Aristoteles Mantığında ve İnformel Mantıkta Dolaylı Analoji Formlarına Dair Bir Soruşturma

Yıl 2021, Cilt: 62 Sayı: 2, 527 - 555, 30.11.2021

Zeynep Çelik

https://doi.org/10.33227/auifd.962885

Öz

Bu çalışma, informel mantık alanındaki analoji formlarının yeniden yorumlanıp Aristoteles’in analoji teorisiyle harmanlanması sonucu ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla çalışma Aristoteles’in analoji teorisiyle informel mantıktaki analoji teorisinin, teorik düzlemde karşılaştırılmasıdır. Çalışmadaki amacımız, Türkçe literatürde tek bir forma indirgenen analojik akıl yürütmenin, dolaylı analoji formları olarak nitelendirdiğimiz farklı formlarının olup olmadığının tespitine yönelik bir soruşturmadır. Bu noktada bizim iddiamız, batıdaki informel mantık çalışmalarında, indüktif, dedüktif ve a priori formları bulunan analojinin, Aristoteles’in de eserlerine dayanarak; paradigmatik, vaka temelli ve orantılı olarak ortaya konulabilmesinin ve bunların doğrudan analoji formlarından ayrıştırılmasının mümkün olduğudur.

Anahtar Kelimeler

Mantık, Akıl Yürütme, Analojik Akıl Yürütme, Paradigmatik Analoji, Vaka Temelli Analoji, Orantılı Analoji

An Inquiry into the Forms of Indirect Analogy in Aristotelian and Informal Logic

Öz

This study emerged as a result of reinterpreting analogy forms in the informal logic field blending it with Aristotle’s analogy theory. Hence, it is the theoretical comparison of Aristotle’s theory of analogy and theory of analogy in informal logic. Our aim in this study is to investigate whether there are different forms of analogical reasoning, which we describe as indirect analogy forms, which are reduced to a single form in Turkish literature. At this point, we claim that analogy, which has inductive, deductive, and a priori forms, can be put forward in a paradigmatic, case-based, and proportional manner, based on the works of Aristotle, in the western informal logic studies, and it is possible to distinguish them directly from analogy forms.

Anahtar Kelimeler

Logic, Reasoning, Analogical Reasoning, Paradigmatic Analogy, Case-Based Analogy, Proportional Analogy

Kaynakça

• Altuntaş, Fuat. “Hukukta Akıl Yürütme Yöntemi Olarak Kıyas (Analoji),” Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan, 2020.
• Alvargonzález, David. “Proposal of a Classification of Analogies,” Informal Logic 40:1 (2020), ss.109-137.
• Aristotle. Rhetorica Ad Alexandrum. Terc. H. Rackham, Cambridge: Harvard University Press, 1957.
• Aristotle. Topica. Terc. E. S. Forster, Cambridge: Harvard University Press, 1960.
• Aristotle. Posterior Analytics. Terc. Hugh Tredennick, Cambridge: Harvard University Press, 1960.
• Aristoteles. Prior Analytics. Terc. Hugh Tredennick, Cambridge: Harvard University Press, 1962.
• Aristoteles. Retorik. Terc. Mehmet H. Doğan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1995.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Terc. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Aristoteles. Metafizik. Terc. Y. Gurur Sev, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018.
• Aristoteles. Poetika. Terc. Ari Çokona, Ömer Aygün, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2020.
• Atademir, Hamdi Ragıp. Aristo'nun Mantık ve İlim Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
• Barker, Evelyn M. “Beardsley's Theory of Analogy,” Informal Logic 11:3 (1989), ss.185-194.
• Bartha, Paul. “Analogy and Analogical Reasoning,” The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2019 Edition), https://plato.stanford.edu/archives/spr2019/entries/reasoning-analogy/ (10.04.2021)
• Bermejo-Luque, Lilian. “A Unitary Schema for Arguments by Analogy,” Informal Logic 32:1 (2012), ss.1-24.
• Bickenbach, Jerome Edmund. “The Nature and Scope of Reflective Reasoning,” Yayımlanmamış Doktora Tezi, University of Alberta, 1977.
• Botting, David. “The Paradox of Analogy,” Informal Logic 32:1 (2012), ss.98-115.
• Brown, William R. “Two Traditions of Analogy,” Informal Logic 11:3 (1989), ss.161-172.
• el-Câbirî, Muhammed Âbid. Arap İslam Kültürünün Akıl Yapısı: Arap-İslam Kültüründeki Bilgi Sistemlerinin Eleştirel Bir Analizi. Terc. Hasan Hacak, Burhan Köroğlu, Ekrem Demirli, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2001.
• Coşkun, Abdulkadir. “İbn Sina'da Retorik,” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2010.
• Çelik, Zeynep. “Bir Akıl Yürütme Yöntemi Olarak Analojinin Değeri,” Yayımlanmamış Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2021.
• Demirören, Meral. “Probleme Dayalı Öğrenme-Entegre Tıp Eğitimi Programında Öğrencilerin Klinik Akıl Yürütme Becerisinin Değerlendirilmesi,” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2008.
• Duit, Reinders. “On the Role of Analogies and Metaphors in Learning Science,” Science Education 75:6 (1991), ss.649-672.
• Durhan, Gülümser. Aristoteles ve Platon’da Analoji. İstanbul: Çizgi Kitabevi, 2020.
• Emiroğlu, İbrahim. Mantık Yanlışları. Ankara: Elis, 2011.
• Golding, Martin. “Argument by Analogy in the Law,” Hendrik Kaptein ve Bastiaan van der Velden (ed.) Analogy and Exemplary Reasoning in Legal Discourse (Amsterdam: Amsterdam University Press, 2018) içinde, ss.123-136.
• Goswami, Usha. “Analogical Reasoning: What Develops? A Review of Research and Theory,” Child Development 62:1 (1991), ss.1-22.
• Govier, Trudy. “Analogies and Missing Premises,” Informal Logic 11:3 (1989), ss.141-152.
• Govier, Trudy. “Should a Priori Analogies Be Regarded as Deductive Arguments?” Informal Logic 22:2 (2002), ss.155-157.
• İmamoğlugil, Halil. Klasik Mantıkta Akıl Yürütme. Ankara: Araştırma Yayınları, 2018.
• İnönü, Nazlı. “Yeni Bir Çıkarım Türü: Geriçıkarım,” Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2006.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Fenn-i Menāhic. Dersaâdet: Hukuk Matbaası, 1329/1911.
• Juthe, Andre. “Analogical Argument Schemes and Complex Argument Structure,” Informal Logic 35: 3 (2015), ss.378-445.
• Kamer, Vedat. “İnformel Mantık Açısından ‘Akılyürütme’ Kavramı Üzerine Bir Araştırma,” Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2014.
• Kamer, Vedat. “Feshedilebilir Akılyürütme,” Vedat Kamer ve Şafak Ural (ed.), VI. Mantık Çalıştayı Kitabı (İstanbul:Mantık Derneği Yayınları, 2016) içinde, ss.245-254.
• Kamer, Vedat. “Aristoteles ve İnformel Mantık,” Mehmet Mahfuz Söylemez, Recep Duran (ed.) 2400’üncü Yılında Aristoteles ve Aristoteles’in Dünya Tefekküründeki Yeri (Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları, 2017) içinde, ss.235-250.
• Kolodner, Janet. Case-Based Reasoning. San Mateo: Morgan Kaufmann, 2014.
• Kraus, Manfred. “Arguments by Analogy (and What We Can Learn About Them from Aristotle),” Bart Garssen ve Frans H. van Eemeren (ed.), Reflections on Theoretical Issues in Argumentation Theory (Switzerland: Springer, 2015) içinde, ss.171-182.
• Langenbucher, Katja. “Argument by Analogy in European Law,” The Cambridge Law Journal (1998), ss.481-521.
• Öner, Necati. Klasik Mantık. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1986.
• Piaget, Jean. Çocukta Dil ve Düşünme. Ankara: Palme Yayıncılık, 2017.
• Pierce, Karen A., Barry Gholson. “Surface Similarity and Relational Similarity in the Development of Analogical Problem Solving: Isomorphic and Nonisomorphic Transfer,” Developmental Psychology 30:5 (1994), ss.724-737.
• Shecaira, Fábio Perin. “Analogical Arguments in Ethics and Law: A Defence of a Deductivist Analysis,” Informal Logic 33 (2013), ss.406-437.
• Smith, Nathan L. “Explanation through Analogical Reasoning in Aristotle’s Natural Science,” Senior Honors Thesis, University of North Carolina at Chapel Hill, Chapel Hill, 2015.
• Şen, Zekai. Modern Mantık. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2003.
• Tekin, Ali. “Meşşâî Mantıkta Örneklemenin (Analoji) Farklı Cihetlerden İncelenmesi Üzerine Bir Soruşturma,” Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9: Özel Sayı (2019), ss.339-362.
• Thomson, Judith Jarvis. “In Defense of Abortion,” Philosophy and Public Affairs 1:1 (1971), ss.47-66.
• Waller, Bruce N. “Classifying and Analyzing Analogies,” Informal Logic 21:3 (2001), ss.199-218.
• Walton, Douglas. “Story Similarity in Arguments from Analogy,” Informal Logic 32:2 (2012), ss.190-221.
• Woods, John, Brent Hudak. “By Parity of Reasoning,” Informal Logic 11: 3 (1989), ss.125-139.