Okul Rehberlik Hizmetlerinin Kapsamlı Gelişimsel Rehberlik Modeli Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 2, 3471 - 3511, 28.08.2025

Fatma Nur Yılmaz , Şenol Orakcı

https://doi.org/10.51460/baebd.1555268

Öz

Gelişimsel rehberlik yaklaşımları öğrencilerin gelişimsel özellikleri, içinde bulunduğu gelişim dönemi görevleri ve ihtiyaçlarını dikkate alarak öğrencilerin eğitsel, mesleki ve kişisel sosyal gelişim alanlarında bilgi ve beceri yetkinliği kazanarak yaşam kariyeri gelişimlerini desteklemeyi amaçlamaktadır. Kapsamlı Gelişimsel Rehberlik Program (KGRP) Modeli’ne göre okul rehberlik hizmetleri öğretim ile yönetim boyutlarını bütünleyen ve ekip çalışması gerektiren programlar aracılığıyla gerçekleştirilir. Bu çalışmanın amacı, kamu ortaöğretim okullarında yürütülen KGRP Modeli’ni rehber öğretmenlerin görüşleri doğrultusunda değerlendirmektir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseni kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2023-2024 eğitim öğretim yılı Sivas ili’nde kamu ortaöğretim kurumlarında görev yapmakta olan basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilmiş 30 rehber öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında toplanan veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Yapılan görüşmelerden rehber öğretmenlerin lisans eğitimlerini, ihtiyaç analizi çalışmaları için RİBA formlarını ve paydaşların iş birliğini yetersiz bulduğu, programların uygulanması sürecinde program dışı çalışmalar yaptıkları, rehberlik ders saati ve rehber öğretmen sayısının eksikliği nedeniyle zaman sıkıntısı yaşadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak, araştırma sonuçlarından edinilen bilgiler doğrultusunda uygulayıcılar ve araştırmacılar için çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kapsamlı Gelişimsel Rehberlik Modeli , Okul rehberlik programı , Rehber öğretmen.

Kaynakça

• Atıcı, M. ve Çam, S. (2013). Okullarda PDR uygulamaları dersine ilişkin öğrenci görüşlerinin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39), 106-119. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/200113
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Bardakçı, A.B. (2011). İlköğretim okullarında çalışan sınıf öğretmeni, sınıf rehber öğretmeni ve psikolojik danışmanların kapsamlı/gelişimsel rehberlik programına ilişkin görüşleri [Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayar, A. ve Ekim, R. (2021). Sınıf rehber öğretmenlerinin bakış açısından rehberlik hizmetleri. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 6(2), 331-344. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1578225.
• Bengisoy, A. ve Özdemir, M. B. (2019). Psikolojik danışman/rehber öğretmenlerin bakış açısıyla psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 1(3), 189-193. https://doi.org/10.35365/ctjpp.19.1.24
• Berber, D. (2010). Ortaöğretim kurumları onuncu sınıf rehberlik programı uygulamalarının sınıf rehber öğretmenler ve rehber öğretmenler görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Kayseri İli Örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü.
• Birdsong, D. J. ve Yakimowski, M. E. (2021). Principal and counselor cupport for comprehensive counseling program implementation. Alabama Journal of Educational Leadership, 8, 25-37. https://eric.ed.gov/?id=EJ1322105
• Borders, L. D., and Drury, S. M. (1992). Comprehensive school counseling programs: A review for policymakers and practitioners. Journal of Counseling & Development, 70(4), 487–498. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1992.tb01643.x
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (22. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, E. (2010). İlköğretim okullarında görevli rehber öğretmenlerin karşılaştıkları sorunların incelenmesi. 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (20-22 Mayıs 2010), Elazığ, 911-917.
• Ceylan Çapar, M ve Ceylan, M. (2022). Durum çalışması ve olgu bilim desenlerinin karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 295-312. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227359
• Demir, M. ve Can, G. (2015). Sınıf rehber öğretmenlerinin psikolojik danışma ve rehberlik anlayışları ile psikolojik danışma ve rehberliğe yönelik tutumları. Eğitim ve Bilim Dergisi, 40(179), 307-322. https://doi.org/10.15390/EB.2015.3864
• Demirel, M. (2010). İlköğretim ve ortaöğretim kurumları sınıf rehberlik programının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 35 (156), 45-60. https://educationandscience.ted.org.tr/article/view/860
• Derebaşı, A. (2011). Ortaöğretim kurumları onikinci sınıf rehberlik programının sınıf rehber öğretmenler görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü.
• Dinç, E., Uzun, C. ve Çoban, O. (2014, Ocak). Öğretmen ve okul yöneticilerinin kademeler arası geçiş hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. A. Akdoğanbulut İnsan, ve A. Yavuz Akengin (Dü.), Cumhuriyet'in Kuruluşundan Günümüze Eğitimde Kademeler Arası Geçiş ve Yeni Modeller Uluslararası Kongresi içinde (s. 293-316). Antalya: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Eşen, R. (2009). 10. sınıf rehberlik programının (Sınıf öğretmenleri için) rehber öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Feirsen, R., Dahir, C. and Cinotti, D. (2021). Moving from school counseling compliance to cohesion: making mandates meaningful. Journal of School Counseling, 9(25). https://eric.ed.gov/?id=EJ1325659
• Gündüz, B. ve Çelikkaleli, Ö. (2009) Rehber öğretmenlerin mesleki yetkinlik inancı. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 5(1), 119-133. https://doi.org/10.17860/efd.72142
• Gürgan, U. (2020). Rehberlik öğretmenlerinin bakış açısıyla okul rehberlik hizmetlerinde yaşanan sorunlar. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14(1), 577-605. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.704061
• Gysbers, N. C. (2004). Comprehensive Guidance and Counseling Programs: The Evolution of Accountability. Professional School Counseling, 8(1), 1–14. http://www.jstor.org/stable/42732409
• Gysbers, N. C. and Henderson, P. (2012). Developing & managing your school guidance & counseling program (5th ed.). American Counseling Association.
• Gysbers, N. C., Lapan, R. T. and Jones, B. (2000). School board policies for guidance and counseling: a call to action. Professional School Counseling, 3, 349–355. http://www.jstor.org/stable/42732149
• Hatunoğlu, A. ve Hatunoğlu, Y. (2006). Okullarda verilen rehberlik hizmetlerinin problem alanları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 333-338. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/819198
• İçtüzer, E. (2017). Ortaöğretim kurumlarında yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karacan Özdemir, N. ve Ayaz, A. (2020). Okul psikolojik danışma ve rehberlik programları: Kariyer uyum yetenekleri açısından bir inceleme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(3), 613-626. https://doi.org/10.16986/HUJE.2018045437
• Karagöz, S. (2016). Opinions and suggestions regarding various subjects on the educational guidance in the second constitutional era. Journal of Family Counseling and Education,1(1),1-9.
• Karaman, Ö. (2021). Okul psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri uygulamalarının odak grup görüşmesi yöntemi ile değerlendirilmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 13(24), 294-307. https://doi.org/10.38155/ksbd.834247
• Karataş, K. ve Sönmez N. (2019). Lise öğrencilerinin rehberlik hizmetlerine ve rehber öğretmene ilişkin görüşleri: Metaforik bir analiz. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 12(3), 915-934. http://dx.doi.org/10.30831/akukeg.454144
• Keiyinci, S. (2022). Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin uygulanmasında karşılaşılan güçlüklere ilişkin rehber öğretmen algıları [Yüksek Lisans Tezi]. Hitit Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Kızıl, D. (2007). Ortaöğretim kurumlarındaki rehber öğretmenlerin ve sınıf rehber öğretmenlerin sınıf içi rehberlik etkinlikleri ile ilgili görüşleri [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kuzgun, Y. (2013). Psikolojik danışma ve rehberlik (12. baskı). Ankara: Nobel.
• Lauterbach, A. A., Harrington, K., Yakut, A. D. and Krezmien, M. (2018). School counselor knowledge, beliefs, and practices related to the implementation of standards-based comprehensive school counseling in the United States. Journal of School Based Counseling Policy and Evaluation, 1(1), 1-16. https://doi.org/10.25774/7hhc-x195
• Miles, M. B., and Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2001). Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yönetmeliği. https://orgm.meb.gov.tr/alt_sayfalar/mevzuat/Milli%20E%C4%9Fitim%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20Rehberlik%20ve%20Psikolojik%20Hizmetler%20Y%C3%B6netmeli%C4%9Fi.htm
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2006). İlköğretim ve ortaöğretim kurumları sınıf rehberlik programları el kitabı. http://orgm.meb.gov.tr/
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2016). İlköğretim ve ortaöğretim kurumları sınıf rehberlik programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Rehberlik hizmetleri program hazırlama kitapçığı. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (27 Eylül 2023). https://orgm.meb.gov.tr/meb _iys_dosyalar/2018_09/03112108_rehberlik_programi_hazirlama_kitapcigi.pdf
• Myrick, R. (1997). Developmental guidance and counseling: A practical approach (3th Ed.). Minneapolis: Educational Media Corporation.
• Nazlı, S. (2003) Öğretmenlerin kapsamlı/gelişimsel rehberlik ve psikolojik danışma programını algılamaları ve değerlendirmeleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(10), 131-145. https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423872478.pdf
• Nazlı, S. (2016). Kapsamlı gelişimsel rehberlik programı(5. baskı). Ankara: Anı.
• Özdemir, E. (2008). Anadolu liselerinde görev yapan idareci ve öğretmenlerin rehberlik hizmetlerini benimseme düzeyi [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parmaksız, İ. ve Gök, A. (2018). Rehber öğretmenlerinın psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde karşılaştıkları güçlükler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 247-265. https://doi.org/10.21764/maeuefd.359595.
• Quast, C. (2003). Parents’ Perceptions of the role and function of a high school guidance counselor. Unpublished master’s thesis, Wisconsin University, Wisconsin.
• Rüzgar, M. E. (2016). Eğitim bilimlerine uygun yöntem sorunu: Nitel araştırma ve Erkuş’a cevap. İlköğretim Online, 15(4), 1-19. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/227007
• Rye, D.R., and Sparks, R. (1999). Strengthening K-12 School Counselling Programs: A Support System Approach (2nd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315781549
• Sink, C. A. and MacDonald, G. (1998). The status of comprehensive guidance and counseling in the United States. Professional School Counseling, 2, 88-94.
• Siyez, D. M., Kaya, A. ve Uz Baş, A. (2012). Sınıf rehber öğretmenlerinin sınıf rehberlik programlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Eurasian Journal of Educational Research, 12(48), 213-230. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1057380.pdf
• Staley, W. L. ve Carey, A. L. (1997). The role of school counselor in facilitating a quality twenty-first century workforce. School Counselor, 44(5), 377-383. http://www.jstor.org/stable/23897871
• Şarlak, Y. (2019). Rehber öğretmenlerin rehberlik hizmetleri program hazırlama sürecine yönelik görüşlerinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tagay, Ö. ve Savi Çakar, F. (2017). Okullarda yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin rehber öğretmenlerinın görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3),1168-1186. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1487302
• Tatlılıoğlu, K. ve Uysal, M. M. (Kasım, 2013). Okul rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerinin kapsamlı gelişimsel rehberlik anlayışı doğrultusunda değerlendirilmesi. Internatıonal Symposıum On Changes And New Trends In Educatıon (ICONTE). Konya, Türkiye.
• Tuzgöl Dost, M. (2020). Rehber öğretmenlerina göre rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin durumu ve sorunları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1673-1690. https://doi.org/10.17755/esosder.715029
• Tuzgöl Dost, M. ve Keklik, İ. (2012). Alanda çalışanların gözünden psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 389-407. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/181388
• Yavuz, R. ve Polat, Ü. (2023). Psikolojik danışmanların okullarda karşılaşılan sorunlara ilişkin görüşleri (Manisa İl Örneği). Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 212-238. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3642394
• Yeşilyaprak, B. (2003). Eğitimde Rehberlik Hizmetleri Gelişimsel Yaklaşım. 21. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Yeşilyaprak, B. (2019). 21. Yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri (Gözden geçirilmiş 28.baskı). Ankara: Nobel. Yıldırım, A. &, Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık
• Yumrutaş, A. (2006). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin rehberlik görevleriyle ilgili görüş ve uygulamalarının incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.