Türkçe Öğretmenlerinin Konuşma Eğitimi Uygulamalarında Karşılaştıkları Sorunlar ve Bu Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 2, 2712 - 2745, 28.08.2025

Fatma Nur Doğan

https://doi.org/10.51460/baebd.1670463

Öz

İnsan duygularını, düşüncelerini, isteklerini, hayallerini başkalarına aktarmaya gereksinim duyan sosyal bir varlıktır. İnsanın başkaları ile iletişim kurabilmesinin en temel yolu da sözlü anlatım yani konuşmadır. Her ne kadar konuşma kendiliğinden edinilen bir dil becerisi olsa da bireylerin konuşma becerileri eğitim ve öğretim uygulamaları ile geliştirilmeye ihtiyaç duymaktadır. Bu araştırmada Türkçe öğretmenlerinin konuşma eğitimi kapsamında karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlara dair çözüm önerilerinin neler olduğunu belirlemek amaçlanmıştır. Çalışma nitel yaklaşımda olgu bilimsel desende yürütülmüştür. Çalışmanın katılımcıları amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenen ve Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak görev yapan 18 Türkçe öğretmeninden oluşmaktadır. Veriler birebir görüşme yöntemi ile yarı yapılandırılmış bir görüşme kılavuzu üzerinden toplanmış; içerik analizi yöntemi ile de analiz edilmiştir. Araştırmada Türkçe öğretmenlerinin öğrenciden, ders kitaplarından, aile/çevreden, öğretim programından, ölçme ve değerlendirmeden vs. kaynaklı bazı sorunlar yaşadıkları tespit edilmiştir. Türkçe öğretmenlerinin öğrencilerin yerel ağız kullanımı, sesletim hataları, kısa konuşmalar yapmaları, beden dilini kullanamamaları; ders kitabının ilgi çekicilik ve seviyeye uygunluktan uzak olması; öğretmenlerin diğer dil becerilerine odaklanmaları ve diksiyon bozuklukları; öğrenme ortamının gürültüsü ve teknolojik alt yapıdaki yetersizlikler; ölçme ve değerlendirmede objektifliğin olmaması, zaman yetersizliği vb. gibi pek çok sorun bildirdikleri belirlenmiştir. Bu sorunlar kapsamında Türkçe öğretmenlerinin öğrencilere, öğretmenlere, ders kitabı ve öğretim programı hazırlayanlara, ailelere, ölçme ve değerlendirmeye yönelik bazı çözüm önerilerinin olduğu da belirlenmiştir. Araştırmada ulaşılan sonuçlar ilgili literatür çerçevesinde tartışılmış ve sonuçlardan hareketle çeşitli önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Konuşma , konuşma eğitimi , konuşma sorunları , Türkçe öğretmeni

Problems Encountered by Turkish Teachers in Speech Training Practices and Suggestions for Solutions to These Problems

Öz

Man is a social being who needs to convey his feelings, thoughts, wishes and dreams to others. The most basic way for human beings to communicate with others is verbal expression, i.e. speaking. Although speaking is a spontaneously acquired language skill, individuals' speaking skills need to be developed through education and training practices. In this study, it is aimed to determine the problems encountered by Turkish teachers within the scope of speaking education and what are their suggestions for solutions to these problems. The study was conducted in a qualitative approach with a phenomenological design. The participants of the study consisted of 18 Turkish teachers working under the Ministry of National Education, who were determined by purposive sampling method. The data were collected through one-to-one interviews and a semi-structured interview guide and analysed by content analysis method. In the study, it was determined that Turkish teachers had some problems stemming from students, textbooks, family/environment, curriculum, measurement and evaluation etc. It was determined that Turkish teachers reported many problems such as students‘ use of local dialect, pronunciation errors, short speeches, inability to use body language; the textbook is far from being interesting and appropriate to the level; teachers’ focus on other language skills and diction disorders; noise in the learning environment and inadequacies in technological infrastructure; lack of objectivity in measurement and evaluation, lack of time, etc. Within the scope of these problems, it was also determined that Turkish teachers had some solution suggestions for students, teachers, textbook and curriculum preparers, families, measurement and evaluation. The results obtained in the study were discussed within the framework of the relevant literature and various suggestions were given based on the results.

Anahtar Kelimeler

Speaking , speech education , speech problems , Turkish teacher

Kaynakça

• Akkaya, A. (2012). Öğretmen adaylarının konuşma sorunlarına ilişkin görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(10), 405-420.
• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksu, H. ve Uyar, Y. (2022). Ortaokul Türkçe derslerinde verilen konuşma eğitiminin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 10(1), 85-101. https://doi.org/10.35233/oyea.1051710
• Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2008). Yazılı ve sözlü anlatım. Akçağ Yayınları.
• Aküzüm, C., Aküzüm, L., Erdem, M., Tekin, T. ve Aküzüm, Z. (2023). Ortaokul öğrencilerinin konuşma kusurlarının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Turkish Journal of Educational Studies, 10(1), 110-132. https://doi.org/10.33907/turkjes.1175433
• Alzubi, A. A. F., Nazim, M. ve Ahmad, J., (2025). Identifying English as a foreign language students’ attitude to improving speaking skills through collaboration. Journal of Education and Learning (EduLearn), 19(1), 180-190. https://doi.org/10.11591/edulearn.v19i1.21333
• Arhan, S. (2007). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim okulları ikinci kademede konuşma eğitimi: Ankara ili örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Aycan, K. (2012). Konuşma ve ses eğitimi arasında konuşmanın ezgisi açısından akrabalık ilişkisi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(3), 299-306.
• Balcı, A. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma: yöntem, teknik ve ilkeler. Pegem Akademi.
• Batur, Z., Gülten, E., Kadir, K. ve Ertuğrul, E. (2017). Türkçe eğitimi ve yabanci dil olarak ingilizce öğretiminde dört temel dil becerisinin edinimine ilişkin öğretmen görüşleri. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 42-75.
• Bengtsson, M. (2016). How to plan and perform a qualitative study using content analysis. NursingPlus Open, 2, 8-14. https://doi.org/10.1016/j.npls.2016.01.001
• Benzer, A. ve Saraçoğlu, K. (2020). Türkçe öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunların, sorunlara yönelik eleştiri ve önerilerin sosyal medya üzerinden incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(4), 1115-1132. https://doi.org/10.16916/aded.753956
• Benzer, A. ve Ünsal, F. (2019). Konuşma öğretiminin program ve ders kitabı ekseninde uygulamaya yansıması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 647-662. https://doi.org/10.16916/aded.564213
• Büyükikiz, K. K. ve Hasırcı, S. (2013). Anadili öğretiminde konuşma becerisinin yeri. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1(1), 57-63.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çalışkan, G. ve Sur, E. (2022). Türkçe öğretmenlerinin sınıfta uyguladıkları konuşma ve yazma etkinliklerine yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2), 401-417. https://doi.org/10.16916/aded.1061889
• Çerçi, A. (2015). Türkçe öğretmenlerinin öğrencilerın konuşma becerisini ölçme ve değerlendirmeye ilişkin görüşleri. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 186-204. https://doi.org/10.20860/ijoses.37293
• Çifçi, S. ve Güney, F. (2024). Türkçe dersi konuşma becerisi ölçekleri ile ilgili öğretmen görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (152), 79-93. 10.29228/ASOS.75954
• Demirkol, S. ve Aytaş, G. (2023). Konuşma becerisi eğitimine ilişkin Türkçe öğretmenlerinin öz yeterlik ölçeği geliştirme çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11(1), 30-46. https://doi.org/10.16916/aded.1154934
• Doğan, Y. (2009). Konuşma becerisinin geliştirilmesine yönelik etkinlik önerileri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 185-204.
• Er, O. ve Demir, Ö. (2020). konuşma becerisinin Türkçe öğretmenleri tarafından kullanılabilirliğine ilişkin Türkçe öğretmeni adaylarının görüşlerinin incelenmesi. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(1), 1417-1436. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018..-360001
• Göçer, A. (2018). Temel dil becerilerinin birbirleriyle ilişkisi ve bireyin anlam evreninin oluşumu ve gerçek yaşam becerileri açısından önemi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 7(4), 40-50.
• Göçer, A. (2024). Öğrencilerin dinleme ve konuşma becerilerinin uygulamalı sınavlarla ölçülüp değerlendirilmesine yönelik Türkçe öğretmenlerinin görüşleri. International Journal of Language Academy, 12(3), 120-144. 10.29228/ijla.77623
• Güneş, F. (2017). Türkçe öğretimi, yaklaşımlar ve modeller. Pegem Akademi.
• Işık, R. ve Erdem, İ. (2016).Türkçe öğretiminde karşılaşılan sorunların öğretmen görüşlerine göre belirlenmesi (Muş ili örneği). Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(3), 1309-1332. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9312
• Kahraman, F. (2022). İletişimin doğuşu: köken dil ve dillerin çeşitlenmesi. Marife, 22(1), 91-111. https://doi.org/10.33420/marife.1095393
• Kaplan, K. (2022). Konuşma eğitiminde karşılaşılan sorunlar. M. Gün ve M. Memiş (Ed.), Konuşma eğitimi içinde (s. 295-318). Atlas Akademik Yayıncılık.
• Karaca, U., Çakır, A. N. ve Tayşi, E. K. (2024). Konuşma becerisi ile ilişkili ölçek geliştirme süreci: bir tematik içerik analizi. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 8(2), 1-24.
• Karakoç Öztürk, B. ve Altuntaş, İ. (2012). İlköğretim ikinci kademede konuşma eğitimine yönelik öğretmen görüşleri: nitel bir çalışma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 342-356.
• Karatay, H. ve Dilekçi, A. (2019). Türkçe öğretmenlerinin dil becerilerini ölçme ve değerlendirme yeterlikleri. Millî Eğitim, 48(Özel Sayı 1), 685-716.
• Kasa Ayten, B. ve Hatipoğlu, B. (2021). Türkçe dersinde konuşma eğitimine ilişkin sınıf öğretmenlerinin Görüşleri. Journal of History School, 53, 2467-2495. 0.29228/joh.52007
• Kaya, A. (2019). Etkili ve güzel konuşma sanatı. Salon Yayınları.
• Kaya, Ö. ve Bozkurt, B. Ü. (2019). Türkçe öğretmenlerinin konuşma becerisi yeterliklerine ilişkin bir durum çalışması. Cumhuriyet International Journal of Education, 8(3), 670-691. http://dx.doi.org/10.30703/cije.524846
• Killioğlu, İ. ve Temizkan, M. (2024). Öğretmen adaylarının akıcı konuşma becerileri üzerine bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(1), 160-183. https://doi.org/10.16916/aded.1353507
• Kurudayıoğlu, M. (2003). Konuşma eğitimi ve konuşma becerisini geliştirmeye yönelik etkinlikler. TÜBAR-XIII, 287-309.
• MEB (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6, 7, 8. sınıflar) öğretim programı. http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx adresinden alınmıştır.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr /Dosyalar/20195716392253-02-T%C3%BCrk%C3 %A7e%20%C3%96 %C4 %9 Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf
• MEB. (2024). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel Yayınları.
• Pehlivan, A. ve Aydın, İ. S. (2019). Konuşma ve hataları. G. Çetinkaya (Ed.), Konuşma ve eğitimi içinde (s. 171-187). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Sağlam, Ö. ve Doğan, Y. (2013). 7. sınıf öğrencilerinin hazırlıksız konuşma becerileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(24), 43-56.
• Sallabaş, M. E. ve Kiler, B. (2024). Dil becerilerini ölçme ve değerlendirme sürecinde Türkçe öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(3), 650-666. https://doi.org/10.16916/aded.1484732
• Santhanasamy, C. ve Yunus, M. M. (2022). A systematic review of flipped learning approach in improving speaking skills. European Journal of Educational Research, 11(1), 127-139. https://doi.org/10.12973/eu-jer.11.1.127
• Sargın, M. (2006). İlköğretim öğrencilerinin konuşma becerilerinin değerlendirilmesi-Muğla ili örneğinde-[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Üniversitesi, Muğla.
• Sarikaya, B. (2019). Kırsal kesimde görev yapan Türkçe öğretmenlerinin Türkçe öğretiminde karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri (Muş ili örneği). Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43), 151-171.
• Savaşkan, V. ve Özer, N. (2024). Türkçe öğretmenlerinin temel dil becerileri ölçme ve değerlendirme sistemine yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi, 8(2), 303-316. https://doi.org/10.32960/uead.1524502
• Seitenova, S., Khassanova, I., Khabiyeva, D., Kazetova, A., Madenova, L. ve Yerbolat, B. (2023). The effect of STEM practices on teaching speaking skills in language lessons. International Journal of Education in Mathematics, Science, and Technology (IJEMST), 11(2), 388-406. https://doi.org/10.46328/ijemst.3060
• Sever, A. ve Topçuoğlu Ünal, F. (2020). Ortaokul öğrencilerinin telaffuz hataları üzerine bir inceleme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(3), 683-700.
• Tanrıkulu, F. (2017). EBA’nın Türkçe dersi öğrenme alanlarını karşılama yeterliliğine yönelik öğretmen görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 395-416. https://doi.org/10.16916/aded.331244
• Tanrıkulu, L. ve Akçıl, G. (2021). Konuşma becerisinin geliştirilmesinde sessiz filmin etkisi: Charlie Chaplin örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1) , 377-389.
• Topuzkanamış, E. (2022). Bir beceri olarak konuşma. M. Gün ve M. Memiş (Ed.), Konuşma eğitimi içinde (s. 61-77). Nobel Yayıncılık.
• Topçuoğlu Ünal, F. ve Degeç, H. (2012). Öğretmen görüşlerine göre konuġma eğitiminde karşılaşılan sorunlar. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 5(7), 735-750. 10.9761/JASSS178
• Topçuoğlu Ünal, F. ve Özer, D. (2016). Konuşma becerisi ile ilgili kaynakça çalışması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(47), 671-686.
• Tosun, D. ve Aydın, İ. S. (2013). Konuşma eğitimine yönelik hazırlanan kitaplarda yer alan ses özellikleri konularının değerlendirilmesi. Buca Eğitim Dergisi, 35, 15-32.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: görüşme. Kuram ve Uygulamalarda Eğitim Yöntemi, 24, 543-559.
• Tunalı, M. (2022). Başarılı ve güzel konuşma sanatı. Yediveren Yayınları.
• Uçgun, D. (2013). Türkçe öğretmenlerinin öğrencileri motive etme düzeyleri ile ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin Türkçe dersine yönelik tutumları arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 449-460.
• Wael, A., Asnur, M. N. A. ve Ibrahim, I. (2018). Exploring students’ learning strategies in speaking performance. International Journal of Language Education, 2(1), 65-71. . https://doi.org/10.26858/ijole.v2i1.5238
• Yangil, M. K. ve Şen, F. (2022). Teacher’s opinions on the levels and devolopment of secondary shool students’ speaking skills. International Journal of Language Academy, 10(1), 14-26. 0.29228/ijla.54988
• Yıldırım, N. (2020). Öğretmen görüşlerine göre ortaokul öğrencilerinin konuşma kusurları. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 597-610. https://doi.org/10.16916/aded.689520
• Yıldız, C., Okur, A., Arı, G. ve Yılmaz, Y. (2013). Yeni programa göre kuramdan uygulamaya Türkçe öğretimi. Pegem Akademi.