Akademide Cinsiyetlendirilmiş Bakım Emeğinin Etkileri ve İş-Yaşam Dengesi

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 4, 1173 - 1192, 24.12.2023

Gül Özateşler Ülkücan , Şebnem Çelik , Duygu Yurttaşen

https://doi.org/10.18037/ausbd.1333261

Öz

Bu çalışma, kadın ve erkek akademisyenlerin özel hayat ve akademi arasındaki dengeyi ne şekilde kurmaya çalıştıklarını, evliliğe, ebeveynliğe, ev içi emeğe yaklaşımlarını ve pratiklerini analiz etmektedir. Anlam ve deneyim analizlerini mümkün kılmayı hedefleyen nitel araştırma tekniği ile var olan literatür temel alınarak oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme soruları üzerinden bireylerin akademide konumlanış biçimlerini ve koşullarını etkileyen, cinsiyet farklılıkları, iş ve aile yaşamlarını kapsayan öznel deneyimlerine ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla 18 kadın ve 18 erkek akademisyenle görüşme yapılmıştır. Yapılan görüşmeler tematik analiz yöntemiyle ilgili literatürle bağ kurularak anlamlı, tekrarlayan ve bütünlüklü kodları içeren deneyim ve anlam dünyalarını sunma doğrultusunda analiz edilmiştir. Bulgulara göre başat iki temadan ilki akademik kariyerin aile ve yaşam kararlarını nasıl etkilediği; ikincisi ise aile ve yaşam kararlarının akademik kariyere nasıl yansıdığı olarak ortaya konmuştur. Bulgular, aile kurma ve akademik kariyer arasında kalma biçimlerine, evlilik ve çocuk yapmanın ötelenmesi ile bakım emeğinin cinsiyetlendirilişine dair sonuçlar içermektedir. Ayrıca akademisyenlerin akademik hayatlarının, kariyer kararlarının ve bunlarla baş etme biçimlerinin cinsiyetlendirilmiş bakım emeğinden nasıl etkilendiğine dair değerlendirmeler sunulmaktadır. Böylelikle Türkiye'de bakım emeğinin kadın ve erkek akademisyenlerin deneyimlerine etkisini ortaya koyarak alandaki literatüre ve sosyal politika yaklaşımlarına katkı sağlamak hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Akademide Cinsiyet, Bakım Emeği, İş-Yaşam Dengesi, Ebeveynlik, Cinsiyete Dayalı İş Bölümü

Teşekkür

Çalışmaya katılan Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve Fen Fakültesi öğretim üyelerine teşekkür ederiz.

The Effects of Gendered Care Work and Work-Life Balance in Academia

Öz

This study analyzes how men and women academics try to establish a balance between private life and academia, their approaches and practices towards marriage, parenthood, and domestic labor. With the qualitative research technique aiming to enable the analysis of meaning and experience, it was tried to reach the subjective experiences of individuals that affect the ways and conditions of their positioning in the academy, including gender differences, work and family life through semi-structured interview questions based on the existing literature. Therefore, 18 men and 18 women academics were interviewed. The interviews were analyzed in line with the thematic analysis method in order to present their worlds of experience and meaning that contain meaningful, repetitive and coherent codes by linking with the relevant literature. According to the findings, the first of the two dominant themes is how academic career affects family and life decisions; the second is how family and life decisions are reflected in academic career. The findings include results on the ways of staying between starting a family and academic career, the postponement of marriage and childbearing, and gendered care-work. In addition, evaluations are presented on how academics' academic lives, career decisions and how they cope with them are affected by the gendered care work. Thus, it is aimed to contribute to the literature and social policy approaches in this field by revealing the impact of care-work on the experiences of men and women academics in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Gender in Academia, Care Work, Work-Life Balance, Parenthood, Gendered Division of Labour

Kaynakça

• Akkan, B. (2019). Care as an inequality-creating phenomenon: an intersectional analysis of the care practices of young female careers in Istanbul. Journal of Gender Studies, 28 (8), 895-905. doi: 10.1080/09589236.2019.1597338
• Altınoluk, D. (2017). Cinsiyetlendirilmiş kurum olarak akademi: erkek akademisyenlerin “öteki” üzerinden erkeklik inşaları. Masculinities: A Journal of Identity and Culture, 8, 37-58. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/mjic/issue/43442/530155
• Başarır, F. ve Mediha S. (2015). Kadın akademisyenlerin ‘kadın akademisyen olma’ya ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 5(1), 41-51. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/higheredusci/issue/61486/918088
• Belkıs, Ö. (2016). Anneliğin akademik kariyer gelişimine etkileri üzerine nitel bir araştırma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 250-263. Erişim adresi: http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/ 26a.ozlem_belkis.pdf
• Bielby, W. T. ve Bielby, D. D. (1989). Family ties: Balancing commitments to work and family in dual earner households. American Sociological Review, 54(5), 776–789. doi: 10.2307/2117753
• Baker, M. (2008, Temmuz). The family life of academics: gendered priorities and institutional constraints. Australian Institute of Family Studies yıllık konferansında sunulan bildiri, Melbourne. Erişim adresi: https://citeseerx.ist.psu.edu/documentrepid=rep1&type=pdf&doi=26f25efa0321d404f8ea35b3d1a359960b0de667
• Boyacioglu, İ. ve Hünler, O. (2019). Türkiye’de psikoloji alanında kadın çalışmaları ve kadın akademisyenlerin çalışma ortamı üzerine bir inceleme. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 2(1), 1-18. doi: 10.33708/ktc.440079
• Braun, V. ve Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. doi: 10.1191/1478088706qp063oa
• Buğra, A. (2020). Politics of social policy in a late industrializing country: The case of Turkey. Development and Change, 51(2), 442-462. doi: 10.1111/dech.12566
• Buğra, A. ve Yakut-Cakar, B. (2010). Structural change, the social policy environment and female employment in Turkey. Development and Change, 41, 517-538. doi: 10.1111/j.1467-7660.2010.01643.x
• Creswell, J. W., Hanson, W. E., Clark Plano, V. L. ve Morales, A. (2007). Qualitative research designs: Selection and implementation. The Counseling Psychologist, 35(2), 236-264. doi: 10.1177/0011000006287390
• Daminger, A. (2019) The cognitive dimension of household labor. American Sociological Review, 84(4), 609-633. doi: 10.1177/0003122419859007
• Dean, L., Churcill, B. ve Ruppanner, L. (2022). The mental load: building a deeper theoretical understanding of how cognitive and emotional labor overload women and mothers. Community, Work and Family, 25(1), 13-29. doi: 10.1080/13668803.2021.2002813
• Demir, S. (2018). Akademide kadın: Farklı disiplinlerden kadınların akademideki yeri ve aile yaşamlarıyla etkileşimi. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6(1), 187-210. doi: 10.14782/marusbd.412643
• Demirtaş, B. ve Gündüz Z. (2020). Türkiye’de uluslararası ilişkiler disiplininde kadın akademisyen olmak: cam tavanlar ve fildişi bodrumlar. Alternatif Politika, 12(1), 228-259. Erişim adresi: http://openaccess.tau.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12846/439/0439.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Dokuz Eylül Üniversitesi Haber Portalı (2021, 13 Aralık). Erişim adresi: https://haber.deu.edu.tr/dokuz-eylul-arastirma-universitesi-oldu/
• Ergöl, Ş., Koç, G., Eroğlu, K. ve Taşkın, L. (2012). Türkiye'de kadın araştırma görevlilerinin ev ve iş yaşamlarında karşılaştıkları güçlükler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, (1), 43-49. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/higheredusci/issue/61477/918007
• Fraser, N., (2016). Contradictions of capital and care. New Left Review, 100, 99-117. Erişim adresi: https://newleftreview.org/issues/ii100/articles/nancy-fraser-contradictions-of-capital-and-care
• Global Gender Gap Report. (2023). Erişim adresi: https://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2023.pdf
• Howe-Walsh, L. ve Turnbull, S. (2016). Barriers to women leaders in academia: Tales from science and technology. Studies in Higher Education, 41(3), 415-428. doi: 10.1080/03075079.2014.929102
• Huddleston-Mattai, B. (1995). The black female academician and the “Superwoman Syndrome.” Race, Gender and Class, 3(1), 49–64. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/41675346
• Jardins, J. (2010). The Madame Curie complex. The hidden history of women in science. CUNY, New York: The Feminist Press.
• İlkkaracan, İ. (2012). Why so few women in the labor market in Turkey?. Feminist Economics, 18(1), 1-37. doi: 10.1080/13545701.2011.649358
• Kemkes-Grottenthaler, A. (2003). Postponing or rejecting parenthood? Results of a survey among female academic professionals. Journal of Biosocial Science, 35(2), 213-226. doi:10.1017/S002193200300213X
• Lunn, M. (2007). Women academicians: Gender and career progression. Jurnal Pendidikan, 32, 77-90. Erişim adresi: http://www.ukm.my/jurfpend/journal/vol%2032%202007/JPendidikan32/Jpend32[05].pdf
• Machado-Taylor, M. ve Atay Özkanlı, Ö. (2013). Gender and academic careers in Portugese and Turkish higher education institutions. Education and Science, 38(169), 346-356. Erişim adresi: https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/146744/
• Offer, S. (2014). The costs of thinking about work and family: mental labor, work–family spillover, and gender inequality among parents in dual-earner families. Sociological Forum, 29(4), 916-936. doi: 10.1111/socf.12126
• O'Laughlin, E. M. ve Bischoff, L. G. (2005). Balancing parenthood and academia: work/family stress as influenced by gender and tenure status. Journal of Family Issues, 26(1), 79-106. doi: 10.1177/0192513X04265942
• Pritchard, R. (2007). Gender inequality in British and German universities. Compare: A Journal of Comperative and Education, 37(5), 651-669. doi: 10.1080/03057920701582582
• Poyraz, B. (2013). Akademi kadınların cenneti mi? Ankara Üniversitesi örneği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 1-18. doi: 10.1501/sbeder_0000000057
• Ramsay, K. ve Letherby, G. (2006). The experience of academic non-mothers in the gendered university. Gender, Work and Organization, 13(1), 25–44. doi: 10.1111/j.1468-0432.2006.00294.x
• Rosa, R. (2022). The trouble with ‘work–life balance’ in neoliberal academia: A systematic and critical review. Journal of Gender Studies, 31(1), 55–73. doi: 10.1080/09589236.2021.1933926
• Santos, G. G. ve Cabral-Cardoso, C. (2008). Work-family culture in academia: A gendered view of work-family conflict and coping strategies. Gender in Management, 23(6), 442-457. doi: 10.1108/17542410810897553
• Santos, G. G. (2015). Narratives about work and family life among Portuguese academics. Gender, Work and Organization, 22(1), 1–15. doi: 10.1111/gwao.12061
• Schiebinger, L. ve Gilmartin, S. K. (2010). Housework is an academic issue. American Association of University Professors, 96(1), 39-44. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/20694619
• Shaik, F. J., Fusulier, B. ve Vincke, C. (2019). A gendered pipeline typology in academia. A. Murgia ve B. Poggio (Yay. haz.), Gender and precarious research careers: a comparative analysis (s. 178-205) içinde. London, United Kingdom: Routledge. doi: 10.4324/9781315201245.
• Şentürk, B., Ayyıldız Ünnü, N. ve Kesken, J. (2017). İş yaşamında toplumsal cinsiyetin etkisi: Türkiye üniversiteleri örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 16, 879-892. doi: 10.18092/ulikidince.321868.
• Thun, C. (2020). Excellent and gender equal? Academic motherhood and ‘gender blindness’ in Norwegian academia. Gender Work Organization, 27, 166-180. doi: 10.1111/gwao.12368
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). Türkiye aile yapısı araştırması 2021. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Aile-Yapisi-Arastirmasi-2021-45813
• Tuncer, S. (2020). Cinsiyetlendirilmiş bir kurum olarak akademi: Türkiye’de akademinin cinsiyet kültürüne bakmak. Kültür ve İletişim, 22(44), 173-208. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/823300
• Ward, K. ve Wolf-Wendel, L. (2016). Academic motherhood: Mid-career perspectives and the ideal worker norm. New Directions for Higher Education, 176, 11-23. doi: 10.1002/he.20206
• Yenilmez İnce, M. (2016). Women in academia in Turkey, challenges and oppurtunites. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(28), 289-311. Erişim adresi: http://acikerisim.comu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12428/1617
• Willig, C. (2008). Introducing qualitative research in psychology. UK: Open University Press.