Emzirmek ve Soybağı İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 131 - 152, 28.03.2024

Gülsevim Evsel

https://doi.org/10.18037/ausbd.1291501

Öz

Soybağı konusu yüzyıllardır önemini koruyan sosyo-politik bir olgudur. İslamiyet'e göre, kadın ve çocuğu arasında doğum ve emzirme yoluyla kurulabilir. Bu çalışmada doğurma edimi dışında, emzirme yoluyla kurulacak bir nesep ilişkisinin üremeye yardımcı teknolojiler (ÜYTE) ve taşıyıcı anneler/yumurta-kurul sperm donasyonu açısından da olanaklılığını tartışmak hedeflenmiştir. Çalışmada ikincil verilerden yararlanılmış; doğum ve emzirmeye farklı açılardan yaklaşımlar incelenmiştir. Bu yaklaşımlar üzerinden ÜYTE üzerinden çocuk sahibi olan ebeveynlerin çocukları ile soybağı ilişkisi kurmasının olanaklılığı araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, Türk Medeni Hukuku’nda doğuran kadın anne olarak kabul edilmektedir; bu ilkeden hareketle taşıyıcı annelerin doğurdukları çocukla olan mahremiyet ilişkisi bulunmaktadır. Bu ilişkinin yanı sıra taşıyıcı anne yoluyla çocuk sahibi olan kadının çocukla kuracağı ilişkinin meşruiyeti de hukuki ve dini açılardan sorun teşkil etmektedir. Oysa, emzirmek, farklı bir soybağının kurulmasına vesile olacağı için, bu edimin ÜYTE yoluyla çocuk sahibi olan ve meşruiyet sorunu yaşayan ebeveynlere bir alternatif olarak sunulabileceği sonucuna varılmıştır. İslami çevreler süt anneliği ve taşıyıcı anneliği her ne kadar farklı yerlere koymakta iseler de emzirmenin toplumda gerekli meşruiyeti sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Soybağı, Nesep, Taşıyıcı Annelik, Emzirmek, Yumurta Donasyonu, İslam, Üremeye Yardımcı Teknolojiler

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur

Proje Numarası

Herhangi bir proje ile ilişkisi yoktur

An Evaluation on the Relationship Between Breastfeeding and Lineage

Öz

The issue of genealogy is a socio-political phenomenon that has maintained its importance for centuries. According to Islam, it can be established between a woman and her child through birth and breastfeeding. This study aims to discuss the feasibility of a genealogical relationship to be established through breastfeeding, apart from the act of giving birth, in terms of assisted reproductive technologies (ART) and surrogate mothers/oocyte-sperm donation. The study utilized secondary data and different approaches to childbirth and breastfeeding were examined. Through these approaches, the feasibility of parents who have children through ART to establish a kinship relationship with their children was investigated. According to civil law, the woman who gives birth is the mother; based on this assumption, surrogate mothers have an intimate relationship with the child they give birth to. In addition to this relationship, the legitimacy of the relationship between the woman who has a child through surrogacy and the child poses a problem from legal and religious perspectives. However, since breastfeeding will lead to the establishment of a different lineage, it is concluded that this act can be offered as an alternative to parents who have a child through ART and have legitimacy problems. Although Islamic circles insist on differentiating between breastfeeding and surrogacy, breastfeeding is thought to provide the necessary legitimacy in society.

Anahtar Kelimeler

Lineage, Descent, Surrogacy, Breastfeeding, Oocyte Donation, Islam, Assisted Reproductive Technologies

Proje Numarası

Herhangi bir proje ile ilişkisi yoktur

Kaynakça

• Aktan, H. (2008). IV. Oturum: Dini açıdan problem oluşturan tıbbi meseleler-II. M. Bulut (Yay. haz.), Güncel dini meseleler istişare toplantısı-II içinde (s. 179-180). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Erişim adresi: http://isamveri.org/pdfdrg/D154871/2007/2007_2_KURTMK.pdf
• Ateş, S. (2008). IV. Oturum Dini açıdan problem oluşturan tıbbi meseleler-II. M. Bulut (Yay. haz.), Güncel dini meseleler istişare toplantısı-II içinde (s. 180-182). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Erişim adresi: http://isamveri.org/pdfdrg/D154871/2007/2007_2_KURTMK.pdf
• Baker, U. (2010). Kanaatlerden imajlara: Duygular sosyolojisine doğru. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Boniface, A. E. (2017). The genetic link requirement for surrogacy: A family cannot be defined by genetic lineage. Journal of South African Law, 2017(1), 190-206. Erişim adresi: https://journals.co.za/doi/abs/10.10520/EJC-659204745
• Börü, Ş. P. (2019). Aile hukukunda zor bir dönemeç: Karşılaştırmalı hukuk bakış açısıyla taşıyıcı anneliğe ilişkin güncel gelişmeler. Public and Private International Law Bulletin, 39(1), 63-110. doi: 10.26650/ppil.2019.39.1.0065
• Chawla, J. (2005). Hint dinsel geleneklerinde kadın bedeni ve toprağın birlikteliği: Tohum, toprak ve tahılın cinsiyetlendirilmiş temsilleri. S. Marcos (ed.) Bedenler, dinler ve toplumsal cinsiyet içinde (s. 254-271). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Çaylan, N. ve Yalçın, S. (2020). Türkiye’de ve dünyada emzirmenin durumu: Emzirmenin desteklenmesi için öneriler. S. Başkan (ed.) Çocuk beslenmesi içinde (s. 4-11). Ankara: Türkiye Klinikleri.
• Çeker, O. (2019). İslam hukukunda süt akrabalığı. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 34, 341-358. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2589351
• Deleuze, G. ve Guattari, F. (2014). Anti-Ödipus: Kapitalizm ve şizofreni 1. Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları. Din İşleri Yüksek Kurulu (2018) Fetvalar. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Erişim adresi: https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/FETVALAR-2018.pdf
• Dünya Bankası. (2023). Dünyada yıllara göre doğum oranları. Erişim adresi: https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.TFRT.IN?end=2020&start=1960&view=chart
• Erol, Y. (2011). Yapay döllenme yöntemleri ve taşıyıcı annelik (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Evsel, G. (2018). Human rights domain for reproductive biotechnology: A qualitative study on Turkish case (Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara). Erişim adresi: https://open.metu.edu.tr/handle/11511/27850
• Fermani, A., Bongelli, R., Carrieri, A., Arroyo, G. M., Muzi, M. ve Portelli, C. (2019). What is more important than love? Parental attachment and romantic relationship in Italian emerging adulthood. Cogent Psychology, 6(1), 1-20. doi: https://doi.org/10.1080/23311908.2019.1693728
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin tarihi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2010). The government of self and others: Lectures at the college de France. F. Gros (ed.) Londra: Palgrave Macmillan. Gözübenli, B. (2008). IV. Oturum dini açıdan problem oluşturan tıbbi meseleler-II. M. Bulut (Yay. haz.), Güncel dini meseleler istişare toplantısı-II içinde (s. 182-184). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Erişim adresi: http://isamveri.org/pdfdrg/D154871/2007/2007_2_KURTMK.pdf
• Horkheimer, M. (1998). Akıl tutulması. İstanbul: Metis Yayınevi.
• Hahn-Holbrook, J., Dunkel Schetter, C. ve Haselton, M. (2012). Breastfeeding and maternal and physical health. M. V. Spiers, P. A. Geller ve J. D. Kloss (ed.). Women’s health psychology içinde (s. 414–439). Hoboken, NJ: Wiley.
• Höbek Akarsu, R., Tuncay, B. ve Yüzer Alsaç, S. (2017). Anne-bebek bağlanmasında kanıta dayalı uygulamalar. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 275-279. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/390210
• Kaşıkçı, O. (2006). Eski hukukumuzda süt emzirme akdi. AÜEHFD, X, 17-54. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1853219
• Kaya, D. (2009). 0-24 Aylık bebeği olan annelerin anne sütü ve emzirme ile ilgili bilgi, tutum ve uygulamaları (Uzmanlık tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ). Erişim adresi: https://openaccess.firat.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11508/14511/230273.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Kearney, M. S., Levine, P. B. ve Pardue, L. (2022). The puzzle of falling US birth rates since the great recession. Journal of Economic Perspectives, 36(1), 151-176, doi: 10.1257/jep.36.1.151.
• Kristeva, J. (2004). Korkunun güçleri: İğrençlik üzerine deneme. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Malinovski, B. (1989). İlkel toplumlarda cinsellik ve baskı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Millbank, J. (2003). From here to maternity: A review of the research on lesbian and gay families. Austrian Journal of Social Issues, 38(4), 541-599. Erişim adresi: https://opus.lib.uts.edu.au/bitstream/10453/10327/1/2006010097OK.pdf
• Nargund, G. (2009). Declining birth rate in developed countries: A radical policy re-think is required. F.V & V in ObGyn, 1(3), 191-193. Erişim adresi: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4255510/pdf/FVVinObGyn-1-191-193.pdf
• Paçacı, İ. (2008). IV. oturum dini açıdan problem oluşturan tıbbi meseleler-II. M. Bulut (Yay. haz.), Güncel dini meseleler istişare toplantısı-II içinde (s. 174-175). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Erişim adresi: http://isamveri.org/pdfdrg/D154871/2007/2007_2_KURTMK.pdf
• Samlı, G., Kara, B., Ünalan, P. C., Samlı, B., Sarper, N. ve Gökalp, A. S. (2006). Annelerin emzirme ve süt çocuğu beslenmesi konusundaki bilgi, inanış ve uygulamaları: Niteliksel bir araştırma. Marmara Medical Journal, 19(1), 13-20, Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/marumj/issue/423/3078
• Schopenhauer, A. (2003). Aşkın metafiziği. İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınlar.
• Sevtap, M. (2012). Yörüngesinden çıkan tabiat: Etik, sosyal psikolojik ve hukuki görünümleriyle taşıyıcı annelik. S. Oktay (ed.). Sağlık hukuku makaleleri II içinde (s. 7-55.). İstanbul Barosu Sağlık Hukuku Merkezi. Erişim adresi: https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/Yayinlar/Kitaplar/doc/saglikhukuku208.pdf
• Theurich, M. A., Davanzo, R., Busk-Rasmussen, M., Diaz-Gomez, N. M., Brennan, C., Kylberg, E., Baerug, A., McHugh, L., Weikert, C., Abraham, K. ve Koletzko, B. (2019). Breastfeeding rates and programs in Europe: A survey of 11 national breastfeeding committees and representatives, Journal of Pediatr Gastroenterol Nutr., 68(3), 400-407, doi: 10.1097/MPG.0000000000002234
• Turgut, C. (2014). Yapay döllenme, taşıyıcı annelik ve soybağına ilişkin hukuki sorunlar (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul). Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/52175.pdf
• TÜİK, (2022) Doğum istatistikleri: Doğum sayısı ve toplam doğurganlık hızı, 2001-2021. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Birth-Statistics-2021-45547
• Türk Medeni Kanunu (2001, 8 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 4721). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf
• Ungan Çalışkan, H. (2016). Bırakınız taşısınlar: Taşıyıcı anneliğe güncel bakış. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(1). Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruhad/issue/27591/290681#article_cite
• Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik. (2010, 6 Mart). Resmî Gazete (Sayı: 27513). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/03/20100306-10.htm
• Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik. (2014, 30 Eylül). Resmî Gazete. (Sayı: 29135). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=20085&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Van den Akker, O. B. A. (2007). Psychosocial aspects of surrogate motherhood. Human Reproduction Update, 13(1), 53-62, doi: 10.1093/humupd/dml039
• Yasan Tepetaş, C. (2019) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin taşıyıcı anneliğe ilişkin kararlarının Türk kamu düzeni bakımından anlamı. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(177), 1219-1262. Erişim adresi: https://jurix.com.tr/article/19256