yıl 2022, , 475 - 499, 30.10.2022

Ezgi Tükel , K. Mert Çubukçu , Emrah Eren

https://doi.org/10.33688/aucbd.1107260

Öz

Geçmişte Türkiye için birçok bölgesel çalışma yapılmıştır. Ancak günümüze kadar gelen süreçte nodal bölgeler ile ilgili kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Bununla birlikte küreselleşme, teknolojik gelişmeler, kentsel nüfus artışı, sosyo-ekonomik değişmeler bölge yaklaşımının ve yerleşimler arası ilişkilerin tanımının yeniden kurgulanmasını gerektirmiştir. Bu kapsamda yerleşmelerin kademelenmesi ve nodal bölgelerin tespiti alanında ilk bölgesel çalışma olan YER-SİS Türkiye’de Kentsel ve Kırsal Yerleşim Sistemleri Araştırması çalışması yapılmıştır. Çalışmada idari kurumlardan il/ilçe verileri toplanmıştır ve kentsel merkez yerleşimleri ve bunlara bağlanan yerleşimlerin birbirleri ile olan ilişkilerine daha ayrıntılı bakabilmek için il komşuluğu, hizmet oranı, mesafe ve üst derece merkeze bağlanabilirlik gibi çeşitli ek kısıtlar getirilmiş, ortaya çıkan nodal bölgeler ve bunlara bağlanan yerleşim sayıları bu kısıtların farklı varyasyonları uygulanarak incelenmiştir. Bunun sonucunda, belirlenen kısıtların olduğu durumlarda farklı nodal bölgeler ve bunlara bağlı yerleşimler ortaya çıkmış, kısıtlar değiştikçe nodal bölgelere bağlanan yerleşim sayıları da değişmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yer-Sis, Yerleşim, Etki Alanı, Nodal/Fonksiyonel bölge, Ağ analizi, Bölgesel kalkınma

Destekleyen Kurum

Başarsoft Bilgi Teknolojileri

Teşekkür

Çalışmanın oluşturulmasında katkıda bulunan Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğüne teşekkürlerimizi sunarız.

Detection of Nodal Regions in Turkey: An Empirical Approach Based on the Yer-Sis Project Interface

Öz

In the past, many regional studies were implemented for Turkey. However, no comprehensive study has been conducted on the nodal regions. Besides, globalization, technological developments, urban population growth, socio-economic changes necessitated the reconfiguration of the regional approach and the definition of relations between settlements. In this context, YER-SİS, the first regional study in the field of stratification of settlements and determination of nodal zones, Urban and Rural Settlement Systems Research study was conducted in Turkey. In the study, province/district data were collected from administrative organizations and various constraints such as provincial neighborhood, service rate, distance, and connectivity to the top center were introduced to examine the urban center settlements and their relations with each other in more detail, and the resulting nodal regions and the number of settlements connected to them were examined by applying different variations of these constraints. As a result, different nodal regions and their associated settlements emerged in cases where the constraints were determined, and as the constraints have changed, the number of settlements. 

Anahtar Kelimeler

Yer-Sis, Settlement, Impact area, Nodal/Functional region, Network analysis, Regional development

Kaynakça

• Batten, D. F. (1995). Network cities: Creative urban agglomerations for the 21st century. Urban Studies, 32 (2), 313-327. doi: 10.1080/00420989550013103
• Berber, M., Çelepçi E. (2005). Türk bölgesel kalkınma politikalarında yeni arayışlar: Kalkınma ajansları ve Türkiye’de uygulanabilirliği. Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Sempozyumu, 13 (14), 145-157.
• Boudeville J. R. (1968). Problems of Regional Economic Planning. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Brown, L. A., Holmes, J. (1971). The delimitation of functional regions, nodal regions, and hierarchies by functional distance approaches. Journal of Regional Science, 11 (1), 57–72. https://www.jstor.org/stable/43617893 adresinden alınmıştır.
• Casellas, A., Galley, C.C. (1999). Regional definition in the European Union: a questions of disparities. Regional Studies, 33 (6), 551-558. doi: 10.1080/00343409950078242
• Castells, M. (2013). Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür-Ağ Toplumunun Yükselişi (Çev. Ebru Kılıç). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Christaller, W. (1933). Central Places in Southern Germany. (Çev. Baskin CW.) Fischer, Jena.
• Converse, P.D. (1949). New laws of retail gravitation. Journal of Marketing, 14 (3), 379-384. doi: 10.1177/00222429500140030
• Çelikkaya, S., Yaman, H., Dağlı, İ., Çapık, E. (2018). Bölgesel poli̇ti̇kaların kalkınma planlarındaki̇ yeri̇ ve zamana bağlı dönüşümü. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 9 (22), 21–31. doi: 10.21076/vizyoner.440667
• Çimen, A. (2012). Avrupa Birliği (AB) bölgesel kalkınma politikalarının Avrupalılaşması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (20), 47-79.
• De Goei, B., Burger, M. J., Van Oort, F. G., Kitson, M. (2010). Functional polycentrism and urban network development in the greater south east, United Kingdom: Evidence from commuting patterns, 1981–2001. Regional Studies, 44 (9), 1149-1170. doi: 10.1080/00343400903365102
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT, 1982). Türkiye’de Yerleşme Merkezlerinin Kademelenmesi: Ülke Yerleşme Merkezleri Sistemi, Kalkınmada Öncelikli Yöreler Başkanlığı, Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT, 2000). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, 2001- 2005.
• Getis, A., Getis, J. (1966). Christaller's central place theory. Journal of Geography, 65 (5), 220-226. doi: 10.1080/00221346608982415
• Guo, Y. (2018) An overall urban system: ıntegrating central place theory and urban network ıdea in the greater pearl river delta of China. Journal of Environmental Protection, 9 (12), 1205-1220. doi: 10.4236/jep.2018.912076
• Günaydın, D. (2013). Türkiye'de bölgeler arası gelişmişlik farkların giderilmesinde kalkınma ajansların yeri: İZKA mali destek programları örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1), 73-101. https://dergipark.org.tr/tr/pub/deusosbil/issue/4631/63138 adresinden alınmıştır.
• Hoover, Edgar M., Giarratani F. (1984). An Introduction to Regional Economics, NewYork: Knopf.
• Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. (2020). Türkiye’de Kentsel ve Kırsal Yerleşim Sistemleri Araştırması, Ankara: Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü Yayını. https://www.ika.org.tr/assets/upload/dosyalar/yer-sis.pdf adresinden alınmıştır.
• Kılıçarslan, H. (2009). İktisadi Açıdan Bölgesel Dengesizlik Olgusu Osmaniye Örneği. Selçuk Üniversitesi, İktisat Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir. http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/8614/249659.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden alınmıştır.
• Kulaksız, Y. (2008). Türkiye’de bölgesel gelişmişlik farkları, istihdam ve kurum hizmetlerinin çeşitlendirilmesi. Ankara: Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü.
• Küçük, O. (2007). AB uyum sürecinde kalkınma ajansları ve AB hibe projelerinin bölgesel kalkınmaya katkılarının araştırılması: Samsun, Kastamonu ve Erzurum NUTS II bölgesi örneği.
• Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (2), 495-507. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/2820/38032#article_cite adresinden alınmıştır.
• Lösch, A. (1954). The Economics of Location. (Çev. W. H. Woglom). New Haven: Yale University Press.
• Meijers, E. (2007). From central place to network model: Theory and evidence of a paradigm change. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 98 (2), 245-259. doi: 10.1111/j.1467-9663.2007.00394.x
• Mulligan, G. F. (1984). Agglomeration and central place theory: A review of the literature. International Regional Science Review, 9 (1), 1-42. doi: 10.1177/01600176840090010 Nystuen, J. D., Dacey, M. F. (1961). A graph theory interpretation of nodal regions. Papers of the Regional Science Association, 7 (1), 29-42. https://link.springer.com/article/10.1007/BF01969070 adresinden alınmıştır.
• Özçağlar, A. (2003). Türkiye’de yapılan bölge ayrımları ve bölge planlama üzerindeki etkileri. Coğrafi Bilimler Dergisi 1 (1), 3-18. doi: 10.1501/Cogbil_0000000029
• Parr, J.B. (2002). The location of economic activity: central place theory and the wider urban system. Industrial Location Economics, 32-82.
• Sevinç, H. (2011). Bölgesel kalkınma sorunsalı: Türkiye’de uygulanan bölgesel kalkınma politikaları. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6 (2), 35-54. http://acikerisim.comu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12428/370 adresinden alınmıştır.
• Sezgin, A. (2013). Kalkınma Ajansı Uygulamasının Gelişmiş ve Az Gelişmiş Ülke Örnekleri Açısından Sonuçları. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Çorum. https://docplayer.biz.tr/159925-Kalkinma-ajansi-uygulamasinin-gelismis-ve-az-gelismis-ulke-ornekleri-acisindan-sonuclari.html adresinden alınmıştır.
• Shearmur, R., Doloreux, D. (2015). Central places or networks? paradigms, metaphors, and spatial configurations of ınnovation-related service use. Environment and Planning A: Economy and Space, 47 (7), 1521–1539. doi:10.1177/0308518X15595770
• Spiezia, V. (2003). Measuring Regional Economies. Statistics Directorate of the OECD. https://www.oecd.org/sdd/15918996.pdf adresinden alınmıştır.
• Takım, A. (2010). Türkiye’de bölgesel kalkınma planlarının iktisat politikalarının performansına etkisi: Zonguldak- Bartın ve Karabük örneği. E-Journal Of New World Sciences Academy, 5 (3), 259-275. ISSN:1306-3111
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri (TDK Sözlük, 2022). Bölge kavramı, 12.03.2022 tarihinde sozluk.gov.tr adresinden alındı.
• Tekeli, İ. (1972). Bölge Planlama Üzerine. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Tekeli, İ. (2008). Türkiye’de Bölgesel Eşitsizlik ve Bölge Planlama Yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekin, A. (2011). Küreselleşen dünyada bölgesel kalkınma dinamikleri, kamu politikaları ve bölgesel kalkınma ajansları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (29). https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4771/65649 adresinden alınmıştır.
• Zeyneloğlu, S. (2009). Türkiye’de Yerleşim Birimlerinin Dağılımı ve Merkezî Yerlerin Nüfuslarındaki Değişim: Dengeli Bir Yerleşim Dağılımı İçin Öneriler. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul https://polen.itu.edu.tr/items/44866d31-e61e-4ab9-b00f-64377dc13ebe/full adresinden alınmıştır.
• Zivanovic, V. (2017). The role of nodal centers in achieving balanced regional development. Journal of the Geographical Institute Jovan Cvijic, SASA, 67 (1), 69–84. doi: 10.2298/IJGI1701069Z