Türkiye’nin fındık üretiminde önde gelen illerin 2019-2025 yılları arasındaki fındık üretimlerinin ARIMA modeliyle tahmin edilmesi

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: Özel Sayı, 115 - 126, 31.12.2019

Ahmet Semih Uzundumlu , Abdulbaki Bilgiç , Nur Ertek

https://doi.org/10.29278/azd.591588

Cited By: 6

Öz

Son
yıllarda fındık üretimi 16 ilde sınırlandırılmış olmakla birlikte birinci ve
ikinci sınıf ile eğimi %6’nın altında olan arazilerde yeni fındık bahçeleri
oluşturulması kanunen yasaklanmıştır. Bu özellikleri içinde barındıran illerde
fındık üretiminin yaygınlaştırılması arzulanmaktadır. Bu çalışmanın amacı
Türkiye fındık üretiminde önde gelen 10 ilin gelecek 7 yıl için üretimlerinde
meydana gelecek değişimleri tahmin etmektir. Çalışmada TÜİK 1991-2018 verileri
dikkate alınarak, geleceğe yönelik tahminlerin elde edilmesinde ARIMA modelleri
kullanılmıştır. AIC, BIC, SSE, MSE ve MAPE gibi kriterler dikkate alınarak en
uygun ARIMA modeli belirlenmiştir. Türkiye’de son 28 yılın ortalamasına göre en
fazla fındık üretimi yapan iller %27.82 ile Ordu, %16.28 ile Sakarya, %14.77
ile Giresun, %11.52 ile Samsun, %8.75 ile Trabzon, %8.68 ile Düzce, %3.69 ile
Zonguldak, %1.66 ile Kocaeli, %1.15 Artvin ve %0.55 ile Bartın’dır. Söz konusu
on il Türkiye fındık üretiminin %94.87’sini oluşturmaktadır. Çalışma
sonuçlarına göre 2019-2025 yılları arasında Türkiye'de ortalama yıllık 589 bin
ton fındık üretilecek ve bu 10 il Türkiye fındık üretiminin %97.89’unu
oluşturacaktır. Verim ve fiyat dikkate alındığında bu illerde genel itibariyle
verim ve kalite artışı sağlanmaktadır. Bu amaçla bazı illerdeki verim ve fiyat
düşüşlerinin önüne geçmek için Fındık Enstitüsü tarafından bu illere yönelik
geliştirilecek verim ve katma değeri yüksek fındık çeşitlerine ihtiyaç
duyulmaktadır. Ayrıca yaşlanmış bahçelerin bu çeşitler ile gençleştirilmesi
verim ve kalite artışını sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

ARIMA, Fındık, Üretim, Tahmin, Türkiye

Kaynakça

• Alasalvar, C., Shahidi, F., Ohshima, T., Wanasundara, U., Yurttas, H. C., Liyanapathirana, C.M., Rodrigues, F.B., 2003. Turkish tombul hazelnut (Corylus Avellana L.). 2. Lipid Characteristics and Oxidative Stability. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 51(13): 3797-3805.
• Anil, S., Kurt, H., Akar, A., Bulam, Kose, C., 2018. Hazelnut culture in Turkey. XXX. International Horticultural Congress. (12-16 August, Istanbul), (Web page: http://www.ihc2018.org/files/downloads/ch5604Hazelnut-HR.pdf) (Date accessed: April08, 2019). Anonim, 2019a. Türkiye’de yetiştirilen önemli fındık çeşitleri. Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (FISKOBIRLIK) Giresun Dereli Kooperatifi, (Web sayfası: http://Dereli.Fiskobirlik.Org.Tr/Duyurular.Php?Id=3) (Erişim Tarihi: 11.05.2019).
• Anonim, 2019b. Tarım ve Orman Bakanlığı Fındık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (Web sayfası: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/findik) (Erişim Tarihi: 07.06.2019).
• Anonim, 2019c. 1991-2018 Yılları TL/Dolar kur hesaplamaları (Web sayfası: http://paracevirici.com/doviz-arsiv/merkez-bankasi/gecmis-tarihli-doviz/2015/amerikan-dolari) (Erişim Tarihi: 07.06.2019).
• Atsan, T., Karapınar, A., 2019. Türkiye fındık ihracatını etkileyen faktörler: Çekim modeli uygulaması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(89): 430-444.
• Bars, T., Uçum, I., Akbay, C., 2018. ARIMA modeli ile Türkiye fındık üretim projeksiyonu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21, 154-160.
• Box, G.E., Jenkins, G.M., Reinsel, G.C., Ljung, G.M., 2016. Time Series Analysis: Forecasting and Control. 5th Edition, John Wiley and Sons Inc. Hoboken, New Jersey, USA.
• Çelik, Ş., 2013. Sert kabuklu meyvelerin üretim miktarının Box-Jenkins tekniği ile modellenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 23(1): 18-30.
• Ceran Güraslan, D., 2018. Türkiye'de Üretilen Farklı Fındık Çeşitlerinin Fındık Zarı ve Fındık Küspesinin Bileşimi, Fenolik Madde Miktarı ve Antioksidan Aktivitelerinin Belirlenmesi, Mersin Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, Mersin, 45 s.
• FAOSTAT, 2019. Food and Agriculture Organization of the United Nations. (Web page: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC) (Date accessed: March01, 2019).
• Fideghelli, C., De Salvador, F.R., 2009. World Hazelnut situation and perspectives. Acta Horticulturae, 845: 39-52.
• Hasmida, H., 2009. Water Quality Trend at the Upper Part of Johor River in Relation to Rainfall and Runoff Pattern., Faculty of Civil Engineering, University Technology, MS Thesis, Malaysia, 66 s.
• ITC, 2019. Produce and Trade of Hazelnuts. (Web page: https://www.trademap.org/Country_SelProductCountry_TS.aspx?nvpm=1%7c792%7c%7c%7c%7c080222%7c%7c%7c6%7c1%7c1%7c2%7c2%7c1%7c2%7c1%7c) (Date accessed: April19, 2019).
• İpek, N.K., 2019. Aralıklı Talep Tahmin Modellemesi. Başkent Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, Ankara, 76 s.
• Kilic, O., Alkan, I., 2006. The developments in the world hazelnut production and export, the role of Turkey. Journal of Applied Sciences, 6(7): 1612-1616.
• Kızıltan, A., Yalçın, H. 2010. Türkiye’de fındık sektöründe üreticilerin sorunları: Samsun ilinde bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4): 79-98.
• Kohvakka, S., 2017. Forecasting Univariate Time Series-Comparison of Statistical Methods and Software Resources Available to Undergraduate Students. LUT School of Business and Management, MS Thesis, Finland, 47 s.
• Kurtoğlu, S., 2018. Türkiye'nin 2018-2025 Dönemindeki Yumurta Üretiminin ARIMA Modeliyle Tahmini. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, Erzurum, 181 s.
• Nath, B., Dhakre, D.S., Bhattacharya, D., 2019. Forecasting wheat production in India: An ARIMA modelling approach. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 8(1): 2158-2165.
• SAS, 2014. SAS 13.2 User’s Guide The ARIMA Procedure. SAS Institute Inc., Cary, NC, USA. (Web page: https://support.sas.com/documentation/onlinedoc/ets/132/ARIMA.pdf) (Date accessed: May15, 2019).
• Şahin, S., 2016. Türkiye’nin 1982:01-2015:02 dönemi ticaret bilançosu ve gayri safi (brüt) değişim dış ticaret hadleri ilişkisi. Yalova Üniversitesi Uluslararası Ticaret, Finans ve Lojistik Dergisi, 1(1): 23-36.
• TMO, 2019. Şubelere Göre Fındık Çeşitleri ve Mahalli Adları (Web sayfası: http://www.tmo.gov.tr/Main.aspx?ID=198) (Erişim Tarihi: 07.06.2019).
• Tombesi, A., 2005. World Hazelnut Situation: Italy. Acta Horticulturae, 686: 649-657.
• TÜİK, 2019. Türkiye İstatistik Kurumu Bitkisel Ürün İstatistikleri. (Web sayfası: http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul) (Erişim Tarihi: 01.03.2019).
• Uzundumlu A.S., Kurtoglu S., 2018. The role of Turkey in the world hazelnut production and exporting. International Conference on Food, Agriculture and Animal Sciences (ICOFAAS 2018), Antalya, Turkey.
• Yaltirik, F., Efe, A., 2000. Dendrology Handbook, Gymnospermae-Angiospermea. Faculty of Forestry Publication, University of Istanbul Publication, Istanbul, Turkey.
• Yıldırım, H., Alkan, B., 2018. Türkiye için bir makroekonomik belirsizlik endeksi önerisi. Bankacılar Dergisi, 104, 6-25.
• ZMO, 2016. 2016 Yılı Ziraat Odası Tarafından Hazırlanan Fındık Raporu. (Web sayfası: http://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=30070&tipi=17&sube=0) (Erişim Tarihi: 09.05.2019).
• ZMO, 2018. 2018 Yılı Ziraat Odası Tarafından Hazırlanan Fındık Raporu. (Web sayfası: http://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=30070&tipi=17&sube=0) (Erişim Tarihi: 24.04.2019).