Investigating the Relationship Between Teachers' Artificial Intelligence Literacy and Ethical Use of Information Technologies

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 2, 2411 - 2438, 28.08.2025

Nilüfer Muzaffer , Fatma Ünal

https://doi.org/10.51460/baebd.1670058

Öz

The aim of this study is to examine the relationship between teachers’ artificial ıntelligence literacy (AIL) and their ethical use of ınformation technologies (EIT). Within the scope of the research, teachers’ levels of AIL and EIT were identified; whether these levels differed according to demographic variables and the relationship between them was analyzed. Additionally, teachers’ ethical behaviors when using artificial intelligence and their opinions on the measures that should be taken against unethical use of information technologies were evaluated. The study was conducted using the survey model, a quantitative research method. Data were collected from 258 teachers working in the province of Zonguldak, Türkiye. The findings revealed that teachers’ AIL levels were high, while their EIT levels were at a moderate level. AIL levels showed significant differences based on branch and AI usage status; EIT levels differed significantly based on gender, age, type of school, and branch. A positive and near-moderate relationship has been identified between AIL and EIT. Regarding ethical behavior, teachers stated that they pay most attention to the issues of "compliance with personal data and respect for human rights". As for the measures to be taken against unethical use, the most common response was “no opinion”.

Anahtar Kelimeler

Artificial intelligence , Information technologies , Information ethics , Teacher.

Etik Beyan

Ethical permission was obtained for this research from Bartın University Social and Human Sciences Ethics Committee (No. 1 dated 06.11.2024).

Öğretmenlerin Yapay Zekâ Okuryazarlığı ve Bilişim Teknolojileri Etik Kullanım Durumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin yapay zekâ okuryazarlığı (YZO) ile bilişim teknolojilerinin etik kullanım düzeyleri (BTEKD) arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırma kapsamında öğretmenlerin YZO ve BTEKD düzeyleri belirlenmiş; bu düzeylerin demografik değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediği ve aralarındaki ilişki ortaya konmuştur. Ayrıca öğretmenlerin yapay zekâ kullanımında dikkat ettikleri etik davranışlar ile bilişim teknolojilerinin etik dışı kullanımında alınması gereken tedbirlere ilişkin görüşleri de değerlendirilmiştir. Nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilen çalışmanın verileri, Zonguldak ilinde görev yapan 258 öğretmenden elde edilmiştir. Bulgulara göre öğretmenlerin YZO düzeyleri yüksek, BTEKD düzeyleri ise orta seviyededir. YZO düzeyleri branş ve yapay zekâ kullanım durumu değişkenlerine göre; BTEKD düzeyleri ise cinsiyet, yaş, görev yapılan okul türü ve branş değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermektedir. YZO ile BTEKD arasında pozitif ve orta düzeye yakın bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Etik davranışlara ilişkin olarak öğretmenler en çok "kişisel verilere uygunluk ve insan haklarına saygı" konularına dikkat ettiklerini belirtmişlerdir. Etik dışı kullanıma karşı alınması gereken tedbirler konusunda ise en sık belirtilen görüş “fikrim yok” olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yapay zekâ , Bilişim teknolojileri , Bilişim etiği , Öğretmen

Etik Beyan

Bu araştırma için Bartın Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Etik Kurulu’ndan (06.11.2024 tarihli 1 sayı ile) etik izni alınmıştır.

Kaynakça

• Adams, C., Pente, P., Lemermeyer, G., Turville, J., & Rockwell, G. (2022). Artificial intelligence and teachers’ new ethical obligations. The International Review of Information Ethics, 31(1).
• Aksakal, Ş., Emre, İ., & Özbek, M. (2024). Sınıf öğretmenlerinin yapay zekâya ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 7(1), 1-13.
• Appakova-Shogina, N. Z. (2024). Information ethics and the spirit of provincialism. Cifrovoj Učënyj: Laboratoriâ Filosofa, 7(3), 166–181.
• Arroyo, M., Quinn, L., Paretti, L., & Grove, K. (2022). Content Analysis of Digital Tools Use during 2020-21 Remote Teaching. Educational Research: Theory and Practice, 33(1), 55-60.
• Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zekâ ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71-88.
• Asamoah, M. K. (2019). TPACKEA model for teaching and students’ learning. Journal of Academic Ethics,17, 401-421.
• Aydın, Y. (2024). Examining the Ability to Use Information and Communication Technologies in Primary School Life Sciences Course in the Context of Computer Ethics. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 77-91.
• Baidoo-Anu, D., ve Owusu Ansah, L. (2023). Education in the era of generative artificial ıntelligence (aı): understanding the potential benefits of chatgpt in promoting teaching and learning. Journal of AI, 7 (1), 52-62.
• Banaz, E., ve Demirel, O. (2024). Türkçe öğretmen adaylarının yapay zekâ okuryazarlıklarının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (60), 1516-1529.
• Baysan, E. (2020). Bilişim Teknolojilerinin Etik Kullanımına İlişkin Öğretmenlerin Eğitim İhtiyaçlarının Belirlenmesi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 104-111.
• Bekman, M. (2022). Halkla ilişkiler uygulamalarında nicel araştırma yöntemi: ilişkisel tarama modeli. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(16), 248.
• Biedermann, H., & Nagel, A. (2021). Teachers’ Professional Information and Communications Technology Responsibility: Further Development of a Scale to Measure the ICT Ethos of Teachers (pp. 197–210). Springer, Cham.
• Bregant, J., Aberšek, B., Borstner, B. (2022). Sodobne perspektive družbe: umetna inteligenca na stičišču znanosti. Univerza Mariboru, Univerzitetna založba.
• Canales, K. B. (2020). Ética y TIC: Algunas reflexiones sobre el rol de los educadores. Apuntes Universitarios: Revista de Investigación, 11(2).
• Canipek, A. S. (2022). Examınatıon of teachers'ethıcal use of ınformatıon technologıes. Route Education and Social Science Journal, 74, 299-315.
• Ceyhan, B., & Sahin, N. (2018). Teachers’ sensitivity towards technology and environmental ethics. Education Sciences, 8(3), 121.
• Chan, K. S., & Zary, N. (2019). Applications and challenges of implementing artificial intelligence in medical education: Integrative review. JMIR medical education, 5(1), Article e13930.
• Chen, X., Xie, H., Zou, D., & Hwang, G. J. (2020). Application and theory gaps during the rise of artificial intelligence in education. Computers and Education: Artificial Intelligence, 1, 100002.
• Çam, M. B., Çelik, N. C., Turan Güntepe, E. & Durukan, Ü. G., (2021). Öğretmen adaylarının yapay zekâ teknolojileri ile ilgili farkındalıklarının belirlenmesi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (48), 263-285.
• Çayak, S. (2024). Investigating the relationship between teachers’ attitudes toward artificial intelligence and their artificial intelligence literacy. Journal of Educational Technology and Online Learning, 7(4-ICETOL 2024 Special Issue), 367-383.
• Çelebi, C., Yılmaz, F., Demir, U., & Karakuş, F. (2023). Artificial intelligence literacy: Anadaptation study. Instructional Technology and Lifelong Learning, 4/2, 291-306.
• Delcker, J., Heil, J., & Ifenthaler, D. (2025). Evidence-based development of an instrument for the assessment of teachers’ self-perceptions of their artificial intelligence competence. Educational technology research and development, 73(1), 115-133.
• Dhanrajani, S. (2018). 3 Ways To Human Centric AI. https://www.forbes.com/sites/ cognitiveworld/2018/12/12/3-ways-to-human-centric-ai/?sh=495e42804a38, 10.10.2024.
• Dilek, G. Ö. (2019). Yapay zekânın etik gerçekliği. Doctoral dissertation, Uluslararası Sosyal Bilimler Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği (USDAD).
• Dijital Dönüşüm. (2024). http://www.isodijital.com/dijital-donusum.html , 05.10.2024.
• Diwan, P. (2017). Is Education 4.0 an imperative for success of 4th Industrial Revolution? https://medium.com/@pdiwan/is-education-4-0-an-im-perative-for-success-of-4th-industrial-revolu-tion-50c31451e8a4, 10.11.2024.
• Doğan, C. (2023). Ortaokul öğrencilerinin internet etik ihlali ile çevrim içi risk algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Erdem, Z., (2008). Öğretmen Adaylarının Bilişim Teknolojilerini Kullanımlarının Etik Açıdan Değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği Programı, Yüksek Lisans Tezi. 23-24
• Erzincan, O., Selçuk, K., Ayaz, O., Eyipişiren, S. Ö., & Sancar, S. (2024). Okul yöneticilerinin eğitimde yapay zekâ kullanımına yönelik görüşleri: İzmir ili örneği. Turan: Stratejik Arastirmalar Merkezi, 16(61), 350-363.
• Fuchs, C. (2022). Digital ethics: Media, communication and society volume five. Routledge.5-6.
• Fundi, M., Sanusi, I. T., Oyelere, S. S., & Ayere, M. (2024). Advancing AI education: Assessing Kenyan in-service teachers' preparedness for integrating artificial intelligence in competence-based curriculum. Computers in Human Behavior Reports, 14, 100412.
• Gomez-Trigueros, I. M. (2023). Digital skills and ethical knowledge of teachers with TPACK in higher education. Contemporary Educational Technology, 15(2).
• Gómez-Trigueros, I. M., & Yáñez de Aldecoa, C. (2021). The digital gender gap in teacher education: The TPACK framework for the 21st century. European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education,11(4), 1333-1349.
• Guillén-Gámez, F. D., Cabero-Almenara, J., Llorente-Cejudo, C., & Palacios-Rodríguez, A. (2022). Differential analysis of the years of experience of higher education teachers, their digital competence and use of digital resources: Comparative research methods. Technology, Knowledge and Learning, 27(4), 1193-1213.
• Guryanova, A.V. / Shestakov, A.A. / Noskov, E.G. (2018). Digital ethics as an instrument foU Whe Wechnological challengeV¶ UegXlaWion, in: The European Proceedings of Social & Behavioural Sciences EpSBS, p. 251-262.
• Gümüş, M. M., Çakır, R., & Korkmaz, Ö. (2023). Investigation of pre-service teachers’ sensitivity to cyberbullying, perceptions of digital ethics and awareness of digital data security. Education and Information Technologies, 28(11), 14399-14421.
• Haenlein, M., & Kaplan, A. (2019). A brief history of artificial intelligence: On the past, present, and future of artificial intelligence. California Management Review, 5-14.
• Haseki, H., İ. (2019). What Do Turkish Pre-Service Teachers Think About Artificial Intelligence?. International Journal of Computer Science Education in Schools, Manisa Celal Bayar University, Faculty of Education, 3(2).
• Hu, W. (2024). How Can Artificial Intelligence Empower Teacher Development: Connotation and Cultivationof Teachers' Artificial Intelligence Literacy. Journal of Teacher Education, 11(2), 39-47.
• İçen, E. (2024). Öğretmenlerin yapay zekâ farkındalıkları ile yenilikçi pedagoji uygulamaları arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı, İstanbul. 10-24.
• İnce, H., İmamoğlu, S. E., & İmamoğlu, S. Z. (2021). Yapay zekâ uygulamalarının karar verme üzerine etkileri: Kavramsal bir çalışma. International Review of Economics and Management, 9(1), 50-63.
• Kantar, N. (2024). Bilişim felsefesi bağlamında bilişim etiği ve güncel tartışmalar. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (36), 117-138.
• Kaplan, A., & Haenlein, M. (2019). Siri, Siri, in my hand: Who’s the fairest in the land? On the interpretations, illustrations, and implications of artificial intelligence. Business horizons, 62(1), 15-25.
• Kaplan, P. (2024, 01 24). Eğitimde yapay zekâ:Tehdit mi fırsat mı?www.pervinkaplan.com: https://www.pervinkaplan.com/detay/egitimde-yapay-zekâ-tehdit-mi-firsat-mi/28216, 02.02.2025. Karataş, C., Y., (2021). Dijital etik ve dijital çağda "insan doğası". TRT Akademi Röportajı. Cilt 06, Sayı 12.
• Karakuş, S., & Turan, S. G. (2022). Examining the relationship between adults’ cyberbullying behaviors and digital citizenship skills. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, 49, 409–427.
• Karsenti, T. (2019). Artificial intelligence in education: The urgent need to prepare teachers for tomorrow’s schools. Formation et profession, 27(1), 112-116.
• Kaya, İ. (2024). Eğitim yönetiminde yapay zekâ kullanımına ilişkin okul yöneticileri ve öğretmenlerin görüşleri. İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Yönetimi Programı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 26-75.
• Keskin, D., & Sevli, O. (2025). Eğitimde yapay zekâve etik. International Topkapı Congress III, 38-43.
• Kıranlı, S., & Yıldırım, Y. (2014). Views Of Information Technolgies Guide Teachers With Regard To Computer Ethics. Journal of Computer and Education Research, 2(4), 23-50.
• Kış, A., (2019). Eğitimde yapay zekâ. 14. Uluslararası Eğitim Yönetimi Kongresi Tam Metin Bildiri Kitabı. 197-202.
• Kim, S., Kim, S., Lee, M., & Kim, H. (2020). Review on artificial intelligence education for K-12 students and teachers. The Journal of Korean association of computer education, 23(4), 1-11.
• Konuk, T. (2023). Bilişim etiği öğretiminde oyunlaştırma tabanlı uyarlanabilir bir öğrenme ortamının öğretmen eğitiminde etkililiğinin incelenmesi. Bartın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, 10-107.
• Köylü, Ö. & Köstekci, M. (2024). Öğretmenlerin dijital ortamlarda etik yaklaşımlarının değerlendirilmesi. Çağdaş Uygulamalı Bilimler Dergisi, 2(1), 49-60.
• Kuncoro, R. Y., Triyanto, T., & Triastuti, R. (2020). Constraints in the ımplementation of digital ethics in sma muhammadiyah 1 surakarta. Budapest International Research and Critics in Linguistics and Education (BirLE) Journal, 3(1), 157-163.
• Kuşçu, E. (2015). Çeviride yapay zekâ Uygulamaları. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (30), 45-58.
• Laupichler, M. C., Aster, A., Schirch, J., & Raupach, T. (2022). Artificial ıntelligence literacy in higher and adult education: a scoping literature review. Computers and Education: Artificial Intelligence, 3, 1-15.
• Lérias, E., Guerra, C., & Ferreira, P. (2024). Literacy in artificial intelligence as a challenge for teaching in higher education: A case study at Portalegre Polytechnic University. Information, 15(4), 205.
• Ley, M., S., (2020). Digital ethics - the use of artificial ıntelligence in medicine. Metropolia University of Applied Sciences &, htw saar University of Applied Sciences, Double Degree Programme, Bachelor of Engineering, Industrial Management, Bachelor’s Thesis.
• MacIntyre, A. (1957). What morality ıs not. Philosophy 32 (123): 325–335.
• Mago, B., Almaazmi, K. I., Almaazmi, A. J., Falaha, K. M. and Almidfaa, E.D. (2022). Modeling situational ıt ethics in UAE. International Journal For Global Academic & Scientific Research, 17-23.
• Mariarosaria, T. (2014). Information warfare: the ontological and regulatory gap. Philosophy and Computers. 14(1), 13-18.
• Martens, B. (2007). IT, ethics and education: teaching the teachers (and their pupils). In The Information Society: Innovation, Legitimacy, Ethics and Democracy In honor of Professor Jacques Berleur sj: Proceedings of the Conference “Information Society: Governance, Ethics and Social Consequences”, University of Namur, Belgium 22–23 May 2006 (pp. 181-193).
• Mazı, A., & Yıldırım, İ. O. (2025). Primary school teachers’ opinions on the use of artificial intelligence in educational practices. Social Sciences & Humanities Open, 11, 101576.
• Mert Burtgil, S., (2024). Eğitimde yapay zekâ kullanımına yönelik öğretmenlerin görüşleri. Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• McCarthy J. (2019). What is artificial intelligence? Computer Science Department, Stanford University. http://www-formal.stanford.edu/jmc/whatisai.pdf, 11 Ekim 2024.
• Novella-García, C., & Cloquell-Lozano, A. (2021). The ethical dimension of digital competence in teacher training. Education and Information Technologies, 26(3), 3529–3541.
• Nguyen, L. T., & Tuamsuk, K. (2022). Digital learning ecosystem at educational institutions: A content analysis of scholarly discourse. Cogent Education, 9(1), 2111033.
• Oruç, T., Yeşilyurt, M., & Kurt, M. (2024). Eğitimde yapay zekâ konulu çalışmaların betimsel analizi. Temel Eğitim, (24), 44-60.
• Öteleş, F.& Merey, Z. (2022). Social studies teachers views on the concept of digital ethics. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 23(18), 1302-1323.
• Özer, S., Sancar Yazıcı, A., Akgül, S., & Yıldırım, A. (2023). Okullarda yapay zekâ kullanımına ilişkin öğretmen görüşleri. Ulusal Eğitim Dergisi, 3(10), 1776-1794.
• Роганов, М. Л. ve Роганов, М. М. (2020). Морально-етичні аспекти інформаційно-комунікаційних технологій . 95 (2), 169–178.
• Ravi, P., Broski, A., Stump, G., Abelson, H., Klopfer, E., & Breazeal, C. (2023). Understanding teacher perspectives and experiences after deployment of AI literacy curriculum in middle-school classrooms. arXiv preprint arXiv:2312.04839.
• Reyna, J. (2011). Digital teaching and learning ecosystem (DTLE): A theoretical approach for online learning environments. Changing demands, changing directions. Proceedings ascilite Hobart, 1083-1088.
• Rios-Campos, C., Vega, S. M. Z., Tejada-Castro, M. I., Viteri, J. D. C. L., Zambrano, E. O. G., Gamarra, J. M. B., ... & Vara, F. E. O. (2023). Ethics of artificial intelligence. South Florida Journal of Development, 4(4), 1715-1729.
• Russo, F. (2018). Digital Technologies, Ethical Questions, and the Need of an Informational Framework. Philosophy & Technology, 31(4), 655–667.
• Singh, P., & Absar, S. (2024). Mapping AI Literacy Among Punjab’s Teachers Using Structural Equation Modelling. Journal of Communication and Management, 3(04), 374-381.
• Solak, Y., Dal, H. O., Çınkır, G., & Onu, F. N. (2025). Yapay zeka etiği: Eğitimde kullanımının sınırları ve sorumlulukları: Ethıcs Of Artıfıcıal Intellıgence: Lımıts And Responsıbılıtıes Of Its Use In Educatıon. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Researches, 11(49), 108-116.
• Spence, E. (2009). The Epistemology and Ethics of Internet Information. 305–312.
• Sperling, K., Stenberg, C. J., McGrath, C., Åkerfeldt, A., Heintz, F., & Stenliden, L. (2024). In search of artificial intelligence (AI) literacy in Teacher Education: A scoping review. Computers and Education Open, 100169.
• Sukamolson, S. (2007). Fundamentals of quantitative research. Language Institute Chulalongkorn University, 1(3), 1-20.
• Şahinci, D. (2021). Yapay zekâ ve reklamcılığın geleceği. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo-Televizyon- Sinema Anabilim Dalı.
• Tenberga, I., & Daniela, L. (2024). Artificial Intelligence Literacy Competencies for Teachers Through Self-Assessment Tools. Sustainability, 16(23), 10386.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. (Çev. M. Baloğlu). Nobel Akademik Yayıncılık. (Eserin orijinali 1983’te yayınlanmıştır).
• Topakkaya, A., ve Eyibaş, Y. (2019). Yapay zekâ ve etik ilişkisi. Felsefe Dünyası, 70(1), 81-99.
• Xue, Y., ve Wang, Y., (2022). Artificial ıntelligence for education and teaching. Wireless Communications and Mobile Computing, vol. 2022, Article ID 4750018, 10 pages.
• Yao, Y., Zhu, X., Xiao, L., & Lu, Q. (2025). Secondary school English teachers’ application of artificial intelligence-guided chatbot in the provision of feedback on student writing: An activity theory perspective. Journal of Second Language Writing, 67, 101179.
• Yeşilyurt, S., Dündar, R., & Demir, R. Z. (2024). Türkiye’de yapay zekâ ve eğitim ilişkisini inceleyen lisansüstü tezlerin analizi: Bir meta sentez çalışması. Journal of Innovative Research in Social Studies, 7(1), 47-73.
• Yilmaz, Y., & Çelebi, C. (2022). Views of ınformation technologies teachers on the effects of values education on ınformatics ethics. International Online Journal of Education and Teaching, 9(1), 506-530.
• Yüreğilli Göksu, D., & Göksu, S. (2024). Determination of artificial intelligence literacy and attitudes towards artificial intelligence of teachers working with gifted students and examining them according to some variables. Instructional Technology and Lifelong Learning, 5(2).
• Zhao, L., Wu, X., & Luo, H. (2022). Developing AI literacy for primary and middle school teachers in China: Based on a structural equation modeling analysis. Sustainability, 14(21), 14549.