Fen Bilgisi Alanında Sosyobilimsel Konuların Öğretimine Yönelik Yapılan Tezlerin Tematik Analizi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 2525 - 2545

Duygu Bilen , Gülsima Çapras

https://doi.org/10.51460/baebd.1529928

Öz

Bu araştırmanın amacı, fen eğitiminde sosyobilimsel konularla ilgili tezlerde ele alınan konulara kapsamlı bir bakış sunmak ve yapılan araştırmalardaki genel eğilimleri resmetmektir. Bu amaç doğrultusunda 2008'den 2022'ye kadar Türkiye'de fen eğitimi alanında sosyobilimsel konulara odaklanan 50 yüksek lisans ve 15 doktora tezi olmak üzere toplam 65 tez incelenmiştir. Tezlere Yükseköğretim Kurulunun (YÖK) ulusal tez merkezi veri tabanından erişim sağlanmıştır. Her bir tez; araştırmacılar tarafından geliştirilen ve a) çalışma yılı, b) tezin yapıldığı üniversite, c) tezin dili, d) araştırma konusu, e) araştırma katılımcıları, f) örneklem büyüklüğü ile örnekleme yöntemi, g) çalışma tasarımı, h) veri toplama araçları ve i) veri analiz teknikleri başlıklarını içeren tez inceleme formu kullanılarak gözden geçirilmiştir. Ardından veriler içerik analizine tabi tutulmuş ve ulaşılan sonuçlar frekans dağılımları, yüzdeler ve tablolar aracılığıyla özetlenmiştir. Ulaşılan sonuçlar sosyobilimsel konuların çoğunlukla yüksek lisans düzeyinde çalışıldığını ve yapılan tez sayısında 2019 yılından sonra artış yaşandığını göstermiştir. Tezlerde nitel araştırma yönteminin daha sık kullanıldığı belirlenmiş; buna paralel olarak verilerin toplanmasında çoğunlukla görüşme tekniğine başvurulduğu, tesadüfi olmayan örnekleme yöntemi ile 0-50 aralığındaki örneklem büyüklüğünün daha çok tercih edildiği saptanmıştır. Çalışmaların çoğunlukla üniversite öğrencileri üzerinde yürütüldüğü tespit edilmiştir. Sosyobilimsel konular hakkındaki tezler ele aldıkları konular açısından sınıflandırıldığında tutum öne çıkan araştırma konusu olarak bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fen bilimleri, sosyo-bilimsel konular, tematik analiz

Kaynakça

• Albe, V. (2008). When scientific knowledge, daily life experience, epistemological and social issues considerations intersect: Students’ argumentation in group discussions on a socio-scientific issue. Research in Science Education, 38(1), 67-90. https://doi.org/10.1007/s11165-007-9040-2
• Canbazoğlu Bilici, S. (2019). Örnekleme yöntemleri. H. Özmen & O. Karamustafaoğlu (Eds.), Eğitimde araştırma yöntemleri (s. 53–80). Pegem Akademi.
• Chung, Y., J. Yoo, S. W. Kim, Lee, H. & Zeidler, D. L. (2016). Enhancing students’ communication skills in the science classroom through socioscientific issues. International Journal of Science and Mathematics Education, 14(1),1-27.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4th ed.). Pearson.
• Dawson, V., & G. Venville. (2013). Introducing high school biology students to argumentation about socioscientific issues. Canadian Journal of Science, Mathematics and Education, 13(4), 356-372. https://doi.org/110.1080/14926156.2013.845322
• Delibalta, B., & Taşdelen Teker, G. (2024). Türkiye’de öz-düzenlemeli öğrenmeyle ilgili yürütülen tezlerde genel eğilimler. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 7(1), 171-201. https://doi.org/10.33400/kuje.1349043
• Deryakulu, D. (2006). Epistemolojik inançlar. Y. Kuzgun & D. Deryakulu (Eds.) Eğitimde bireysel farklılıklar içinde (s. 261-289). Nobel.
• Driver, R., Newton, P., & Osborne, J. (2000). Establishing the norms of scientific argumentation in classrooms. Science Education, 84(3), 287–312. https://psycnet.apa.org/doi/10.1002/(SICI)1098-237X(200005)84:3%3C287::AID-SCE1%3E3.0.CO;2-A
• Eastwood, J. L., Sadler, T. D., Zeidler, D. L., Lewis, A., Amiri, L., & Applebaum, S. (2012). Contextualizing nature of science instruction in socio-scientific issues. International Journal of Science Education, 34(15), 2289–2315. https://doi.org/10.1080/09500 693.2012.667582
• Eğmir, E. (2019). Karma araştırma deseni. G. Ocak (Ed.), Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 153–178). Pegem Akademi.
• Fazlıoğulları, O., & Kurul, N. (2012). Türkiyedeki eğitim bilimleri doktora tezlerinin özellikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(24), 43–75.
• Fishbein, M., & Ajzen, I. (1975). Belief, attitude, intention and behavior: An introduction to theory and research. Addison-Wesley.