Dijital Liderlik ve Akademik Kadroda Dijital Okuryazarlık: İlişkiler ve Engeller

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 3052 - 3078

Aysel Ateş , Aslı Yıldızcan

https://doi.org/10.51460/baebd.1563406

Öz

Bu çalışma, Türkiye'deki üniversitelerde görev yapan akademik personelin dijital liderlik becerileri ile dijital okuryazarlık engelleri arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Nicel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışmada, 2023-2024 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde hem devlet hem de vakıf üniversitelerinde görev yapan 525 akademisyenden veri toplanmıştır. Bulgular, dijital liderlik becerileri ile akademisyenlerin dijital okuryazarlık engellerini aşma düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Cinsiyetin bu ilişki üzerinde anlamlı bir etkisi bulunmazken, yaş ve üniversite türü gibi demografik değişkenlerin dijital liderlik ve okuryazarlık engelleri üzerinde önemli etkileri olduğu tespit edilmiştir. Özellikle 55 yaş ve üzeri akademisyenler, fakülte yöneticilerinin dijital liderlik becerilerini daha yüksek değerlendirirken, dijital okuryazarlık engellerini daha fazla deneyimlediklerini belirtmişlerdir. Ayrıca, mühendislik ve uygulamalı sanatlar gibi teknik fakültelerde görev yapan akademisyenler, dijital liderlik becerilerini daha yüksek, dijital okuryazarlık engellerini ise daha düşük olarak algılamışlardır. Devlet üniversitelerinde görev yapan akademisyenler, vakıf üniversitelerindeki meslektaşlarına göre fakülte yöneticilerini dijital liderlik açısından daha başarılı bulmuştur. Bulgular, uluslararası araştırmalarla uyumlu olup, dijital dönüşüm sürecinde dijital liderliğin önemini vurgulamaktadır. Bu bağlamda, dijital okuryazarlık engellerini azaltmak için dijital liderlik eğitimlerinin ve destek programlarının güçlendirilmesi gerektiği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dijital liderlik, Dijital okuryazarlık engelleri, Yükseköğretim, Akademik kadro

Etik Beyan

Bu çalışma boyunca etik ilkeler gözetilmiştir.

Destekleyen Kurum

Bu makale çalışması bir kurum tarafından desteklenmemiştir.

Kaynakça

• Abbatiello, A., Knight, M., Philpot, S. & Roy, I. (2017). Rewriting the rules for the digital age. 2017 deloitte global human capital trends. Birlesik Krallık: Deloitte University Press.
• Abbu, H., Mugge, P., & Gudergan, G. (2022). Successful digital leadership requires building trust. Research-Technology Management, 65(5), 29-33.
• Akbaşlı, S. & Diş, O. (2019). Öğretmen görüşleri doğrultusunda lider okul yöneticilerinin yeterlikleri. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 2(2), 86-102.
• Akman, Y. (2021). Dijital okuryazarlık, çevrim içi öğrenme ve akademik isteklilik arasındaki ilişkinin incelenmesi. TEBD, 19(2), 1012-1036. https://doi.org/10.37217/tebd.982846
• Akour, M., & Alenezi, M. (2022). Higher education future in the era of digital transformation. Education Sciences, 12(11), 784.
• Aktay, S., & Çakır, R. (2018). Okul yöneticilerinin teknoloji liderliği yeterlikleri. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 37(37), 37-48. https://doi.org/10.17498/kdeniz.361601
• AlAjmi, M. K. (2022). The impact of digital leadership on teachers’ technology integration during the COVID-19 pandemic in Kuwait. International Journal of Educational Research, 112, 101928.
• Aldawood, H., Alhejaili, A., Alabadi, M., Alharbi, O., & Skinner, G. (2019, July). Integrating digital leadership in an educational supervision context: A critical appraisal. In 2019 International Conference in Engineering Applications (ICEA) (pp. 1-7). IEEE.
• Antonopoulou, H., Halkiopoulos, C., Barlou, O., & Beligiannis, G. N. (2020). Leadership types and digital leadership in higher education: Behavioural data analysis from University of Patras in Greece. International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 19(4), 110-129.
• Antonopoulou, H., Halkiopoulos, C., Barlou, O., & Beligiannis, G. N. (2021). Associations between traditional and digital leadership in academic environment: During the COVID-19 pandemic. Emerging Science Journal, 5(4), 405-428.
• Artüz, S. D., & Bayraktar, O. (2021). The effect of relation between digital leadership practice and learning organization on the perception of individual performance. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(40), 97-120. Ashaari, M. A., Singh, K. S. D., Abbasi, G. A., Amran, A., & Liebana-Cabanillas, F. J. (2021). Big data analytics capability for improved performance of higher education institutions in the era of IR 4.0: A multi-analytical SEM & ANN perspective. Technological Forecasting and Social Change, 173, Article 121119.
• Ayyildiz, P., Yilmaz, A., & Baltaci, H. S. (2021). Exploring digital literacy levels and technology integration competence of Turkish academics. International Journal of Educational Methodology, 7(1), 15-31. https://doi.org/10.12973/ijem.7.1.15
• Benitez, J., Arenas, A., Castillo, A., & Esteves, J. (2022). Impact of digital leadership capability on innovation performance: The role of platform digitization capability. Information & Management, 59(2), 103590.
• Berber, Ş., Deveciyan, M., & Alay, H., (2023). Digital Literacy Level and Career Satisfaction of Academics. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(4). 2363 – 2387.
• Biezā, K. E. (2020). Digital literacy: Concept and definition. International Journal of Smart Education and Urban Society (IJSEUS), 11(2), 1-15.
• Brooks, D. C., & McCormack, M. (2020). Driving Digital Transformation in Higher Education. EDUCAUSE. https://library.educause.edu/resources/2020/6/driving-digitaltransformation-in-higher-education
• Brunner, T. J. J., Schuster, T., & Lehmann, C. (2023). Leadership’s long arm: The positive influence of digital leadership on managing technology-driven change over a strengthened service innovation capacity. Frontiers in Psychology, 14, Article 988808.
• Büyükbeşe, A., Dikbaş, N., Klein, R., & Ünlü, Z. (2022). A Study on digital leadership scale (DLS) development. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 740–760. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1135540
• Çapraz, Y. (2023). Okul yöneticilerinin dijital liderlikleri ve öğretmenlerin dijital okuryazarlık yeterlilikleri ile bireysel yenilikçiliği arasındaki ilişkisinin incelenmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Dağtekin, S. (2020). Okul yöneticilerinin teknolojik liderlik yeterlilikleri açısından incelenmesi (Denizli ili Pamukkale ilçe örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Dasruth, J. (2020). Teachers’ perceptions of their principals’ digital leadership practices in Gauteng West. University of Johannesburg (South Africa). Dieguez, T., Loureiro, P., & Ferreira, I. (2021, November). Higher education as an engine of entrepreneurial leadership skills in a digital area transformation. In European Conference on Management, Leadership & Governance (pp. 152-X). Academic Conferences International Limited.
• Doğan, D. (2022). Üniversite öğrencilerinin ve akademisyenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erhan, T., Uzunbacak, H. H., & Aydin, E. (2022). From conventional to digital leadership: exploring digitalization of leadership and innovative work behavior. Management Research Review, 45(11), 1524-1543.
• Esteve-Mon, F., Llopis, M., &Adell-Segura, J. (2020). Digital Competence And Computational Thinking of student teachers. International Journal of Emerging Technologies in Learning (iJET), 15(2), 29-41.https://doi.org/10.3991/ijet.v15i02.11588
• Falloon, G. (2020). From Digital Literacy To Digital Competence: the teacher digital competency (TDC) framework. Educational Technology Research and Development, 68, 2449- 2472.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. (7th Ed.). New York: McGraw-Hill.
• Gilster, P. (1997). Digital literacy. New York: Wiley.
• Gutierrez-Angel, N., Sanchez-Garcia, J. N., Mercader-Rubio, I., Garcia-Martin, J., & Brito-Costa, S. (2022). Digital literacy in the university setting: A literature review of empirical studies between 2010 and 2021. Frontiers in Psychology, 13, 896800.
• Gün, F., Çoban, Ö., (2019) Okul yöneticilerinin teknolojik liderlik özyeterliliklerinin incelenmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1). 39 – 48.
• Hassan, A., Gallear, D., & Sivarajah, U. (2018). Critical factors affecting leadership: A higher education context. Transforming Government: People, Process and Policy, 12(1), 110-130.
• Henderson, M., Selwyn, N., & Aston, R. (2017). What works and why? Student perceptions of ‘useful’digital technology in university teaching and learning. Studies in Higher Education, 42(8), 1567-1579.
• Irgatoğlu, A. & Erken, V. & Gürsel, G. B. & Denizli, Ö. M. (2024). Okul idarecilerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö14), 572- 586. DOI: 10.29000/rumelide.1454536
• Kahraman-Kılbaş E.P. & Cevahir F. (2023). Sample selection and power analysis in scientific research, J Biotechnol and Strategic Health Res., 7(1), 1-8.
• Karakose, T., Polat, H., & Papadakis, S. (2021). Examining teachers’ perspectives on school principals’ digital leadership roles and technology capabilities during the COVID-19 pandemic. Sustainability, 13(23), 13448.
• Kaya, A. (2022). Öğretmenlerin dijital öğretmenlik algıları: Özel okul örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, Dijitalleşme Özel Sayısı, 35-50.
• Kempster, S., & Jackson, B. (2021). Leadership for what, why, for whom and where? A responsibility perspective. Journal of Change Management, 21(1), 45-65.
• Kılıç, S., & Pürbudak, A. (2022). Öğretim elemanlarının uzaktan öğretim performanslarında dijital okuryazarlık düzeyinin ve örgütsel destek algısının rolü. İş ve İnsan Dergisi, 9(2), 133-147.
• Kurt, S., Ceylan, E., Bodur, A. Yüksel, G. (2023). Dijital Dönüşüm ve Öğrenci Değerleri Üzerindeki Etkisi: Öğretmen Görüşlerine Dayalı Bir Araştırma. International Academic Social Resources Journal, 8(49), 2652- 2662. DOI: http://dx.doi.org/10.29228/ASRJOU RNAL.69444
• Laguna-Sánchez, P., Segovia-Pérez, M., Fuente-Cabrero, C. D. L., & Vargas-Pérez, A. M. (2021). A collaborative model for leadership education in high-potential university women students. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 7(2), 138.
• Lander, J. (2020). The relationship between principals’ pillars of digital leadership aligned values and actions and teacher technology use. St. John's University (New York).
• Laufer, M., Leiser, A., Deacon, B., Perrin de Brichambaut, P., Fecher, B., Kobsda, C., & Hesse, F. (2021). Digital higher education: a divider or bridge builder? Leadership perspectives on edtech in a COVID-19 reality. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 18, 1-17.
• Martin, A. (2005). DigEuLit–a European framework for digital literacy: a progress report. Journal of eLiteracy, 2(2), 130-136.
• Menteşe, S. & Genç, O. (2021). Öğretim elemanlarının dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Turkish Studies -Education, 16(5), 2341-2358. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.52389
• Mert, G. (2019). Organizasyonlarda dijital dönüsüm ve medya okuryazarlıgı egitimi. (Ed. Erol, Koçoglu ve Özkan, Akman) Medya Okuryazarlıgı ve Egitimi. Pegem Akademi, Ankara. Mert, M. (2024). Dijital liderlik ve örgütsel çeviklik ilişkisi üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Pamukkale.
• Mohamed Hashim, M., Tlemsani, I. & Matthews, R. Higher education strategy in digital transformation. Educ Inf Technol 27, 3171–3195 (2022). https://doi.org/10.1007/s10639-021-10739-1
• Mollah, M. A., Choi, J. H., Hwang, S. J., & Shin, J. K. (2023). Exploring a Pathway to Sustainable Organizational Performance of South Korea in the Digital Age: The Effect of Digital Leadership on IT Capabilities and Organizational Learning. Sustainability, 15(10), 7875.
• Monteiro, A., & Leite, C. (2021). Digital literacies in higher education: Skills, uses, opportunities and obstacles to digital transformation. Revista de Educación a Distancia (RED), 21(65).
• Núñez-Canal, M., de Obesso, M. D. L. M., & Pérez-Rivero, C. A. (2022). New challenges in higher education: A study of the digital competence of educators in Covid times. Technological Forecasting and Social Change, 174, 121270.
• Öz, Ö. (2020). Dijital Liderlik: Dijital dünyada okul lideri olmak. Uluslararasıı liderlik çalışmaları dergisi: kuram ve uygulama, 3(1), 45 – 57.
• Öztaban, A. (2020). Okul Yöneticilerinin teknoloji liderliği rollerini yerine getirme düzeyleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Pala, Ş. M., & Başıbüyük, A. (2020). Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 9(3), 897-921.
• Pangrazio, L., & Sefton-Green, J. (2021). Digital rights, digital citizenship and digital literacy: What’s the difference?. NAER: Journal of New Approaches in Educational Research, 10(1), 15-27.
• Perera, C. J., Adams, D., & Muniandy, V. (2015). Principal preparation and professional development in Malaysia: Exploring key influences and current practice. Leading Futures: Global Perspectives on Educational Leadership, SAGE press, London, 125-137.
• Porfírio, J. A., Carrilho, T., Felício, J. A., & Jardim, J. (2021). Leadership characteristics and digital transformation. Journal of Business Research, 124, 610-619.
• Rahko, K. (2022). The Role of Digital Leadership and Digital Transformation under the influence of Covid 19. University of Vassa. (Master’s Thesis). https://osuva.uwasa.fi/handle/10024/14830 Samimi, M., Cortes, A. F., Anderson, M. H., & Herrmann, P. (2022). What is strategic leadership? Developing a framework for future research. The Leadership Quarterly, 33(3), 101353.
• Semerci, Ç., & Semerci, N. (2021). Dijital Okuryazarlık Engelleri Ölçeği Geliştirme Çalışması. Eğitim Teknolojisi Araştırmaları Dergisi, 5(1), 15-27.
• Sezgin, A. A., & Karabacak, Z. İ. (2020). Yükseköğretimde dijital dönüşüm ve dijital okuryazarlik dersine yönelik betimsel bir analiz. Kurgu, 28(1), 17-30.
• Sheninger, E. (2014). Digital Leadership: Changing Paradigms for Changing Times, 2nd ed. SAGE Publications India Pvt. Ltd.
• Sych, T., Khrykov, Y. and Ptakhina, O., 2021. Digital transformation as the main condition for the development of modern higher education. Educational Technology Quarterly [Online], 2021(2), pp.293–309. Available from: https://doi.org/10.55056/etq.27
• Şahin, C., Demir, F., Bilen, Ö., (2016). Üniversite yöneticilerinin kurumlarındaki eğitim teknolojilerini yönetme becerilenin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1). 1- 21.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. bs.). Boston: Allyn and Bacon.
• Temelkova, M. (2018). Skills for digital leadership-Prerequisite for developing high-tech economy. International Journal of Advanced Research in Management and Social Sciences, 7(12), 50-74.
• Uyar, A., (2021). Meslekyüksekokulu öğrencilerinin dijital okuryazarlık ölçüleri. International Journal of Contemporary Educational Studies (IntJCES), 7(1). 2458-9373.
• Vural, M., Koç, T., Geçal, R., Erol, A., Çetinel, A., & Kızılöz, N., (2023). Öğretmenlerin dijital liderlik algıları. Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma Dergisi, 10(97), 1586 – 1598.
• Yarımçam, E. Ç. (2017). Sosyal Bilimler alanındaki akademisyenlerin bilgi ve iletişim teknolojileri anlatıları. Moment Dergi, 4(2), 326-351.
• Yeşiltaş, M. H., Çelikoğlu, M., Dağdalan, G., Aydın, G., & Çetinkaya, M. (2023). Akademisyenlerin Dijital Okuryazarlık Hakkındaki Görüşlerinin İncelenmesi. ODÜSOBİAD 13(2), 1885-1906, Doi: 10.48146/odusobiad.1191057
• Yılmaz, K., Horzum, M, B., (2005). Küreselleşme, bilgi teknolojileri ve üniversite. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (10), 103 – 121.
• Yükseköğretim Kurulu [YÖK]. (2024). Türkiye’deki Üniversiteler: 2023-2024 Verileri. Ankara: YÖK Yayınları.