Öğretmenlerin Mesleki Anlamlılık Ölçeği: Bir Ölçek Geliştirme

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 1, 375 - 397

İslam Deviren , Güven Akşit

https://doi.org/10.51460/baebd.1600870

Öz

Öğretmenlerin mesleki anlamlılık kavramının operasyonelleştirilmesi amacıyla gerçekleştirilen bu ölçek geliştirme çalışmasında, kapsamlı bir literatür taraması yapılmıştır. Bu süreçte, mesleki anlamlılık kavramının teorik altyapısı, kavramsal çerçevesi ve ilgili ampirik araştırmalar detaylı şekilde analiz edilmiştir. Çalışma, öğretmenlerin mesleki varoluşlarını sorguladıkları "Bu mesleği neden yapıyorum, neden bu okuldayım?" gibi temel sorulara yanıt arama sürecini kapsamaktadır. Bu çalışmanın amacı, öğretmenler için branş kısıtlaması olmaksızın geçerli ve güvenilir bir "Öğretmen Mesleki Anlamlılık" ölçeği geliştirmektir. Ölçek geliştirme süreci, 2024-2025 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır ilinde görev yapan 757 öğretmenden oluşan bir örneklem grubu ile gerçekleştirilmiştir. Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları için 432 öğretmenle Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA), farklı 225 öğretmenle Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. AFA sırasında öz değer ve yamaç-birikinti grafiği dikkate alınarak öz değeri birin üzerinde olan altı faktör belirlenmiştir. Faktör yük değeri 0.30’un altında olan maddeler analiz dışı bırakılmıştır. AFA sonuçlarına göre madde faktör yük değerleri 0.657 ile 0.866 arasında değişmiş ve altı faktörlü yapı toplam varyansın %68.26’sını açıklamıştır. DFA sonuçlarına göre madde faktör yükleri 0.54 ile 0.98 arasında değişmiş ve 21 maddelik altı faktörlü yapı doğrulanmıştır. Ölçeğin genel Cronbach alfa güvenirlik değeri, AFA’da 0.91, DFA’da 0.93 olarak hesaplanmıştır. Bulgular, ölçeğin öğretmenlerin mesleklerini anlamlı bulma düzeylerini belirlemede geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Mesleki Anlamlılık, Ölçek Geliştirme, Öğretmenler.

Etik Beyan

Araştırmamız, etik kurallara ve bilimsel araştırma ilkelerine uygun olarak gerçekleştirilmiş; katılımcılardan gerekli izinler alınmış ve gizlilik ilkelerine titizlikle uyulmuştur.

Destekleyen Kurum

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu

Proje Numarası

1

Teşekkür

teşekkür ederim

Kaynakça

• Barth, R. S. (2006). Improving relationships within the school. Improving Professional Practice, 63(6), 8–13.
• Bentler, P. M., & Bonnet, D. C. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588–606.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (15. baskı). Pegem Akademi.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. Routledge.
• Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Chalfsky, N. (2003). An emerging construct for meaningful work. Human Resources Development International, 6(1), 69–83.
• Chalofsky, N., & Krishna, V. (2009). Meaningfulness, commitment, and engagement: The intersection of a deeper level of intrinsic motivation. Advances in Developing Human Resources, 11(2), 189–203.
• Çakır, M. A. (2015). Meslek ve öğretmenlik. İçinde V. Sönmez (Ed.), Eğitim bilimine giriş (s. 233–264). Anı Yayıncılık.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (4. baskı). Pegem Akademi.
• Eğinli, A. T. (2009). Çalışanlarda iş doyumu: Kamu ve özel sektör çalışanlarının iş doyumuna yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3), 35–52.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. Sage Publications.
• Forza, C., & Filippini, R. (1998). TQM impact on quality conformance and customer satisfaction: A causal model. International Journal of Production Economics, 55(1), 1–20.
• Frankl, V. (1992). Man’s search for meaning: An introduction to logotherapy. Beacon Publishing.
• Frankl, V. E. (2019). İnsanın anlam arayışı (S. Budak, Çev.). Okuyan Us Yayınları.
• Göçen, A., & Terzi, R. (2019). Eğitim örgütleri için anlamlı iş ölçeği. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty, 39(3), 1487–1512.
• Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1976). Motivation through the design of work: Test of a theory. Organizational Behavior and Human Performance, 16, 250–279.
• Hall, D. T., & Chandler, D. E. (2005). Psychological success: When the career is a calling. Journal of Organizational Behavior, 26, 155–176.
• Heintzelman, S. J., & King, L. A. (2013). On knowing more than we can tell: Intuitive processes and the experience of meaning. The Journal of Positive Psychology, 8(6), 471–482.
• Hoe, S. L. (2008). Issues and procedures in adopting structural equation modeling technique. Journal of Applied Quantitative Methods, 3(1), 76–83.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cut off criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55.
• Jiang, L., & Johnson, M. J. (2018). Meaningful work and affective commitment: A moderated mediation model of positive work reflection and work centrality. Journal of Business and Psychology, 33(4), 545–558.
• Jung, H. S., & Yoon, H. H. (2016). What does work meaning to hospitality employees? The effects of meaningful work on employees’ organizational commitment: The mediating role of job engagement. International Journal of Hospitality Management, 53, 59–68.
• Kahn, W. A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. Academy of Management Journal, 33, 692–724.
• Kalaiselvi, K. T., Muruganandam, D., & Sakthi Suganya, R. (2010). A study on work life balance amongst managers of garment units in Tamilnadu State, India. International Journal of Human Sciences, 7(2).
• Karagöz, Y. (2016). SPSS 23 ve AMOS 23 uygulamalı istatistiksel analizler. Nobel Yayınları.
• Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. Routledge.
• Korkmaz, O., & Erdoğan, E. (2014). İş yaşam dengesinin örgütsel bağlılık ve çalışan memnuniyetine etkisi. Ege Academic Review, 14(4), 541–557.
• Lips-Wiersma, M., & Morris, L. (2009). Discriminating between ‘meaningful work’ and the ‘management of meaning.’ Journal of Business Ethics, 88(3), 491–511.
• Lips-Wiersma, M., & Wright, S. (2012). Measuring the meaning of meaningful work: Development and validation of the Comprehensive Meaningful Work Scale (CMWS). Group & Organization Management, 37(5), 655–685.
• London, M. (2001). Leadership development: Paths to self-insight and professional growth. Psychology Press.
• Lysova, E. I., Allan, B. A., Dik, B. J., Duffy, R. D., & Steger, M. F. (2019). Fostering meaningful work in organizations: A multi-level review and integration. Journal of Vocational Behavior, 110, 374–389.
• MacCallum, R. C., Browne, M. W., & Sugawara, H. M. (1996). Power analysis and determination of sample size for covariance structure modeling. Psychological Methods, 1(2), 130–149.
• Martela, F., & Riekki, T. J. (2018). Autonomy, competence, relatedness, and beneficence: A multicultural comparison of the four pathways to meaningful work. Frontiers in Psychology, 9, 1–14.
• Mead, G. H. (1934). Mind, self, and society. University of Chicago Press.
• Mercer, D. (1997). Job satisfaction and the secondary headteacher: The creation of a model of job satisfaction. School Leadership & Management, 17(1), 57–68.
• Miles, J., & Shevlin, M. (1998). Effects of sample size, model specification, and factor loadings on the GFI in confirmatory factor analysis. Personality and Individual Differences, 25, 85–90.
• Miller, C. S. (2008). Meaningful work over the life course [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fielding Graduate University.
• Mulaik, S. A. (2009). The foundations of factor analysis (2nd ed.). Chapman & Hall.
• Oktay, A. (1991). Öğretmenlik mesleği ve öğretmenin nitelikleri. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3, 187–193. Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf.
• Pratt, M. G., & Ashforth, B. E. (2003). Fostering meaningfulness in working and at work. İçinde K. S. Cameron, J. E. Dutton, & R. E. Quinn (Eds.), Positive organizational scholarship: Foundations of a new discipline (s. 309–327). Berret-Koehler Publishers.
• Rosa, A. D., Vianello, M., & Anselmi, P. (2019). Longitudinal predictors of the development of a calling: New evidence for the a posteriori hypothesis. Journal of Vocational Behavior, 114, 44–56.
• Rosso, B. D., Dekas, K. H., & Wrzesniewski, A. (2010). On the meaning of work: A theoretical integration and review. Research in Organizational Behavior, 30, 91–127.
• Rozelle, K. L. (2004). Women who make it work: Experiencing authenticity, connectedness, and meaningful work in corporate America [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fielding Graduate Institute.
• Runhaar, P., Sanders, K., & Konermann, J. (2013). Teachers’ work engagement: Considering interaction with pupils and human resources practices as job resources. Journal of Applied Social Psychology, 43(10), 2017–2030.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müler, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Psychological Research Online, 8(2), 23–74.
• Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2010). A beginner’s guide to structural equation modeling. Routledge.
• Sharma, N., & Nayak, P. (2016). Study on work life balance and organization policy in IT sector in NCR. Amity Global Business Review, 11.
• Snir, R. (2011). To work or not to work: The measurement of non-financial employment commitment. International Journal of Business and Social Science, 2(16), 271–278.
• Steger, M. F., Dik, B. J., & Duffy, R. D. (2012). Measuring meaningful work: The work and meaning inventory (WAMI). Journal of Career Assessment, 20(3), 322–337.
• Sturges, J., & Guest, D. (2004). Working to live or living to work? Work/life balance early in the career. Human Resource Management Journal, 14(4), 5–20.
• Şahin, B., & Taşkaya, S. (2010). Sağlık çalışanlarının örgütsel adalet algılarını etkileyen faktörlerin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 13(2), 85–114.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Allyn and Bacon.
• Wang, M. C., & Haertel, D. G. (2001). Teacher relationships: A digest of research from the Laboratory for Student Success. No Child Left Behind Act of 2001 (NCLB).
• Wheaton, B., Muthen, B., Alwin, D. F., & Summers, G. (1977). Assessing reliability and stability in panel models. Sociological Methodology, 8(1), 84–136.
• Wrzesniewski, A., Dutton, J. E., & Debebe, G. (2003). Interpersonal sensemaking and the meaning of work. Research in Organizational Behavior, 25, 93–135.