Çocukların Ebeveyn Çocuk İlişkileri ile Akran İlişkilerinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 159 - 170, 30.09.2025

İsmail Özcan , Müdriye Bıçakçı

https://doi.org/10.53493/avrasyasbd.1695456

Öz

Amaç: Bu çalışmada, okul öncesi eğitime devam eden çocukların ebeveyn çocuk ilişkileri ile akran ilişkilerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Yöntem: Bu çalışma, Çankırı il merkezindeki Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bağımsız anaokullarında devam eden 36 -60 ay grubu çocukların anneleri ile gerçekleştirilmiştir. İlişkisel tarama yöntemiyle gerçekleştirilen çalışmada veri toplamak için “Erken Çocukluk Envanteri-İletişim Ölçeği” , “Ebeveyn-Çocuk İlişkisi Ölçeği” ve “Okul Öncesinde Akran İlişkileri Ölçeği Ebeveyn Formu” kullanılmıştır. Araştırmanın veri analizleri sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, parametrik yöntemler, pearson korelasyon testleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bulgular: Ebeveyn-Çocuk İlişkisi ölçeği ortalama puanı 56,23±4,68 olup, Akran İlişkileri ölçeği ortalama puanı 89,09±6,96, Zorba Çocuk alt boyut ortalama puanı 16,74±4,98, Arkadaşlık alt boyut ortalama puanı 35,73±5,21, Etkileşim ve İletişim alt boyut ortalama puanı 14,53±1,84, Empati/Prososyal Davranışlar alt boyut ortalama puanı 15,24±2,52, Mağdur Çocuk alt boyut ortalama puanı 6,85±2,62 olarak saptanmıştır. Ebeveyn-Çocuk İlişkisi ölçeği ortalama puanı ve Akran İlişkileri ölçeği ortalama puanı arasındaki ilişkinin pozitif yönlü ve zayıf düzeyde olduğu saptandığı görülmüştür. Sonuç: İletişim becerileri iyi olan çocukların ebeveyn ve akran ilişkilerinin de olumlu anlamda değiştiği sonucuna varılmıştır. Konuya ilişkin eğitim, etkinlik, seminer ve aile destek programları gibi planlamaların farklı örneklemlerle araştırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul Öncesi Dönem , Ebeveyn Çocuk İlişkisi , Akran İlişkisi

Kaynakça

• Acar Şengül E. (2019). Erken dil müdahalesinde etkileşimli kitap okuma uygulamasının gelişimsel dil gecikmesi görülen çocuklar üzerindeki etkililiğinin incelenmesi [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Avcı D, Tan Selçuk K, Kaynak S. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların akran ilişkileri ve belirleyicileri. Güncel Pediatri, 17 (1): 17-33. https://doi.org/10.32941/pediatri.544465
• Aytaç B, Çen S, Yüceol GP. (2018). Ebeveyn-Çocuk ilişkisi ölçeğinin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 25(3): 209–221.
• Bilir ZT, Sop A. (2016). Okul öncesi dönemindeki çocukların aile ilişkileri ile çocuklarda görülen davranış problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(40): 20-43.
• Bowker JC, Rubin KH, McDonald KL, Mulvey KL, Güroğlu B, Nishina A, Chen, X. (2024). Peer Relationships. In Developmental Science (p. 558–598). Routledge.
• Brown MI, Westerveld MF, Trembath D, Gillon GT. (2018). Promoting language and social communication development in babies through an early storybook reading intervention. International Journal of Speech-Language Pathology, 20 (3): 337–349. https://doi.org/10.1080/175495 07.2017.1406988
• Büyüköztürk Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Cohen J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2. ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Coplan RJ, Arbeau KA. (2009). Peer interactions and play in earlychildhood. In K. H. Rubin, W. M. Bukowski, ve B. Laursen (Ed.), Social,emotional, and personality development in context. Handbook of peer interactions, relationships, and groups (p. 143–161). The Guilford Press.
• Cummings EM, Braungart Rieker, JM, Rocher Schudlich, DT. (2003). Emotion and personality development in childhood. Handbook of psychology: Volume 6 developmental psychology. RM Lerner, MAEasterbrooks ve JMistry (Ed) John Wiley and Sons Inc, New Jersey, s:211-239.
• Çakır R. (2024). Ebeveynlerin duygu düzenleme becerileri ve ebeveyn çocuk ilişkisi ile 4-6 yaş çocukların sosyal problem çözme becerileri arasındaki ilişkiler: Bir yapısal eşitlik modellemesi [Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Dereli E, Dereli BM. (2017). Ebeveyn-çocuk ilişkisinin okul öncesi dönem çocukların psikososyal gelişimlerini yordaması.Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1):227- 258. Denham SA, Liverette KH. (2019). The emotional basis of learning and development in early childhood education. In Handbook of research on the education of young children (pp. 43-64). Routledge.
• Gül Kapçı E, Küçüker S, Uslu Rİ. (2015). Erken gelişim evreleri envanteri (EGE). Ankara: Eğiten Kitap.
• Gülay Ogelman H. (2016). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri. Ankara: Pegem Akademi.
• Hoff E. (2006). How social contexts support and shape language development. Developmental Review, 26(1): 55–88.
• Işıkoğlu Erdoğan N. (2016). Erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn birlikte okuma etkinliklerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3): 1071–1086.
• İmal M, Çetingöz D. (2024). Etkileşimli kitap okuma etkinliklerinin okul öncesi dönem çocuklarının sosyal becerilerine etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2): 1881-1903. https://doi.org/10.51460/baebd.1523951
• Kanmaz T, Tezel Şahin F. (2022). Okul öncesinde akran ilişkileri ölçeği ebeveyn ve öğretmen formlarının geliştirilmesi. Turkish Studies – Education, 17(3): 437–468. https://dx.doi. org /10.7827/TurkishStudies.55791
• Karaman NN, Dinçer Çağlayan. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının prososyal davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(3): 639–664. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967202043236
• Santrock JW (2021). Çocuk Gelişimi. Çev. Ayşen Güre. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Savcı F, Yıldız Bıçakçı M. (2019). Dil gelişimi riskli bulunan ve bulunmayan prematüre çocuğa sahip annelerin ev ortamında çocuklarıyla olan iletişimlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 2(4): 26-43.
• Seçer Z, Ogelman GH, Önder A, Berengi S. (2012). Okul öncesi 5–6 yaş grubu çocukların akran ilişkileri ile annelerinin ebeveynliğe yönelik özyeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (3): 1993-2008.
• Tabachnick BG, Fidell LS, Ullman JB. (2013). Using multivariate statistics, 6: 497-516. Boston, MA: pearson.
• Tarkoçin S, Tuzcuoğlu N. (2014). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 48–66 aylık çocukları olan ebeveynlerin çocuklarıyla iletişim kurma düzeyleri ve davranış sorunları arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(8): 339-354.
• Vygotsky LS. (1978). Mind in society: The development ofhigher psychological processes. Harvard University Press.
• Yavuzer H. (2024). Çocuk psikolojisi (48. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım A. (2023). Ebeveynlerin çocukluk yaşantılarının çocukları ile ilişkisine etkisi. KTO Karatay Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2): 78–97. https://doi.org/10.59244/ ktokusbd.1319555
• Yurtbakan E, Yurtbakan EG. (2022). Okul öncesi öğrenci annelerinin etkileşimli okuma deneyimleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2): 385–400. https://doi.org/10.16916/ aded.1067697
• Zand H, Zohuri B. (2025). Bridging family gaps understanding and addressing noncompliance in parents and children. Japan Journal of Clinical & Medical Research, (5), 190: 2–6. doi. org/10.47363/JJCMR/2025