Ciris herb and its use in Turkish cuisine

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 51 - 55, 01.07.2018

Meryem Badayman Ekin Dinçel Ayla Ünver Alçay

Öz

Despite the fact that nearly 10,000 plant species grow naturally in our country, they are not adequately evaluated as a natural pharmacological agent. This plant, one of these plant species and known in Turkey as ‘’ ciris plant ‘’, it is a member of Asphodelaceae family and Asphodelus genus. The leaves of the ciris plant are similar to the leaves of a leek; but it is quite small compared to leek, and in most areas it is called ‘’wild leek, rose, yeling grass and yellow lily’’. It is a perennial plant that is found in some parts of Africa, Arab countries, Egypt, Turkey and Europe. Ciris is grown in the mountains of Eastern Anatolia and Eastern Anatolia in our country. It is known that the Turkish cuisine is used especially in these regions in the local dishes. In this review, it have been given general information about the Ciris herb and its use in Turkish  cusine.

Anahtar Kelimeler

Asphodelus aestivus L, Ciris, Turkish cuisine

Çiriş Otu ve Türk Mutfağında Kullanımı

Öz

Ülkemizde 10.000’e yakın bitki türü doğal olarak yetişmesine rağmen, doğal kaynaklı etken maddelerin ve ilaçların eldesinde bunlardan yeterince yararlanılmamaktadır. Bu bitki türlerinden biri olan ve halk arasında ‘‘çiriş otu’’ olarak bilinen bitki Asphodelaceae familyası ve Asphodelus cinsi üyesidir ve Latince Asphodelus aestivus L. olarak adlandırılır. Çiriş bitkisinin yaprakları pırasa yaprağına benzemektedir; ancak pırasaya nazaran oldukça küçüktür ve çoğu yörede ‘‘yabani pırasa, güllük, yeling otu ve sarı zambak’’ olarak adlandırılır. Afrika, Arap ülkeleri, Mısır, Türkiye ve Avrupa’nın bazı kesimlerinde görülen çok yıllık bir bitkidir. Çiriş, ülkemizde Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun, İç Anadolu’nun dağlarında yetişmektedir. Türk mutfağının yöresel yemeklerinde, özellikle bu bölgelerde kullanıldığı bilinmektedir. Bu derlemede çirişin genel özellikleri ve Türk mutfağındaki kullanımı ile ilgili bilgilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Asphodelus aestivus L, Çiriş otu, Türk Mutfağı

Kaynakça

• Alpaslan, I., Önal, Ö. (2016). Ağrı Bölgesi Karapapak Terekemelerin Yaptığı Yemekler. Uluslararası Karadeniz Havzası Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1 (6) : 98-123
• Anonim (2012a). Bir Tutam Tunceli. www. tunceli.gov.tr. (Erişim 07.06.2017) Anonim (2012b). Çiriş Otu Çorbası. http:// www.tuzekmek.com/ciris-otu-corbasi/, (Erişim 09.06.2017)
• Anonim (2015). Bir adı Çiriş bir adı Gulik. https://www.gidahatti.com/bir-adi-ciris-biradi-gulik-4786/ (Erişim 09.06.2017) Anonim (2017). Mevsimi de Gelmişken Onu Bilmeyen Kimse Kalmasın: Çiriş Otu http://yemek. com/ciris-nedir-faydalari/ (Erişim 09.06.2017)
• Baydar, S.N., (2006). Şifalı bitkiler Ansiklopedisi: Modern Tıp Alternatif Tıp ile Elele. Palme Yayıncılık, Ankara.
• Baytop, T. (1984). Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi (Geçmişte ve Bugün). İstanbul Üniv. Yayınları No: 3255, Eczacılık Fak. Yayınları No:40, İstanbul.
• Cengiz, G. ve Akkuş, Ç. (2012). Kırsal Turizm Kapsamında Yöre Halkının Kalkındırılması: Erzurum Örneği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(22), ss.61-74.
• Erdoğrul, ÖT. Ateş, A. (2003). Antimicrobial Activities of Various Medicinal and Commercial Plant Extracts. Turkish Journal of Biology 27, 157–163
• Karaca O., Yıldırım, O., Çakıcı, C., (2015). Gastronomi Turizminde Otlar, Ot Yemekleri ve Sağlıkla İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme Journal of Tourism and Gastronomy Studies 3/3 27-42
• Karaoğul, E., Ok, T., Keskin, H., Salan, T., Göçeri, A.,M. Alma, M., Deniz, I. (2014). Asetik asit hidrolizi yapılan çiriş otu (Asphodelus Aestivusbrot.) yumrularının HPLC-RID ile kimyasal karakterizasyonu. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, Kahramanmaraş.
• Gülçin, I., Oktay, M., Kireçci, E., Küfrevioğlu, Ö.I. (2003). Screening of antioxidant and antimicrobial activities of anise (Pimpinella anisum L.) seed extracts. Food Chemistry, 83: 371-382.
• Ince, O., Ünal, I. (2008). Tunceli yöresinde doğal olarak yetişen çiriş otunun mineral madde içeriği ve antioksidan aktivite tayini. VI. Ulusal Analı̇tı̇k Kı̇mya Kongresi
• Karaca,O.B., Yıldırım, O., Çakıcı, C. (2015).Gastronomi Turizminde Otlar, Ot Yemekleri ve Sağlıkla İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(3): 27-42
• Karataş,F, Bektaş, I., Birişik, A., Aydın, Z., Kurtul, A. (2011). Çiriş Otu’nda (Asphodelus aestivus L.) Suda Çözünen Bazı Bileşiklerin Araştırılması. SDU Journal of Science, 6(1): 35-39
• Mil, B., Denk, E. (2015). Erzurum mutfağı yöresel ürünlerin otel restoran menülerinde kullanım düzeyi: palandöken örneği. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 5(2): 1-7.
• Oskay, M., Aktas, K., Sari, D., Azeri, C. (2007). A comparative study of antimicrobial activity using well and disk diffusion method on Asphodelus aestivus (Liliaceae). Ekoloji, 16(62): 62-65.
• Peksel, A., Imamoglu, S. (2009). Antioxidative properties of extracts from Asphodelus aestivus brot (Liliaceae). Annals of Nutrition and Metabolism, 55: 596 -596.
• Polunin O., Huxley A. (1987). Flowers of the Mediterranean. Hogarth Press, London.
• Pourfarzad, A., Najafi, M. B. H., Khodaparast, M. H. H., Khayyat, M.H., Malekpour, A. (2014). Fractionation of Eremurus spectabilis fructans byethanol: Box– Behnken design and principal component analysis. Carbohydrate Polymers, 106: 374-383.
• Tosun, F., Akyüz Kızılay, Ç., Sener, B., Vural, M., Palittapongarnpim, P. (2004). Antimycobacterial Activity of Some Turkish Plants. Pharmaceutical Biology, 42: 39- 43
• Tuzlacı, E. (2011). Türkiye’nin yabani besin bitkileri ve ot yemekleri. Melisa Matbaacılık. İstanbul.
• Yücel, E., Tapırdamaz, A., Yücel Şengün, I., Yılmaz, G., Ak, A. (2011). Determining the usage ways and nutrient contents of some wild plants around Kisecik Town (Karaman/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 4(3): 71-82.
• Yücel, E., Yücel, Ş. I., & Çoban, Z. (2012). The wild plants consumed as a food in Afyonkarahisar/Turkey and consumption forms of these plants. Biological Diversity and Conservation, 5(2): 95-105.