Food Waste in Turkey: Regimes of Value and the Challenges of Intervention

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 45, 287 - 303, 15.10.2025

Merve Yalçınkaya

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1696568

Öz

This study conceptualizes food waste in Turkey as a multilayered social regime shaped by the intersection of governance mechanisms, cultural representations, and everyday practices. Drawing on Gille’s notion of the “food waste regime” and the theoretical framework proposed by Campbell, Evans, and Murcott, centered on the axes of measurability, austerity, and edibility, the study examines how food waste is institutionalized, morally framed, and reproduced in daily life.
The main objective of the research is to investigate how institutional structures, cultural representations, and everyday practices related to food waste construct a regime of waste in Turkey. To this end, the study analyzes public policy documents, awareness campaigns, media discourses, and data derived from field research. The findings reveal a contradictory dynamic in Turkey’s food waste regime: while campaigns such as “Gıdanı Koru" generate technical awareness and symbolic visibility, legal ambiguities, fragmented data production, and unclear division of responsibilities prevent the institutionalization of effective interventions. Cultural representations of food embed waste within a moral framework shaped by gender roles and class-based norms. At the household level, food waste is legitimized through values such as security, belonging, and responsibility, while simultaneously shaped by the surplus-generating mechanisms and consumption norms of the market. Accordingly, the study argues that food waste in Turkey functions as a regime in which intervention is postponed, surplus is systematically produced, and moral meanings are continually reconstructed. It suggests that food waste should be reconceptualized not as a technical failure or individual shortcoming, but as a form of social organization embedded in neoliberal governance, symbolic codes, and market structures.

Anahtar Kelimeler

Food waste in Turkey , food waste regime , waste governance , household consumption practices , cultural and symbolic representations of waste

TÜRKİYE’DE GIDA İSRAFI: DEĞER REJİMLERİ VE MÜDAHALE SORUNLARI

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de gıda israfını yönetişim mekanizmaları, kültürel temsiller ve gündelik pratiklerin iç içe geçtiği çok katmanlı bir toplumsal rejim olarak ele almaktadır. Gille’in “gıda israfı rejimi” kavramsallaştırması ile Campbell, Evans ve Murcott’un “ölçülebilirlik”, “kemer sıkma” ve “yenilebilirlik” eksenlerine dayanan kuramsal çerçeve aracılığıyla, israfın nasıl kurumsallaştığı, ahlaki olarak nasıl çerçevelendiği ve gündelik yaşamda nasıl sürdürüldüğü incelenmektedir.
Araştırmanın temel amacı, Türkiye’de gıda israfına ilişkin kurumsal yapıların, kültürel temsillerin ve gündelik yaşam pratiklerinin nasıl bir israf rejimi ortaya koyduğunu çok boyutlu biçimde incelemektir. Bu amaç doğrultusunda, kamusal politika belgeleri, kampanyalar, medya söylemleri ve saha araştırmalarına dayalı veriler incelenmiştir. Elde edilen bulgular, Türkiye’de gıda israfı rejiminin görünürlük ile müdahalesizlik arasındaki çelişkili işleyişe sahip olduğunu göstermektedir. “Gıdanı Koru” gibi kampanyalarla teknik farkındalık ve sembolik görünürlük üretildiği halde, hukuki altyapı eksiklikleri, veri üretimindeki dağınıklık ve yetki paylaşımındaki muğlaklık nedeniyle bu alanda etkin müdahale mekanizmaları geliştirilememektedir. Gıdaya ilişkin kültürel temsiller, israfın toplumsal cinsiyet rolleri ve sınıfsal normlar aracılığıyla ahlaki bir çerçeveye yerleştirildiğini ortaya koymaktadır. Hane ölçeğinde ise israf, güvenlik, aidiyet ve sorumluluk gibi değerlerle meşrulaşırken, piyasanın fazlalık üreten yapıları ve tüketim normları tarafından biçimlenmektedir. Böylece çalışma, Türkiye’de gıda israfının müdahalenin ertelendiği, fazlalığın sistematik biçimde üretildiği ve ahlaki anlamlarla yeniden çerçevelendiği bir rejim olarak işlediğini ileri sürmektedir. Gıda israfının teknik ya da bireysel alanlara sıkıştırılmadan, neoliberal yönetişim, kültürel semboller ve piyasa yapılarıyla örülmüş bir toplumsal düzenleme biçimi olarak yeniden düşünülmesi gerektiği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de gıda israfı , gıda israfı rejimi , atık yönetimi , hane içi tüketim pratikleri , israfın kültürel ve sembolik temsilleri

Kaynakça

• Ahmed, Sara. 2004. The Cultural Politics of Emotion. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Akyüz, E. ve Gözlügöl, A. (2019). Gıda Bankacılığı Uygulamasının Hukuki Boyutu: Türkiye Örneği.Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(4), 65–82.
• Albalate-Ramírez, Cristian, Miguel Ángel Blanco-González ve Juan Antonio Martínez-Rodríguez. 2024. “Geographic Life Cycle Assessment of Food Loss and Waste Management in Mexico.” Sustainable Production and Consumption 39: 575–589. https://doi.org/10.1016/j.spc.2023.12.007 Bauman, Zygmunt. 2004. Wasted Lives: Modernity and Its Outcasts. Cambridge: Polity Press.
• Birleşmiş Milletler Çevre Programı. 2021. 2021 Gıda İsrafı Endeksi Raporu [Food Waste Index Report 2021]. Nairobi: UNEP.
• Brown, G. (2015). Shadow Governance: Corporations, Corruption and the Politics of Control. Routledge.
• Campbell, Hugh, David Evans ve Anne Murcott. 2017. "Measurability, Austerity and Edibility: Introducing Waste into Food Regime Theory." Geoforum 84:419–426. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2017.01.019.
• Çakır, Mukaddes ve Erdem Tekçi. 2022. Gıda İsrafı Konusunda Güncel Durum ve Alınabilecek Önlemler. İstanbul: İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV). İKV Değerlendirme Notu No. 253.
• Douglas, Mary. 1966. Purity and Danger: An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo. London: Routledge and Kegan Paul.
• Dölekoğlu, C. (2021). Yoksulluk ve Gıda İsrafı Sarmalı. 6. Uluslararası Beslenme, Obezite ve Toplum Sağlığı Kongresi Bildiriler Kitabı, 148–160.
• Evans, David, Hugh Campbell ve Anne Murcott. 2013. Waste Matters: New Perspectives of Food and Society. Oxford: Wiley-Blackwell.
• Evans, David. 2014. Food Waste: Home Consumption, Material Culture and Everyday Life. London: Bloomsbury Academic.
• FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations). 2013. Food Wastage Footprint: Impacts on Natural Resources – Summary Report. Rome: FAO.
• FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations). 2020. Türkiye’nin Gıda Kayıpları ve İsrafının Önlenmesi, Azaltılması ve Yönetimine İlişkin Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı. Ankara: FAO.
• Farr-Wharton, Gina, Marcus Foth ve Jaz Hee-jeong Choi. 2014. "Identifying Factors That Promote Consumer Behaviours Causing Expired Domestic Food Waste." Journal of Consumer Behaviour 13(6):393–402. doi:10.1002/cb.1488.
• Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). 2020. Türkiye Gıda Kayıpları ve İsrafı Azaltma Strateji Belgesi ve Eylem Planı. Ankara: FAO Türkiye Temsilciliği
• Friedmann, Harriet ve Philip McMichael. 1989. "Agriculture and the State System: The Rise and Decline of National Agricultures, 1870 to the Present." Sociologia Ruralis 29(2):93–117. doi:10.1111/j.1467- 9523.1989.tb00360.x.
• Gille, Zsuzsa. 2007. From the Cult of Waste to the Trash Heap of History: The Politics of Waste in Socialist and Postsocialist Hungary. Bloomington: Indiana University Press.
• Gille, Zsuzsa. 2010. "Actor Networks, Modes of Production, and Waste Regimes: Reassembling the Macro-Social." Environment and Planning A 42(5):1049-1064.