Fen Ders Kitaplarındaki Analojilerin İncelenmesi ve Fen Öğreticilerinin Analojilerin Etkin Kullanımına İlişkin Görüşleri

Yıl 2018, Cilt: 12 Sayı: 2, 415 - 453, 31.12.2018

Mustafa Hıdır Nilüfer Didiş Körhasan

https://doi.org/10.17522/balikesirnef.506455

Cited By: 7

Öz

Bu araştırma fen
ders kitaplarındaki analojilerin nasıl kullanıldığını ve analojilerin fen
öğretiminde etkin kullanımına ilişkin fen öğreticilerinin görüşlerinin ne
olduğunu incelemektedir. Araştırmanın ilk kısmında doküman incelemesi araştırma
yöntemi kullanılırken, ikinci kısımda tarama araştırması yürütülmüştür. Öncelikle,
2017-2018 eğitim-öğretim yılında 3. sınıftan 8. sınıfa kadar Fen Bilimleri derslerinde
kullanılan fen ders kitapları içerik analizine tabi tutulmuştur. Daha sonra,
iki üniversitedeki fen öğreticilerine (n=130) anket uygulanarak analojilerin
fen öğretiminde kullanımında etkinliğinin artırılmasına ilişkin esasların neler
olduğu araştırılmıştır. Fen ders kitaplarında farklı özelliklerde  toplam 141 analoji tespit edilmiştir. Ayrıca,
analojilerin etkin kullanımına ilişkin fen öğreticilerin büyük çoğunluğu
analojilerin sözlü ve resimli sunulması; soyut olayları somutlaştıran
analojilerin olması; haritalamanın zenginleştirilmiş ya da genişletilmiş
olması; analojiler kurulurken kaynağın açıklanması; çevre ortamından analojilerin
kurulması; analojilerin soru ve tartışma ortamı içinde sunulması; analojilerde
benzemeyen yönlerin de belirtilmesi gerektiğini ifade etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fen eğitimi, analoji, fen ders kitapları

Examination of the Analogies in Science Textbooks and Opinions of Science Educators about the Effective Use of Analogies

Öz

This study investigated how analogies were used in
science textbooks and what science educators’ opinions were about the effective
use of analogies in science teaching. While the document analysis research
methodology was used in the first part, survey research was carried out in the
second part. First, content analysis was conducted to science textbooks from
the 3rd grade to the 8th grade used in 2017-2018 academic year. Then, which issues
are important for increasing the effectiveness of analogies in science teaching
were examined by implementing a questionnaire to science educators (n=130) in
two universities. Totally 141 analogies with different properties were
identified in science textbooks. In addition, about the effective use of
analogies, science educators mostly explained that analogies should be verbal
and pictorial; concretize the abstract things; have enriched or extended
mapping; explain the analog when constructing analogies; be constructed from
the environment; be presented by inquiry and discussion; and state the dissimilarities.
 

Anahtar Kelimeler

Science education, analogy, science textbooks

Kaynakça

• Akter S., Arslan, H. B., & Şimşek, M. (2017). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 5. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• Ataş, A. (2017) Ortaokul fen bilimleri 8. sınıf ders kitabı. Ankara: Öğün Yayınları.
• Aykutlu, I., & Şen, A. İ. (2011) Fizik öğretmen adaylarının analoji kullanımına ilişkin görüşleri ve elektrik akımı konusundaki analojileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 48-59.
• Azizoğlu, N., Çamurcu, M., & Kırtak Ad, V. N. (2014). Ortaöğretim fizik ders kitaplarında analojilerin kullanımı: Belirleme ve sınıflandırma çalışması. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 11(2), 39-62.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çalık, M., & Kaya, E. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarında ve öğretim programındaki benzetmelerin incelenmesi. İlköğretim Online, 11(4): 856-868.
• Çepni, S. (2011). Bilim, fen, teknoloji kavramlarının eğitim programlarına yansımaları. Çepni, S. (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi. Ankara, Pegem Akademi, pp 1-11.
• Coll, R. K., France, B., & Taylor, I. (2005). The role of models/analogies in science education: implications from research. International Journal of Science Education, 27(2), 183–198.
• Dagher, Z. R. (1998). The Case for Analogies in Teaching Science for Understanding, in Mintzes, J. J., Wandersee, J. H, Novak J. D., (Eds.) Teaching Science for Understanding; A Constructivist View, Academic Pres.
• Demiray, K., & Köker, Ö. (2017). İlkokul fen bilimleri 3 ders kitabı. Ankara: Korza Yayıncılık.
• Demir, S., Önen, F., & Şahin, F. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bakış açısıyla analojiler. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(2), 86-114.
• Demirci Güler, P., & Yağbasan, R. (2008). Fen ve Teknoloji Ders Kitaplarında Kullanılan Analojilerin ve Analojilere ilişkin Sorunların Betimlenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 105-122.
• Didiş, N. (2015). The analysis of analogy use in the teaching of introductory quantum theory. Chemistry Education: Research and Practice, 16, 355 - 376.
• Duit, R. (1991). On the role of analogies and metaphors in learning science. Science Education, 75, 649–672.
• Ekici, E., Ekici, F., & Aydın, F. (2007). Fen bilgisi derslerinde benzeşimlerin (analoji) kullanılabilirliğine ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri ve örnekleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(1), 95-113.
• Fen ve Teknoloji Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri (2017). Fen ve Teknoloji Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri. Adres: http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_11/06160143_3-YYretmen_Yeterlikleri_KitabY_fen_ve_teknoloji_YYretmeni_Yzel_alan_yeterlikleri_ilkYYretim_parYa_6.pdf (06.06.2018)
• Fizik Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri (2013). Fizik Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri. Adres: http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_11/06152604_FYZYK_YYRETMENY_YZEL_ALAN_YETERLYKLERY.pdf (06.06.2018)
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2000). How to design & evaluate research in education. Boston, MA: McGraw Hill.
• Gentner, D. (1983). Structure-mapping: A theoretical framework for analogy. Cognitive Science, 7(2), 155-170.
• Glynn, S. M. (1994). Teaching science with analogies: A strategy for teachers and textbook authors. Athens, GA: National Reading Research Center.
• Glynn, S. M. (2008). Making science concepts meaningful to students: teaching with analogies. Adres: http://blogs.oregonstate.edu/smed1112/files/2011/10/Glynn2008MakingScienceConceptsMeaningful.pdf (03.11.2017)
• Glynn, S. M., & Takahashi, T. (1998). Learning from analogy enhanced science text. Journal of Research in Science Teaching, 35(10), 1129–1149.
• Gökçe N., & Işık N. (2017). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 6. Ankara: Tuna Matbaacılık.
• Harman, G., & Çökelez, A. (2017). Analojilerin fen eğitimindeki yeri ve önemi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(1), 340-363.
• Harrison, A. G., & Treagust, D. F. (1993). Teaching with analogies: a case study in grade-10 optics. Journal of Research in Science Teaching, 30(10), 1291–1307.
• Harrison, A. G., & Treagust, D. F. (2006). Teaching and learning with analogies, in Aubusson P. J., Harrison A. G. and Ritchie S. M. (ed.), Metaphor and Analogy in Science Education, Netherlands: Springer, pp 11–24.
• Hestenes, D. (1987). Toward a modeling theory of physics instruction. American Journal of Physics, 55(5), 440-454.
• Heywood, D., & Parker, J. (1997). Confronting the analogy: primary teachers exploring the usefulness of analogies in the teaching and learning of electricity. International Journal of Science Education, 19(8), 869–885.
• Hıdır, M. (2018). Fen öğretiminde analoji kullanımı: Ders kitaplarındaki analojilerin öğretimde yeniden ele alınması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Türkiye.
• Kaya, T. (2017). İlkokul fen bilimleri 4. İstanbul: FenBil Yayıncılık.
• Kobak, R. (2013). Ortaöğretim kimya ders kitaplarında yer alan analojilerin analog-hedef haritalama yapılarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi, Türkiye.
• Marshall, C., & Rossman, G. B. (1999). Designing qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Mastrilli, T. M. (1997). Instructional analogies used by biology teachers: implications for practice and teacher preparation. Journal of Science Teacher Education, 8(3), 187–204.
• Miles, M. B, & Huberman, A. M. (1984). Qualitative data analysis. Newbury Park, CA: Sage Publications.
• Orgill, M., & Bodner G. (2004). What research tells us about using analogies to teach chemistry. Chemistry Education: Research & Practice, 5(1), 15–32.
• Orgill, M., & Bodner, G. M. (2006). An analysis of the effectiveness of analogy use in college-level biochemistry textbooks. Journal of Research in Science Teaching, 43(10), 1040–1060.
• Özmen, H. (2011). Öğrenme kuramları ve fen bilimleri öğretimindeki uygulamaları. Çepni, S. (Ed.) Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Shulman, L. S. (1986). Those who understand: Knowledge growth in teaching. Educational Researcher, 15, 4-14.
• Taber, K. S. (2001). When the analogy breaks down: modelling the atom on the solar system, Physics Education, 36, 222–226.
• Thiele, R. B., & Treagust, D. F. (1994a). The nature and extent of analogies in secondary chemistry textbooks. Instructional Science, 22, 61–74.
• Thiele, R. B., & Treagust, D. F. (1994b). An interpretive examination of high school chemistry teachers’ analogical explanations. Journal of Research in Science Teaching, 31(3), 227–242.
• Thiele, R. B., Venville, G. J., & Treagust, D. F. (1995). A comparative analysis of analogies in secondary biology and chemistry textbooks used in Australian schools. Research in Science Education, 25(2), 221–230.
• Treagust, D. F., Harrison, A. G., & Venville, G. J. (1998). Teaching science effectively with analogies: an approach for preservice and in service teacher education. Journal of Science Teacher Education, 9(2), 85–101.
• Treagust, D. F., Stocklmayer, S. M., Harrison, A., Venville, G., & Thiele, R. (1994). Observations from the classroom: when analogies go wrong! Research in Science Education, 24, 380–381.
• Tuncel, E. (2017). Ortaokul fen bilimleri 7 ders kitabı. Ankara: Mevsim Yayıncılık.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.