A Study on Development Approaches of Republican Thinkers

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 4, 1439 - 1462, 24.12.2023

Talha Kutay , Munise Tuğba Aktaş

https://doi.org/10.18037/ausbd.1306579

Öz

This study aims to examine the thoughts of Turkish philosophers in the Republican era on the development of Turkey, instead of focusing on the mainstream approach that claims to be universal in the development literature. In this context, within the framework of economic development, the views of philosophers who deal with the development process in sociological, cultural, and economic terms were examined by scanning the national literature. Due to the scarcity of comprehensive studies examining the development views of Republican philosophers in the literature, it tries to understand and explain the development problem from the Eurocentric perspective, based on the perspective of local philosophers who have grown up in national socio-economic and political conditions and dynamics and have experienced it in the historical process. In this respect, it is thought that this study will fill an important gap in the literature. As a result, it has been understood that the approach that Turkey's development problems can be solved with policies that take into account their uniqueness has been adopted by the philosophers of the Republican period.

Anahtar Kelimeler

Development, Republic, Westernization, Underdevelopment, Modernization

Cumhuriyet Dönemi Düşünürlerinin Kalkınma Yaklaşımları Üzerine Bir İnceleme

Öz

Bu çalışma, kalkınma literatüründe evrensellik iddiasını taşıyan ana akım yaklaşıma odaklanmak yerine Cumhuriyet Dönemi Türk düşünürlerinin Türkiye’nin kalkınmasına dair düşüncelerini irdelemeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede iktisadi kalkınma çerçevesinde ulusal alan yazın taraması yapılarak kalkınma sürecini sosyolojik, kültürel ve ekonomik açıdan ele alan düşünürlerin görüşleri incelenmiştir. Literatürde Cumhuriyet düşünürlerinin kalkınma görüşlerini inceleyen kapsamlı çalışmaların azlığı nedeniyle kalkınma sorununa Avrupa-merkezci bakış açısından sıyrılarak ulusal sosyoekonomik, politik koşul ve dinamiklerin içinde yetişmiş, tarihsel süreç içerisinde deneyimlemiş yerel düşünürlerin bakış açısına dayalı olarak anlama ve açıklama çabası taşımaktadır. Bu yönüyle çalışmanın literatürdeki önemli bir boşluğu dolduracağı düşünülmektedir. Sonuç olarak, Türkiye’nin kalkınma sorunlarının kendi özgünlüklerini dikkate alan politikalarla çözülebileceği yaklaşımının Cumhuriyet Dönemi düşünürleri tarafından benimsendiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Cumhuriyet, Batılılaşma, Az Gelişmişlik, Modernleşme

Kaynakça

• Amin, S. (2016). Liberal virüs: sürekli savaş ve dünyanın Amerikanlaştırılması (F. Başkaya, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Amin, S. (2018). Avrupa-merkezcilik: Bir ideolojinin eleştirisi (M. Sert, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Amin, S. (2019). Samir Amin anlatıyor: Ezilen halkların, sömürülen sınıfların organik aydını (F. Başkaya, Çev.). D. M. Dembele (Yay. haz.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Amin, S. (2019a). Tarihsel kapitalizmin yörüngesi: Marksizmin üç kıtadaki misyonu (F. Başkaya, Çev.). D. M. Dembele (Yay. haz.). Samir Amin anlatıyor: Ezilen halkların, sömürülen sınıfların organik aydını içinde (s. 132-166). İstanbul: Yordam Kitap.
• Ateş, S. ve Şanlı, A. (2021). Kültür, modernleşme ve millîyetçilik bağlamında Hilmi Ziya Ülken ve Türk modernleşmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(4), 1636-1650. doi: 10.7884/teke.5319
• Avcıoğlu, D. (1957). Temel iktisadi mesele: seçmek zarureti. Akis, 9(149), 12. Erişim adresi: https://www.inonuvakfi.com/akis/1957_149.pdf
• Avcıoğlu, D. (1957a). Mahrumiyetsiz kalkınma. Akis, 10(170), 14-15. Erişim adresi: https://www.inonuvakfi.com/akis/1957_170.pdf
• Avcıoğlu, D. (1957b). Plan meselesi. Akis, 9(150), 12-13. Erişim adresi: https://www.inonuvakfi.com/akis/1957_150.pdf
• Avcıoğlu, D. (1962,). Plan konusundaki gerçek. Yön, 38, 3. Erişim adresi: https://filedn.eu/lpwTKmJuSKCLNjzDCWvh2dm/yon/Y%C3%B6n%20Dergisi%20-%20C-1%20-%20Sayi%20-%20038.pdf
• Avcıoğlu, D. (1965,). Ereğli-demir çelik dosyası açılmalıdır. Yön, 92, 3. Erişim adresi: https://filedn.eu/lpwTKmJuSKCLNjzDCWvh2dm/yon/Y%C3%B6n%20Dergisi%20-%20C-3%20-%20Sayi%20-%20092.pdf
• Avcıoğlu, D. (1965a). Kalkınmaya giden yol. Yön, 95, 3. Erişim adresi: https://filedn.eu/lpwTKmJuSKCLNjzDCWvh2dm/yon/Y%C3%B6n%20Dergisi%20-%20C-3%20-%20Sayi%20-%20095.pdf
• Avcıoğlu, D. (1976). Türkiye’nin düzeni. (Birinci kitap, 10. bs.). İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Avcıoğlu, D. (1978). Türkiye’nin düzeni. (İkinci kitap,11. bs.). İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Avcıoğlu, D. (1996). Önsöz (S. Avcıoğlu, Çev.). Sınıf açısından azgelişmişlik (s. 15-16) içinde. İstanbul: Göçebe Yayınları.
• Aydın, M. K. (2006). Düşüncenin tarihselliği ve emperyalizm üzerine. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 121-128. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/bilgisosyal/issue/29118/311507
• Balassa, B. (1984). Trade between developed and developing countries: the decade ahead OECD Economic Studies (No.3, s. 7-25) Erişim adresi: https://www.oecd.org/economy/growth/2501905.pdf
• Baran, P. A. (1974). Büyümenin ekonomi politiği (E. Günçe, Çev.). İstanbul: May Yayınları.
• Başkaya, F. (2009). Kalkınma iktisadının yükselişi ve düşüşü (6. bs.). Ankara: Maki Basın Yayın.
• Başkaya, F. (2015). Azgelişmişliğin sürekliliği. İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Birsel, S. (1979). Bir Hilmi Ziya vardı. Sosyoloji Konferansları, 17, 27-30. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusoskon/issue/9544/119190
• Bora, A. (2016). “Çalışmakla var olacağım gibi…” – işsizin duygu dünyası. T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan ve İ. Üstün (Yay. haz.). Boşuna mı okuduk? – Türkiye’de beyaz yaka işsizliği içinde (s. 117-141). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boran, B. (2010). Yazılar konuşmalar söyleşiler savunmalar (Birinci Cilt). N. Sargın (Yay. haz.). İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
• Boran, B. (2010a). Yazılar konuşmalar söyleşiler savunmalar (İkinci Cilt). N. Sargın (Yay. haz.). İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
• Boran, B. (2013). Behice Boran’ın mektupları – II (1932-1986). T. Akekmekçi ve T. Yıldırım (Yay. haz.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Boran, B. (2016). Türkiye ve sosyalizm sorunları. İstanbul: Yordam Kitap.
• Boratav, K. (1983). İktisat politikaları ve bölüşüm sorunları. İstanbul: Belge Yayınları.
• Boratav, K. (2004). Yeni dünya düzeni nereye (2. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Boratav, K. (2013). Emperyalizm, sosyalizm ve Türkiye. (3. bs.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Bursa, Z. (2011). Türkiye solunda kalkınma düşüncesi 1920’lerden 1970’lere. İstanbul: Versus Yayınları.
• Cengiz, E. (1969). Avcıoğlu: teorisiz bir devrimci. Emek, 8, 8-11. Erişim adresi: https://tustav.org/yayinlar/sureli_yayinlar/emek_1969/Emek_dergisi_c_1_sayi_08.pdf
• Chang, H. (2021). Kalkınma reçetelerinin gerçek yüzü (T. A. Onmuş, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çeğin, G. ve Öğütle, U. S. (2017). Türkiye’de sosyal bilimler alanında sınıf mefhumunu geri kazanmak. H. Erbaş (Yay. haz.). Sosyal bilimler tarihini keşfediyor: DTCF bilim çevresi ve sonrası içinde (s. 339-347). Ankara: Sentez Yayıncılık.
• Divitçioğlu, S. (1966). Asya tipi üretim tarzı ve Az-gelişmiş ülkeler. İstanbul: Elif Yayınları.
• Divitçioğlu, S. (2010). Asya üretim tarzı ve Osmanlı toplumu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Divitçioğlu, S. (2013). Sencer Divitçioğlu anlatıyor (2. bs.). İ. Ekinci, İ. ve H. Güldağ (Yay. haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dobb, M. (1981). Kapitalizm sosyalizm Azgelişmiş ülkeler ve iktisadi kalkınma (M. Selik, Çev.). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Engels, F. (1995). Engels’ten Londra’daki Marx’a (Y. Fincancı, Çev.). Seçme yazışmalar 1 içinde (s. 90-92). Ankara: Sol Yayınları.
• Eralp, H. V., Tanyol, C., Tütengil, C., Yetkin, S. ve Anıl, B. (1997). Hilmi Ziya Ülken’in anısına. Sosyoloji Konferansları, 15, 111-120. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusoskon/issue/9537/119122
• Ercan, F. (2006). Modernizm, kapitalizm ve azgelişmişlik (4. bs.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Erdoğan, N., 2016. Sancılı dil, hadım edilen kendilik ve aşınan karakter – Beyaz yakalı işsizliğe dair notlar. T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan ve İ. Üstün (Yay. haz.). Boşuna mı okuduk? – Türkiye’de beyaz yaka işsizliği (s. 73-116) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ergüç, V. (2019). Türkiye’de modern kimliğin inşasına bir eleştiri: Hilmi Ziya Ülken örneği (Yayımlanmamış Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ertüzün, T. (1987). Prof. Ülgener’in iktisadi kalkınma yaklaşımı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 43(1-4), 13-25. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifm/issue/840/9289
• Giddens, A. (2004). Modernliğin sonuçları (E. Kuşdil, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Kara, İ. (2019). Sunuş. İ. Kara ve N. Y. Aydoğdu (Yay. haz.). Osmanlı modernleşmesinin meseleleri içinde (2. bs., s. 5-8). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kaya, İ. (2011). “Geç modernlikler” çerçevesinde Türk modernlik deneyimi. M. Zencirkıran (Yay. haz.). Dünden bugüne Türkiye’nin toplumsal yapısı içinde (s. 101-123). İstanbul: Dora Yayınları.
• Kayalı, K. (2014). Türk kültür dünyasından portreler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kunt, S. (2015). Küba’da sürdürebilir kent tarımı (C. Yücel, Çev.). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Küçükömer, İ. (1966). Gelişmiş ve azgelişmiş ülkelerin ilişkileri üzerine (politik iktisada dönüş denemesi). İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Küçükömer, İ. (1994). Düzenin yabancılaşması. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Küçükömer, İ. (1994a). Cuntacılıktan sivil topluma. Y. Yaman (Yay. haz.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Marx, K. (1976). Kapitalist üretim öncesi biçimler (formen) (Z. Dicleli, Çev.). İstanbul: May Yayınları.
• Marx, K. (1995). Marx’tan Manchester’deki Engels’e (Y. Fincancı, Çev.). Seçme Yazışmalar 1 içinde (s. 88-90). Ankara: Sol Yayınları.
• Mehmet, O. (1990). Alternative concepts of developments: a critique of euro-centric theorizing. Humanomics, 6(3), 55-67. doi: 10.1108/eb006108
• Nişancıoğlu, K. (2013). The Ottoman origins capitalism: uneven and combined development and eurocentrism. Review of International Studies. 40(2), 325-347. doi: 10.1017/S0260210513000181
• Öztürk, N. (2015). Kalkınma kuramlarına eleştirel bir yaklaşım. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Plaatjie, S. R. (2013). Beyond western – centric and eurocentric development: a case for decolonizing development. Africanus, 43(2), 118-130. doi: 10.25159/0304-615X/2306
• Sarıkaya, D. (2018). Sencer Divitçioğlu ve Asya tipi üretim tarzı (Yüksek lisans tezi). Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• Sayar, A. G. (1998). Bir iktisatçının entelektüel portresi: Sabri F. Ülgener. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Scholte, J. A. ve Söderbaum, F. (2017). A changing global development agenda?. Forum for Development Studies, 44(1), 1-12. doi: 10.1080/08039410.2017.1275843
• Sen, A. (2004). Özgürlükle kalkınma (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Seyit, G. (2019). Doğan Avcıoğlu: bağımsızlık, kalkınma ve sosyalizm. H. Erbaş (Yay. haz.). Türkiye’de gelişme/kalkınma yazınından bir seçki içinde (s. 200-233). Ankara: Palme Yayınevi.
• Subirats, E. (2010). Mariategui, latin american socialism and asia. World Review Political Economy, 1(3), 517-530. doi: 10.2307/41931886
• Şahin, H. ve Erbaş, H. (2018). Korkut Boratav: insanlı ve sınıflı bir iktisat anlayışına adanmış bir yaşam. H. Erbaş (Yay. haz.). Türkiye’de gelişme/kalkınma yazınından bir seçki içinde (s. 236-268). Ankara: Palme Yayınevi.
• Takış, T. (2011). Değerler levhasının tersine çevrilişi: Hilmi Ziya Ülken. Doğu Batı, 3(12), 87-110.
• Temiz, N. (2008). 1952-1962 yılları arasında Hilmi Ziya Ülken ve düşünceleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ülgener, S. F. (1981). İktisadi çözülmenin ahlak ve zihniyet dünyası. İstanbul: DER Yayınları.
• Ülgener, S. F. (1983). Zihniyet aydınlar ve izm’ler. Ankara: Mayaş Yayınları.
• Ülgener, S. F. (1991). Millî gelir, istihdam ve büyüme (7. bs.). İstanbul: DER Yayınları.
• Ülgener, S. F. (2016). İktisadi hayatta zihniyetin rolü ve tezahürleri. A. G. Sayar (Yay. haz.). Makaleler içinde (s. 19-54). İstanbul: Derin Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1960). Türkiye’de batılılaşma hareketi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(1-4), 1-7. https://dergipark.org.tr/tr/pub/auifd/issue/68648/1078125
• Ülken, H. Z. (1963). Tarihi maddeciliğe reddiye (2. bs.). İstanbul Kitabevi.
• Ülken, H. Z. (2007). Uyanış devirlerinde tercümenin rolü. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2016). Millet ve tarih şuuru (3. bs.). E. Yalçın (Yay. haz.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yılmaz, S. H. (2007). İdris Küçükömer’in siyasal tezleri bağlamında AKP ve CHP parti programlarının analizi. Journal of Selçuk Communication, 5(11), 156-173. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/josc/issue/19015/200729
• Yücel, C. (1994). İdris’in şu işi. Y. Yaman (Yay. haz.). Anılar ve düşünceler içinde (s. 13). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Ziai, A. (2017). Post-development 25 years after the development dictionary. Third World Quaterly, 38(12), 2547-2558. doi: 10.1080/01436597.2017.1383853