Ortaokul Öğrencilerinin Öğrenmeye Yönelik Sorumluluk Düzeyi ve Okul Yaşam Kalitesi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 2657 - 2687

Canan Çoban , Ahmet Murat Ellez

https://doi.org/10.51460/baebd.1542788

Öz

Araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin öğrenmeye yönelik sorumlulukları ile okul yaşam kalitesi düzeylerinin belirlenmesi, çeşitli değişkenler açısından saptanan düzeyler arasında farklılık olup olmadığı ve öğrencilerin öğrenmeye yönelik sorumlulukları ile okul yaşam kaliteleri arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemini; 2022-2023 eğitim-öğretim yılında İzmir ili Gaziemir ilçesindeki ortaokullarda öğrenim görmekte olan 5., 6., 7. ve 8. sınıf öğrencileri (n= 1400) oluşturmaktadır. Araştırma amacına yönelik veriler, “Kişisel Bilgi Formu”, “Öğrenmeye Yönelik Sorumluluk Ölçeği” (Yakar ve Saracaloğlu, 2017) ve “Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği” (Sarı, 2012) kullanılarak toplanmıştır. Elde edilen verilere ait betimsel istatistikler hesaplanmış ve güvenirlik analizi (cronbach alpha) yapılmıştır. Kolmogorov-Smirnov testi, ortalama, standart sapma, bağımsız örneklemler t-testi, tek yönlü varyans analizi, pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı, bonferroni testi ve tamhane testlerinden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular ışığında, öğrencilerin öğrenmeye yönelik sorumluluk düzeylerinin yüksek olduğu; cinsiyet, sınıf düzeyi, başarı durumu, anne-baba eğitim durumu ve okul sosyoekonomik düzeyine göre farkların anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin okul yaşam kalitelerinin orta düzeyde olduğu; cinsiyet, sınıf düzeyi, başarı durumu, anne-baba eğitim durumu ve okul sosyoekonomik düzey değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar gösterdiği elde edilmiştir. Araştırmada öğrencilerin öğrenmeye yönelik sorumluluk düzeyi ile okul yaşam kalitesi arasında pozitif yönde, orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu sonucu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğrenmeye yönelik sorumluluk”, “Okul yaşam kalitesi”, “Ortaokul”

Kaynakça

• Akhan, N. E., Subaşı, E. ve Açıl, F. B. (2020). Öğretmen adaylarının kök değerlere ilişkin görüşleri. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 3(2), 115-134.
• Aktaş, O. (2009). Ortalama yükseltme sınavına giren 9. sınıf öğrencilerinin okul motivasyonunu etkileyen faktörler (Tez No: 271227) [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Akyol, E. (2023). Kök değerlerin ortaokul matematik ders kitaplarına yansımaları (Tez No: 783545) [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Alaca, F. (2011). İki dilli olan ve olmayan öğrencilerde okul yaşam kalitesi algısı ve okula aidiyet duygusu ilişkisi (Tez No: 299917) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Aliyev, R. ve Tunç, E. (2015). The investigation of primary school students’ perception of quality of school life and sense of belonging by different variables. Revista de Cercetare si Interventie Sociala, 48, 164- 182.
• Allan, G. M. (2006). Responsibility for learning: students’ understandings and their selfreported learning attitudes and behaviours. [Master’s thesis, Queensland University]. https://eprints.qut.edu.au/16209/1/Gary_Allan_Thesis.pdf
• Arıkan, G. ve Sarı, M. (2016). Lise öğrencilerinde okul yaşam kalitesinin incelenmesi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 66-77.
• Arıyürek, E. A. (2023). Ortaokul öğrencilerinde okula bağlılık ile öğrenme sorumluluğu ilişkisinin incelenmesi (Tez No: 816484) [Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Ateş, N. (2020). Ortaokul öğrencilerinin öğrenmeye karşı sorumlulukları ile yaratıcı problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No: 655550) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Barr, B. R. ve Tagg, J. (1995). From teaching to learning: A new paradigm for undergraduate education. Change, 27(6), 697-710.
• Başbay, A. (2008). Öğrenenlerin bireysel öğrenme görevleri ile zihinsel becerileri ve bilişsel faaliyet hızları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 33, 149, 3-17.
• Bayram, G. (2019). Ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algısı ile yaşam boyu öğrenme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No: 583401) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bilgiç, S. (2009). İlköğretim öğrencilerinde okul yaşam kalitesi algısının arkadaşlara bağlılık ve empatik sınıf atmosferi değişkenleriyle ilişkisinin incelenmesi (Tez No: 241503) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem.
• Cook-Sather, A. ve Luz, A. (2015). Greater engagement ın and responsibility for learning: what happens when students cross the threshold of student–faculty partnership. Higher Education Research & Development, 34(6), 1097-1109. https://doi.org/10.1080/07294360.2014.911263
• Creswell, J. W. ve Creswell, J. D. (2014). Research design: qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage publications.
• Çam, Ş. S. ve Oruç, E. Ü. (2014). Öğrenme sorumluluğu ve güç dengesi. International Journal of Instruction, 7(1), 5-16. https://doi:10.1080/135625102201242315-16.
• Çınar, O., Teyfur E. ve Teyfur M. (2006). İlköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin yapılandırmacı eğitim yaklaşımı ve programı hakkındaki görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (11), 47-64.
• Çoban, C. ve Ellez, A. M. (2023). 2015-2021 yılları arasında yapılan okul yaşam kalitesine yönelik lisansüstü tezlerin analizi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 295-314.
• Davis, T. M. ve Murrell, P. H. (1994). Turning teaching into learning: The role of student responsibility in the collegiate experience. ASHE-ERIC Higher Education Report: 8. ERIC Identifier: ED372702. [Online] https://eric.ed.gov/?id=ED372702 adresinden 06 Mart 2024 tarihinde indirilmiştir.
• Dembo, M. H. ve Eaton, M. J. (2000). Self-regulation of academic learning in middle-level schools. The Elementary School Journal, 100, 473–490.
• Demirelli, G. (2022). Pansiyon öğrencilerinin öğrenmeye yönelik sorumluluk alma becerisinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Tez No: 758217) [Yüksek lisans tezi, Çankırı Karatekin Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Devlin, M. (2002). Taking responsibility for learning ısn’t everything: A case for developing tertiary students’ conceptions of learning. Teaching in Higher Education, 7(2), 125-138. https://doi.org/10.1080/13562510220124231 Dönmez, Ş. (2016). Ortaokul öğrencilerinde okul iklimi, okula bağlılık ve okul yaşam kalitesi algısının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Tez No: 448384) [Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Duraklı, H. (2019). Öğrencilerin lise yaşam kalitesi algıları ile okula bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No: 579809) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Durmaz, A. (2008). Liselerde okul yaşam kalitesi (Kırklareli ili örneği) (Tez No: 241149) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Eken, N. T. ve Öksüz, H. İ. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401.
• Erdem, M. ve Akkoyunlu, B. (2002). İlköğretim sosyal bilgiler dersi kapsamında beşinci sınıf öğrencileriyle yürütülen ekiple proje tabanlı öğrenme üzerine bir çalışma. İlköğretim Online, 1(1), 2-11.
• Ereş, F. ve Bilasa, P. (2016). Middle School Students’ Perceptions of the Quality of School Life in Ankara. Journal of Education and Learning, Vol. 6, No. 1, 175-183.
• Gedik, A. (2014). Ortaöğretim öğrencilerinde okul yaşam kalitesi bağlamında okula yabancılaşma (Tez No: 370126) [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Ghotra, S., McIsaac, J-L D., Kirk, S.F. L. ve Kuhle, S. (2015). Validation of the “quality of life in school” instrument in Canadian elementary school students. Peer J, 4, e1567. doi:10.7717/peerj.1567.
• Golzar, F. A. (2006). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerine yönelik sorumluluk ölçeğinin geliştirilmesi ve sorumluluk düzeylerinin cinsiyet denetim odağı ve akademik başarıya göre incelenmesi (Tez No: 174902) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gökalp, A., Uluçınar, U., Değirmenci, N. ve Yüksel, K. (2021). Öz denetim ile sorumluluk arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 715-726.
• Gözüyukarı, E. (2019). Ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler dersini öğrenmeye yönelik sorumlulukları, ERPA 2019 Book of Proceedings içinde (s. 224-232).
• Gücüş, C. (2020). Ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Karaman ili örneği) (Tez No: 616658) [Yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Günalan, N. (2018). Ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesini, okula aidiyet duygusunu ve okul iklimini neler etkilemektedir? (Tez No: 517384) [Yüksek lisans tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gündüz, M. (2018). Öğrencilerin hayat bilgisi dersinde yaptıkları projelerin sorumluluk duygusuna katkısı hakkındaki görüşlerin değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1374-1385. https://doi.org/10. 17755/esosder.341436
• Gürler, İ. (2019). Ortaokullarda okul yaşam kalitesinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Tez No: 545447) [Yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gürsoy, S., Gürsoy, R., Zeki, A. ve Çamlıyer, H. (2020). Ortaokul öğrencilerinin beden eğitimi ve spor dersine yönelik tutumları ile öğrenmeye karşı sorumluluk davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Akademik Psikolojik Danışma ve Rehberlik Araştırmaları Dergisi, 2022(2), 9-17.
• Hediye-Er, B. (2021). Ergenlik döneminde ailenin akademik tutumunun başarıya etkisinde öğrenme sorumluluğunun aracılık etkisi (Tez No: 701362) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Hill, J. R. (2002). Overcoming obstacles and creating connections: community building in webbased learning environments. Journal of Computing in Higher Education, 14(1), 67–86. Hunt-Sartori, M. A. (2007). The relationships among student membership in groups quality of school life, sense of belongingness and sellected performance factors [Doctoral dissertation, Sam Houston State University].
• İlmen, E. (2010). Okul grubunun okul yaşam kalitesi ve akademik başarı üzerindeki etkisi (Tez No: 257339) [Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• İnal, U. (2009). Adana il sınırları içerisindeki yatılı ilköğretim bölge okullarında bulunan öğretmen ve öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarının incelenmesi (Tez No: 241483) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karakaya Çiçek, H. (2015). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin okul yaşam kaliteleri ile iş doyumları arasındaki ilişki (Tez No: 391271) [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karalar, M. (2017). Ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algısı ile meslek kararı verme yetkinliği arasındaki ilişki (Tez No: 456622) [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (23. Basım). Nobel Yayınları.
• Karatzias, A., Papadioti-Athanasiou, V., Power, K.G. ve Swanson, V. (2001). Quality of school life. A cross-cultural study of Greek and Scottish secondary school pupils. European Journal of Education, 36(1), 91-105.
• Karatzias, A., Power, K. G. ve Swanson, V. (2001). Quality of school life: Development and preliminary standardisation of an instrument based on performance indicators in Scottish secondary schools. School Effectiveness and School Improvement, 12(3), 265-284.
• Kaya, M. ve Doğan, U. (2014). Öğrenci sorumluluk: Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Journal of European Education, 4(1), 11-18.
• Kayacan, K. ve Selvi, M. (2017). Öz düzenleme faaliyetleri ile zenginleştirilmiş araştırma-sorgulamaya dayalı öğretim stratejisinin kavramsal anlamaya ve akademik öz yeterliğe etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(5), 1771-1786.
• Kesici, A. (2018). Lise öğrencilerinin sorumluluk düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(3), 965-985.
• Kolan, H. İ. (2020). Lise öğrencilerinin problemli internet kullanımının öğrenme sorumluluğunu yordama gücü (Tez No: 637910) [Yüksek lisans tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kong, C. K. (2008). Classroom learning experiences and students’ perceptions of quality of school life. Learning Environ Res, 11, 111–129.
• Kölemen, C. Ş. ve Erişen, Y. (2017). Mesleki ve teknik ortaöğretim öğrencilerinin problem çözme ve eleştirel düşünme becerileri ile akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 2(1), 42-60.
• Kuloğlu, A. (2022). Ortaokul öğrencilerinin öğrenme sorumlulukları: bir karma yöntem çalışması. Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS), 15(60), 2790-2814.
• Leonard, C.A.R. (2002). Quality of school life and attendance in primary schools (Tez No: 13/24955) [Doctoral dissertation, Newcastle University].
• Lewis, R. (2001). Classroom discipline and student responsibility: the students view. Avustralya: Teaching and Teacher Education, 17(3), 307-319.
• Memiş, A. D. (2007). Öğrencilerin çalışma oryantasyonlarını etkileyen demografik faktörler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 291-322.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Matematik dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara. 11 Mart 2024 tarihinde https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=329 adresinden erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Ortak Metni. Ankara. 1 Ağustos 2024 tarihinde https://tymm.meb.gov.tr/ortak-metin adresinden erişilmiştir.
• Mok, M. M. C. ve Flynn, M. (1997). Does school size affect quality of school life?. Issues in Educational Research, 7 (1), 69-86.
• Özbulat, F. (2020). Ortaokul öğrencilerinin öğrenmeye yönelik sorumluluk düzeylerinin ve okul motivasyonlarının incelenmesi (Tez No: 616380) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özden, Y. (2005). Öğrenme ve öğretme. Pegem Yayıncılık.
• Raboteg-Saric, Z. ve Sakic, M. (2007). Quality of school life, self-regulated learning and academic achievement. In 13th European Conference on Developmental Psychology.
• Roper, A.R. (2007). How students develop online learning skills. Educause Quarterly, 30(1), 62–64.
• Sarı, M., Ötünç, E. ve Erceylan, H. (2007). Liselerde okul yaşam kalitesi: Adana ili örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 50, 297-320.
• Sarı, M. (2012). Okul yaşamının değerlendirilmesi: Okul yaşam kalitesi ölçeği’nin güvenirlik ve geçerliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2012(42), 344-355.
• Sun-Keung, N. P. (1999). Students' perceptions of quality of school life in Hong Kong primary schools. Educational Research Journal, 14(1), 49-71.
• Şahan, E. (2011). İlköğretim 5. ve 8. sınıf ders programlarındaki sorumluluk eğitimine dönük kazanımların gerçekleşme düzeyleri (Tez No: 300680) [Yüksek lisans tezi, Ahi Evran Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Şenkal, D. (2020). Ortaokul öğrencilerinin (5.sınıf) öğrenme ve çalışma sorumluluğuna ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi (Tez No: 616423) [Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. baskı). Pearson.
• Tran, L. T. ve Vu, T. T. P. (2016). International students and personal responsibility towards learning. Open Journal of International Education, 1(1), 4-23.
• Türkoğlu, G. (2012). İlköğretim okulu öğrencilerinin okul yaşam kalitesine ilişkin algıları (Bursa ili Yıldırım ilçesi örneği) (Tez No: 325175) [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Ünalan, Ş. (2023). Ortaokul öğrencilerinin öğrenme sürecinde yardım isteme eğilimlerinin, sınıf iklimi ve öğrenme sorumluluğu algılarının incelenmesi (Tez No: 786514) [Yüksek lisans tezi, Yozgat Bozok Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Voelkl, K. E. (1995). School warmth, student participation, and achievement. The Journal of Experimental Education, 63(2), 127-138. doi:10.1080/00220973.1995.9943817
• Wolf, F. M., Chandler, T.A. ve Spies, C.J. (1981). A Cross-Lagged Panel Analysis of Quality of School Life and Achievement Responsibility. The Journal of Educational Research, 74(5), 363–368. https://doi.org/10.1080/00220671.1981.10885331
• Xu, Z. Y. ve Zhao, M. Y. (2012). Research on the quality of school life of primary school students: A case study of 2248 primary school students in beijing. Journal of Educational Studies, 3, 014.
• Yakar, A. ve Saracaloğlu, A. S. (2017). Öğrenmeye yönelik sorumluluk ölçeği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 27-49. doi: 10.21764/efd.41545.
• Yaşar, Ş. (1998). Yapısalcı Kuram ve Öğrenme-Öğretme Süreci. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (1–2), 68–75.
• Yeşil, R. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okul öğrenmelerindeki öğrenme sorumluluklarını yerine getirme düzeyleri. International Journal of Human Sciences, 10(1), 1214-1237.
• Yıldız, E. (2019). Okul yaşam kalitesi algısı, okula aidiyet duygusu ve direnç davranışları: Ortaokul öğrencileri üzerinde bir inceleme (Tez No: 544426) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Young, M.R. (2005). The motivational effects of the classroom environment in facilitating selfregulated learning. Journal of Marketing Education, 27(1), 25-40. doi: 10.1177/0273475304273346.
• Zenciroğlu, S. (2017). Öğretmenlerin okul yaşam kalitesi algıları ile sınıf yönetimine yönelik tutum ve inançlarının incelenmesi (Tez No: 485596) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.