Osmanlı Modernleşme Sürecinde Kadın Mahkumlar İçin Erken Tahliye, Firar ve Af Uygulamaları: 1839-1918

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 291 - 304, 28.03.2023

Abidin Çevik Muhammet Emin Çayci

https://doi.org/10.18037/ausbd.1272611

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin belirli bir tarih kesitindeki kadın mahkumların firar, af örnekleri ve hapishane süreçleri ele alınmıştır. Bu bağlamda, kadın hapishanelerinin ortaya çıkışı ve genel durumu, bu kurumlarda yaşanan firar olaylarının sebepleri ve bunlara ne gibi önlemler alındığı incelenmiştir. Hapishanelerin genel durumunun yanında kadın mahkumların af talepleri araştırılmış, bu taleplere verilen cevaplar irdelenmiştir. Kaynak olarak öncelikle Osmanlı Arşivi’nde bulunan firar ve af belgeleri incelenerek kadın mahkumlara özel olarak çıkarılan aflar ve firar olayları derlenmiş; ayrıca konuya yönelik daha önce yapılmış olan akademik literatür incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Firar, Af, Osmanlı Devleti, Kadın Hapishaneleri

Kaynakça

• Adak, U. (2017). Central prisons ( hapishane-i umumi ) in İstanbul and İzmir in the late ottoman empire: In-between ideal and reality. Journal of the Ottoman and Turkish Studies Association (4)1, 73-94.Doi:10.2979/jottturstuass.4.1.05.
• Akbulut, İ. (2003). İslam hukukunda suçlar ve cezalar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(1), 167-181. Doi: 10.1501/Hukfak_0000000539
• Artuk, M. E. M.- E. Alşahin (2016). Hapis cezalarının ve cezaevlerinin tarihi gelişimi. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. (21)2, 297-338. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/272845
• Aslan, T. (2009). II. Meşrutiyet dönemi genel af uygulamaları. Gazi Akademik Bakış, 3(5), 41-60. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/73987
• Atila, M. (2010). Türkiye cumhuriyeti anayasa hukukunda af kanunu. Ankara Barosu Dergisi, 1(68), 275-284. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/abd/issue/33777/374086
• BOA. Bab-ı Ali Evrak Odası BEO 270-20220; 1078-80782; 1491-111755; 1851-138802; 2013-150920; 2308-173072; 2509-188172; 3799-284869; 3893-291960.
• BOA. Cevdet Adliye (C.ADL.): 54-3264
• BOA. Cevdet Maliye (C. ML.): 1-17.
• BOA. Cevdet Zaptiye (C.ZB.): 52-2557.
• BOA. Dahiliye 6. Şube (DH.EUM.6.Şb.): 39-26.
• BOA. Dahiliye Hapishaneler Müdüriyeti (DH. MB. HPS.): 7-41; 25-19; 33-48; 33-54; 41-20; 45-24; 49-24; 85-79; 85-91; 87-27; 87-30; 87-59; 94-48; 95-8; 95-52; 108-11; 160-82.
• BOA. Dahiliye Islahat (DH.TMIK.S.): 60-12.
• BOA. Dahiliye İdare (DH.İD.): 146-36.
• BOA. Dahiliye Mektubi Kalemi (DH.MKT.): 509-24; 749-61; 882-58; 1195-82; 1380-14; 1681-66; 2124-34; 2139-8; 2546-3; 2826-5.
• BOA. Dahiliye Muamelat (DH. TMIK. M.): 153-28.
• BOA. Hariciye Nezareti Sofya Sefareti (HR.SFR.): 04 244-44).
• BOA. Hariciye Nezareti Tahrirat (HR. TH.): 312-98.
• BOA. Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR.TO.): 433-15.
• BOA. İrade Adliye ve Mezahib (İ.AZN.): 55-50.
• BOA. Meclis-i Vala (MVL.): 584-17; 663-26.
• BOA. Sadaret Umum Vilayet Evrakı (A.MKT.UM.): 563-67.
• BOA. Mühimme Kalemi Evrakı (A. MKT. MHM.): 165-41; 326-26.
• BOA. Teftişat-ı Rumeli Evrakı Arzuhaller (TFR.I.ŞKT.): 83-8280. 
• BOA. Teftişat-ı Rumeli Evrakı Arzuhaller (TFRN.I..MN.): 86-8504; 145-14440.
• BOA. Teftişat-ı Rumeli Evrakı Rumeli Müfettişliği (TFR.I.A.): 24-2325.
• BOA. (Yıldız Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y. PRK. BŞK.): 62-53.
• BOA. Yıldız Hususi Maruzat (Y.A.HUS.): 484-51.
• BOA. Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y.MTV.): 231-55.
• BOA. Yıldız Resmi Maruzat (Y.A.RES.): 5-7.
• Demirbaş, T. (2005). Hürriyet bağlayıcı cezaların ve cezaevlerinin evrimi. E. Gürsoy Naskalli, H. Oytun Altun (Ed.). Hapishane kitabı içinde (s.3-40). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Ergüden, I. (2017). Hapishane çağı-kapatılan insan. İstanbul: Sel Yayınları.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu (M.A. Kılıçbay, Çev.) Ankara: İmge Yayınları.
• Gazel, A. A. (2005). Tanin muhabiri Ahmet Şerif beyin notlarında osmanlı hapishaneleri. E. Gürsoy Naskalli, H. Oytun Altun (Ed.), Hapishane kitabı içinde (s. 143-151). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. Cemal Güzel (Yay. haz) İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Görkemli, B. (2015). İslam hukukunda ve modern hukukta hapis cezası ve hapishaneler. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 10(2), 173-194. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/eruhfd/issue/35605/395564
• İhsanoğlu, E. ve Günergun, F. (1996). Osmanlı Türkiyesinde “Alaturka Saat”ten “Alafranga Saat”e geçiş. (s. 434-441). X. Ulusal Astronomi Kongresi. İstanbul.
• Kızılkan, A. Ö. (2011). Osmanlı’da kadın hapishaneleri ve kadın mahkumlar (1839-1922). (Yayınlanmamış doktora tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Özkorkut, N. Ü. (2007). İslam ceza hukukunda kadın. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 56(2), 83-95. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/auhfd/issue/42607/513631
• Öztürk. N. (2005). Osmanlı devleti’nde bazı kamu görevlilerinin hapisle cezalandırılmalarına ilişkin ilk bilgiler (1300-1453). Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi. 49, 899-909. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusskd/issue/897/10051
• Öztürk, Ş. (2004). Türkiye solunun hapishane tarihi. İstanbul: Yar Yayınları.
• Saner, Y. (2008). Osmanlı’nın yüzlerce yıl süren cezalandırma ve korkutma refleksi: prangaya vurma. N. Levy, A. Toumarkine (Der.), Osmanlı’da asayiş, suç ve ceza 18.-20. Yüzyıllar içinde (s. 163-189). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yıldız, G. (2002). Osmanlı devletinde hapishane ıslahatı (1839-1908). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.