Öğrenme Sürecinde Rehber: Ortaöğretim Matematik Ders Kitaplarındaki Ön Örgütleyicilerin Analizi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 1772 - 1801, 28.08.2024

Şeyma Kocataş , Mevhibe Kobak Demir

https://doi.org/10.51460/baebd.1505274

Öz

Bu çalışmada ortaöğretim matematik ders kitapları ‘Sayılar ve Cebir’ öğrenme alanındaki ön örgütleyicilerin türü, işlevi ve sunulma şekillerine göre dağılımının incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın modeli betimsel nitelikli tarama modelidir. Ortaöğretim matematik ders kitaplarından elde edilen veriler doküman analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, açıklamalı ön örgütleyicilerin karşılaştırmalı ön örgütleyicilere oranla daha fazla olduğu; ön örgütleyicilerin yoğun olarak yeni bilgideki kavramların arasındaki ilişkileri açığa çıkarma işleviyle kullanıldığı, yeni bilgiye dikkat çekme işlevinin ise diğer işlevlere göre daha sınırlı sayıda yer aldığını göstermektedir. En fazla ön örgütleyici 12. Sınıf ders kitabında yer alırken bu ön örgütleyicilerin çoğunluğu açıklamalı ön örgütleyici ve bilgideki kavramların arasındaki ilişkileri açığa çıkarma işlevi taşımaktadır. Sunulma şekillerine göre yapılan inceleme sonucu yazılı ön örgütleyicilerin görsel ön örgütleyicilere oranla daha fazla kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlar; en fazla 9. Sınıf “Denklemler ve Eşitsizlikler” alt öğrenme alanında ön örgütleyici belirlenirken, çoğunluğunun açıklamalı türünde, yeni bilgideki kavramların arasındaki ilişkileri açığa çıkarma işlevi taşıyan ve yazılı olarak sunulan ön örgütleyici olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Anlamlı öğrenme, ön örgütleyiciler, matematik ders kitabı

Etik Beyan

Bu çalışmanın etik kurul izni Balıkesir Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Etik Komisyonu'nun 17.03.2022 tarih ve 2022/2 sayılı toplantısında alınan karar ile onaylanmıştır.

Guide in the Learning Process: Analysis of Advance Organizers in Secondary Mathematics Textbooks

Öz

In this study, it is aimed to examine the distribution of the advance organizers in the secondary school mathematics textbooks in the learning field of 'Numbers and Algebra' according to their type, function and presentation style. The model of the study is the descriptive survey model. Data obtained from secondary mathematics textbooks were analyzed using document analysis. The results obtained show that the expository advance organizers are more than the comparative advance organizers; It shows that the advance organizers are used intensively with the function of revealing the relations between the concepts in the new information, and the function of drawing attention to the new information is more limited than the other functions. While the most advance organizers are included in the 12th grade textbook, the majority of these advance organizers are expository advance organizers and have the function of revealing the relationships between the the concepts in the new knowledge. As a result of the examination made according to the way they were presented, it was concluded that the written advance organizers were used more than the visual advance organizers. The results show that while the advance organizers were determined in the 9th grade "Equations and Inequalities" sub-learning area, most of them were advance organizers in the explanatory type, which had the function of revealing the relations between the concepts in the new knowledge and presented in writing.

Anahtar Kelimeler

Meaningful learning, advance organizers, mathematics textbook

Kaynakça

• Adnan, Y. A. (2015). Ortaöğretim 12. sınıf biyoloji ders kitabında kullanılan analojiler üzerine bir araştırma. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Akdemir, A. S. (2010). Videonun dinleme becerisine ön örgütleyici olarak uygulanması. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Altun, M. (2016). Liselerde matematik öğretimi (13. Baskı). Bursa: Aktüel Yayıncılık.
• Arastaman, G., Öztürk Fidan, İ. & Fidan, T. (2018). Nitel araştırmada geçerlik ve güvenirlik: kuramsal bir inceleme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (1), 37-75.
• Ausubel, D. P. (1968). Educational psychology: A cognitive view. New York: Holt, Rinehart and Winston.
• Aydın, İ. S. (2004; 6-9 Temmuz). Türkçe derslerinde ön örgütleyicilerin kullanımına yönelik değerlendirme ve bu çerçevede Türkçe ders kitaplarına eleştirel bir bakış. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. Malatya.
• Azizoğlu, N., Çamurcu, M. & Kırtak Ad, V. N. (2014). Ortaöğretim fizik ders kitaplarında analojilerin kullanımı: Belirleme ve sınıflandırma çalışması. Journal of Turkish Science Education, 11(2), 39-62. doi: 10.12973/tused.10108a
• Barton, M.L. & Heidema, C. (2002). Teaching reading in mathematics: A supplement to reaching reading in the content areas: If not me, then who? (2nd Edition). Alexandria, Va.: Association for Supervision and Curriculum and Development.
• Bayat, N. (2006). Şiire yönelik tutumların ve ön örgütleyicilerin şiirsel imgelerin anlamlandırılması üstündeki etkililiği. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Beyazhançer, R. & Altun, M. (2023). Bir soyutlama süreci; RBC+C ile ilgili alanyazının tematik analizi. Fen Matematik Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Dergisi, 6(3), 244-264.
• Budak, Y. (2001). Örgütleyici bilgilerin öğrenme düzeyine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25, 37-62.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, R.K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Çakıcı, D. & Altunay, U. (2006). Ön örgütleyiciler ve öğretimde kullanımları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 11-20.
• Çakıcı, D. (2007). Ön örgütleyicilerin okumaya yönelik tutum üzerindeki etkileri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14), 65-82.
• Çepni, S. (2014). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Üçyol Kültür Merkezi Yayınları.
• Dal, H. (2023). 2008 ve 2018 ortaöğretim kimya dersi öğretim programlarına göre yazılmış kimya ders kitaplarındaki analojilerin karşılaştırılması. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• DaRos, D. & Onwuegbuzie, A. (1999). The effect of advance organizers on achievement in graduate – level research methodology courses. National Forum of Applied Educational Research Journal Electronic, 12(3), 83–91.
• Demir, B., & Usta, E. (2011). Eğitim yazılımlarında ön örgütleyicilerin öğrenme stillerine göre akademik başarıya etkisi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 733-749.
• Demir, M. K., Azizoğlu, N. & Gür, H. (2017). Using analogies to overcome difficulties in teaching of the integers in the middle schools. European Journal of Education Studies, 3(1), 45-66. Doi:10.46827/ejes.v0i0.402
• Derman, A. & Tufan, M. (2022). Dokuzuncu ve onuncu sınıf kimya ders kitaplarında yer alan analojilerin incelenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 17(6), 1439-1454. Doi:10.7827/TurkishStudies.64149
• Dixon, N. M. (1999). Organizational learning cycle: how we can learn collectively. Abingdon, Oxon, GBR: Gower Publishing Limited.
• Dubinsky, E. (1991). Reflective abstraction in advanced mathematical thinking. In D. O. Tall (Ed.), Advanced mathematical thinking (pp. 95–123). The Netherlands: Kluwer Academic Pub.
• Duman, T., Karakaya, N., Çakmak, M., Eray, M. & Özkan, M. (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu-Matematik 1-8. L. Küçükahmet (Ed.). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Edgar, S.E. & Shepherd, M.J. (1983). The use of advance organizers to aid learning and recall. Technical Report 34. New York: Columbia University.
• Eli, J. A., Mohr-Schroeder, M. J. & Lee, C. W. (2011). Exploring mathematical connections of prospective middle-grades teachers through card-sorting tasks. Mathematics Education Research Journal, 23(3), 297-319. doi:10.1007/s13394-011-0017-0 Emin, A., Gerboğa, A, Güneş, G. & Kayacıer, M. (2021). Ortaöğretim matematik 12 ders kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Fırat, M. & Yurdakul, I. K. (2015). Eğitsel web arayüz tasarımında metaforlar: EMMA adımları. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 8 (1), 41-50.
• Güler, P. D. & Yağbasan, R. (2008). The description of problems relating to analogies used in science and technology textbooks. Journal of the Faculty of Education, 9(16), 105-122.
• Gür, H. & Kobak Demir, M. (2015). 7.Sınıf matematik ders kitapları cebir kazanımlarının ön örgütleyiciler açısından incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 83-100.
• Hershkowitz, R., Schwarz, B. B. & Dreyfus, T. (2001). Abstraction in context: Epistemic actions. Journal for Research in Mathematics Education, 32(2), 195-222.
• Hıdır, M. & Körhasan, N. D. (2018). Fen ders kitaplarındaki analojilerin incelenmesi ve fen öğreticilerinin analojilerin etkin kullanımına ilişkin görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 12(2), 415-453.
• Işık, C. (2008). İlköğretim ikinci kademesinde matematik öğretmenlerinin matematik ders kitabı kullanımını etkileyen etmenler ve beklentileri. Kastamonu Education Journal, 16(1), 163-176.
• Joyce, B.,Weil, M. & Showers, B. (1992). Models of teaching. Londra: Allyn and Bacon.
• Kalaycı, N. & Çakmak, M. (2000). Kavram haritalarının öğretim sürecinde kullanılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24, 571-580.
• Karakaya, İ. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğren (Ed.) Bilimsel araştırma yöntemleri (4. Baskı, ss. 57-83) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karamustafaoğlu, S., Salar, U. & Celep, A. (2015). Ortaokul 5. Sınıf fen bilimleri ders kitabına yönelik öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 93-118.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi (18. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaşmer, N. (2011). Ortaöğretim 9. Sınıf kimya dersi kimyasal değişim ünitesinde ön düzenleyici kullanımının öğrenci başarısında etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Kılıç, A. & Seven, S. (2011). Konu alanı ders kitabı incelemesi (8. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kılıç, D. (2020). Ders kitabının öğretimdeki yeri. Ö. Demirel ve K. Kıroğlu, (Eds.). Ders kitabı incelemesi içinde (ss. 38-48). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kırtak Ad, V. N. & Tüfekçi, E. (2021). Ortaöğretim fizik ders kitaplarında yer alan analojiler: belirleme, sınıflandırma ve karşılaştırma çalışması. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE), 10(2), 130-144.
• Kıvanç, Z. & Aydın, A. (2021). 7. Sınıf fen bilimleri ders kitabında kimya kavramlarına yönelik analojilerin tespiti. Türkiye Kimya Dernegi Dergisi Kısım C: Kimya Eğitimi, 6(1), 93-106.
• Kobak, R. (2013). Ortaöğretim kimya ders kitaplarında yer alan analojilerin analog-hedef haritalama yapılarının incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Köse, M. (2022). Fen bilimleri ders kitaplarındaki analojilerin değerlendirilmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 11 (1), 112-126.
• Kurt Korkmaz, A. İ. (2006). Anlamlı öğrenme yaklaşımına dayalı bilgisayar destekli 7.sınıf fen bilgisi dersi için hazırlanan bir ders yazılımının öğrencilerin akademik başarılarına ve kalıcılığa etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Lucas, S. B. & Fowler, H. S. (1975). The effects of utilizing three types of advance organizers for learning a biological concept in seventh grade science. The Annual Meeting of The National Association for Research in Science Teaching, California Los Angeles. ERIC Document Reproduction Service No. ED 104 672). http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED104672.pdf.
• Maviş, M., Gül, G., Solaklıoğlu, H., Tarku, H., Bulut, F. & Gökşen, M. (2021a). Ortaöğretim matematik 9 ders kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Maviş, M., Gül, G., Solaklıoğlu, H., Tarku, H., Bulut, F. & Gökşen, M. (2021b). Ortaöğretim matematik 10 ders kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation (3rd edition). John Willey & Sons Inc.
• Michel, E., Roebers, C., M. & Schneider, W. (2007). Educational films in the classroom: increasing the benefit. Learning and Instruction, 17(2), 172-183.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2. Baskı). California: SAGE Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018). Matematik dersi öğretim programı (Ortaöğretim 9-12. Sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=343
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2020). TIMMS 2019 Türkiye raporu https://timss.meb.gov.tr/www/timss-2019-sonuclari-aciklandi/icerik/8
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2022a). PISA 2018 Türkiye ön raporu https://pisa.meb.gov.tr/www/pisa-2018-turkiye-on-raporu-yayimlandi/icerik/3
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2022b). 2022 ortaöğretim kurumlarına ilişkin merkezi sınav. Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporları Serisi, No: 16. MEB https://cdn.eba.gov.tr/icerik/2022/06/2022_LGS_rapor.pdf
• Nakiboğlu, C. & Kaşmer, N. (2017). Kimyasal değişim ünitesi ile ilgili karşılaştırmalı ön düzenleyici kullanımına yönelik öğrenci görüşlerinin incelenmesi. Türkiye Kimya Derneği Dergisi, 2(1), 63-86.
• Nakiboğlu, C., Kaşmer, N., Gültekin, C. & Dönmez, F. (2010). Ön düzenleyiciler ve 9.sınıf kimya ders kitaplarında kullanımlarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 139-158.
• Oral, B. (2020). Ders kitaplarının öğretim programlarına uygunluğu. Ö. Demirel ve K. Kıroğlu, (Eds.). Ders kitabı incelemesi (ss. 72-94) içinde. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• ÖSYM (2022) 2022-YKS sınav sonuçlarına ilişkin sayısal bilgiler https://www.osym.gov.tr/TR,23867/2022-yks-sinav-sonuclarina-iliskin-sayisal-bilgiler.html
• Senemoğlu, N. (2020). Gelişim öğrenme ve öğretim: kuramdan uygulamaya (27. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Seymen, E., Gazioğlu, G., Yıldırım, S. & Meral, Y. (2021). Ortaöğretim matematik 11 ders kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Somyürek, S. & Yalın, H. İ. (2007). Bilgisayar destekli eğitim yazılımlarında kullanılan ön örgütleyicilerin alan bağımlı ve alan bağımsız öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(4), 587-607.
• Sönmez, Ö. F. & Sevim, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretiminde anlamlı öğrenme yaklaşımına göre hazırlanan etkinliklerin akademik başarıya ve kalıcılığa etkisi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(3), 447-457.
• Şenol, S. (2023). Fen bilimleri ders kitaplarındaki analojilerin ve öğretmenlerin derslerinde analoji kullanımlarının incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Şeyihoğlu, A., Özgürbüz, İ. E. & Torun, E. (2022). İlköğretim 4-5-6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan analojilerin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 55, 347-375.doi: 10.9779.pauefd.1014279
• Tall, D. & Razali, M.R. (1993). Diagnosing students’ difficulties in learning mathematics. Journal of Mathematical Education in Science and Technology, 24(2), 209-222.
• Turan, B. N. & Asal, R. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının matematik öğretimine yönelik kaygı düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Erciyes Journal of Education, 4(1), 20-33. doi: 10.32433/eje.629442
• Ün Açıkgöz, K. (2011). Aktif öğrenme (12. Baskı). İzmir: Biliş Yayınları.
• Yayla, Ö. & Bangir Alpan, G. (2019). Öğrencilerin matematikte zorlanma nedenlerine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri. JRES, 6(2),401-425.
• Yazıcı, E. & Hotaman, D. (2020). İngilizce öğretiminde ön örgütleyici olarak kullanılan kavram haritalarının öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 50, 818-828.
• Yazıcı, E. (2020). İngilizce öğretiminde ön örgütleyici olarak kullanılan kavram haritalarının lisans 1. sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, G. (2012). Çokgenler konusunun ilköğretim 7. sınıf öğrencilerine vee diyagramları ve zihin haritaları kullanılarak öğretimi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Yılmaz, M. (2009). Öğrenme ve bilgi ilişkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 173-190.
• Yılmaz, Y. (2013). Çevrimiçi ders süreçlerinde farklı konumlandırılan benzeşimlerin öğrencinin bilişsel yük algısına, akademik başarısında ve kalıcılıklarına etkisi. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yurdakul, Y. (2015). Amaç belirlemenin dinlediğini anlama üstündeki etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Yurt, G. & Arslan, M. (2014). 7. Sınıf ders kitaplarının şekil-içerik-metin yönünden incelenmesi: zambak ve pasifik yayınları örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31, 317-327.