TÜRKİYE’DE 1980 SONRASI VERGİ AFLARI VE KAMU GELİRLERİ AÇISINDAN ETKİNLİĞİ

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 35 - 63, 30.06.2018

Cahit Şanver

Öz

Türkiye’de 1980 ile 2017 yılları arasında çıkarılan 17 adet vergi aflarının vergi gelirleri üzerindeki etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Analiz sonucunda vergi aflarının vergi gelirleri üzerinde belirgin bir gelir artışına neden olmadığı ve kalıcı şekilde vergi gelirlerini artırmadığı belirlenmiştir. Vergi aflarının bu şekilde kalıcı bir gelir artışı etkisi olmamasından ve mükellefler arasında af beklentisinin kaybolmamasından dolayı bu yönteme sıkça başvurulur olmuştur.
Türkiye’de 1980 ile 2017 yılları arasında çıkarılan 17 adet vergi aflarının vergi gelirleri üzerindeki etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Analiz sonucunda vergi aflarının vergi gelirleri üzerinde belirgin bir gelir artışına neden olmadığı ve kalıcı şekilde vergi gelirlerini artırmadığı belirlenmiştir. Vergi aflarının bu şekilde kalıcı bir gelir artışı etkisi olmamasından ve mükellefler arasında af beklentisinin kaybolmamasından dolayı bu yönteme sıkça başvurulur olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Vergi Afları, Vergi gelirleri, Etkinlik, Regresyon

Kaynakça

• Ağbal, Naci (2016). “Bakan Ağbal’ın Açıklamaları”, Milliyet Gazetesi, (http://www.milliyet.com.tr/bakan-agbal-in-aciklamalari-ankara-yerelhaber-1501648/, 13 Şubat 2017’de erişildi).
• Ağbal, Naci (2017). “2018 Bütçe Konuşması”, Maliye Bakanlığı, (http://www.maliye.gov.tr/haberler/sn-bakanin-2018-yili-butce-sunus-konusmasi, 2017, 25 Kasım 2017’de erişildi).
• Ağbal, Naci (2017a), “Son dakika... Bakan Ağbal'dan flaş açıklamalar! Yeni bir sistem”, Milliyet Gazetesi, (http://www.milliyet.com.tr/son-dakika-bakan-agbal-dan-ekonomi-2458798, 15 Aralık 2017’de erişildi).
• Ağbal, Naci (2017b). “Yapılandırmada 26.2 milyar TL`lik tahsilat”, Milliyet Gazetesi, (http://uzmanpara.milliyet.com.tr/haber-detay/gundem2/yapilandirmada-26-2-milyar-tllik-tahsilat/71000/71887/, 22 Şubat 2018’de erişildi).
• Akgün, Dilek (1994). Vergi Affının Vergi Gelirlerini Arttırma ve Vergi Adaletindeki Rolü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Aksümer, Ertunç (2014). “Geçmişten Günümüze vergi Afları ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Eylül 2014, Sayı: 129, 1-11,
• Aliçavuşoğlu, Çiğdem (2016). “Vergi Affının Mükellefler Üzerindeki Etkileri Tokat İli Örneği”, ICHACS, 62-67.
• Alm, James and Martinez-Vazquez Jorge, and Sally Wallace (2009). “Do Tax Amnesties Work? The Revenue Effects of Tax Amnesties During the Transition in the Russian Federation”, Economic Analysis & Policy, 39(2), 235-254.
• Alm, James and William Beck (1993). “Tax Amnesties and Compliance in the Long Run: A Time Series Analysis”, National Tax Journal, XLV(1), 53-60.
• Aslan, Memduh (2008). Türk Vergi Sisteminde Cezai Yaptırımların Etkinliği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi SBE.
• Ayrangöl, Zülküf ve Mustafa Tekdere (2013). “Potansiyel Etkileri ve Gönüllü Uyum Açısından Vergi Afları: 6111 Sayılı Kanunun İrdelenmesi”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 6 - Sayı: 2, 249-270.
• Bağırzade, Elşen (2009). “Eski Sovyet Cumhuriyetlerinde Kayıtdışı Ekonomiyle Mücadele Çerçevesinde Mali Af Uygulamaları”, Bütçe Dünyası Dergisi, 3(32), 16-24.
• Bayer, Ralph C., Harald Oberhofer and Hannes Winner (2014). “The Occurence of Tax Amnesties: Theory and Evidence”, Oxford University Centre for Business Taxation, Working Paper, 14/02.
• Benk, Serkan ve Tamer Çetin (2010). “Küresel Ekonomik Krizin Vergi Uyumu Üzerindeki Etkileri”, Vergi Dünyası, 345, 103-116.
• Besen, Ramazan (2007). Devletin Vergi Alacağının Ortadan Kalkması ve Vergi Aflarının Mükellefler Üzerinde Etkisinin Tespitine İlişkin Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ: Namık Kemal Üniversitesi SBE.
• Bülbül, Duran (2003). “Vergi aflarının ekonomik ve sosyal etkileri –I”, Yaklaşım Dergisi, 131, 205-209.
• Çağan, Nami (1972). “Türk Hukukunda Vergi Cezalarının Affı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 29, 111-122.
• Çetin, Hasan (2007). İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye’nin Sosyo - Ekonomik Durumu (1939 – 1945), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi SBE.
• Dallı, Atilla (2006). 4811 Sayılı Vergi Barışı Yasası’nın Mali Açıdan Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi SBE.
• Das-Gupta, Arindam and Dilip Mookherjee (1995). “Tax Amnesties in India; An Empirical Evaluation”, Boston University - Institute for Economic Development 53, 95-111.
• Doğan, Zeki ve Ramazan Besen (2008). “Vergi Aflarının Nedenleri ve Mükellefler Üzerindeki Etkileri”, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, 23-39.
• Dönmez, Recail (1990). Teoride ve Uygulamada Vergi Afları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi SBE.
• Edizdoğan, Nihat ve Erhan Gümüş (2013). “Vergi Afları ve Türkiye’de Vergi Aflarının Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, Sayı: 164, Ocak-Haziran 2013, 99-119.
• Er, Selami (2010). “Varlık Barışı Kanunu ve Kod Listesi Uygulamasının Vergi Adaleti ve Uyumuna Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 261-278.
• Erol, Ahmet (2011). Vergi Felsefesi (Devlet ve Vergi). İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Yayınları: İstanbul.
• Fox, W. F. ve M. N. Murray, (2011). “Bayesian Analysis of the Effect of Amnesties on Tax Revenues and Filing Rates Using a Longitudinal Data Model with Endogenous Switching”, Center for Business and Economic Research University of Tennessee, February, 1-47.
• GİB (2017). Vergi Barışı Tahsilat Tutarları, (http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/HTML/VI/VBKII/30_09_2004_kumulatif.xls.htm, 11 Şubat 2018’de erişildi).
• Güleç, Erdal (2012). “Vergi Uyumu ve Vergi Uyumunu Etkileyen Temel Faktörler I”, Vergi Dünyası, 373. 113-130.
• Gümüşkaya, Hayrettin (1998). “Karapara Kavramı ve Kayıtdışı Ekonomi İlişkisi”, Vergi Sorunları Dergisi, 115, 63-69.
• IMF (2018). IMF Datamapper, (http://www.imf.org/external/datamapper/NGDP_RPCH@WEO/TUR?year=2018, 15 Şubat 2018’de erişildi).
• İpek, Selçuk (2009). “Vergi Uyumu Açısından Vergilemede İstikrar I”, Yaklaşım Dergisi, 203, 173-190.
• Kargı, Veli (2011). “Türkiye’de Vergi Aflarının Vergi Gelirine Etkisi”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 101-115.
• Kaya, Ayşe (2014). “Vergi Aflarının Vergi Gelirlerine Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Analiz”, Maliye Dergisi, Sayı 167, Temmuz-Aralık 2014, 184-199.
• Kilonzo, Tom Mutemi (2012). “The Effects of Tax Amnesty on Revenue Growth in Kenya”, A Research Project Submmited in Partial Fulfillment of the Requirement for the Award of the Degree of Master in Business Admistration, University of Nairobi, November.
• Kireçtepe, Burhanettin Onur, Orçun Avcı (2016). “Teorik ve Tarihsel Çerçevede Vergi Afları: 6736 Sayılı Kanunun İncelenmesi”, Vergi Sorunları Dergisi, Aralık 2016, Sayı: 339, 146-158.
• Kumkale, Rüknettin (2016). “Cumhuriyet Tarihimizde Çıkarılan Vergi Afları”, (http://www.alomaliye.com/2016/08/19/cumhuriyet-tarihimizde-cikartilan-vergi-aflari/, 17 Şubat 2018’de erişildi).
• Le Borgne, Eric (2006). “Economic and Political Determinants of Tax Amnesties in the US States”, IMF Working Paper, WP/06/222.
• Lopez-Laborda, Julio and Fernando Rodrigo (2003). “Tax Amnesties and Income Tax Compliance: The Case of Spain”, Fiscal Studies, 24(1), 73-96.
• Luitel, Hari Sharan and Gerry J. Mahar (2013). “Is a Tax Amnesty a Good Fiscal Policy? A Review of State Experience in the USA”, SSRN Working Paper, March, 1-7.
• Luitel, Hari Sharan and Russell S. Sobel (2007). “The Revenue Impact of Repeated Tax Amnesties”, Public Budgeting and Finance, 27, 19-38.
• Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü (2018). Genel Bütçe İstatistikleri, (https://www.muhasebat.gov.tr/content/genel-yonetim-mali-istatistik-detayi?tabId=1&pageId=5, 17 Şubat 2018’de erişildi).
• Mikesell, John L. and Justin M. Ross (2012). “Fast Money? The Contribution of State Tax Amnesties to Public Revenue Systems”, National Tax Journal, September 2012, 65 (3), 529–562.
• Oral, Burcu Gediz (2011). “Mali Yolsuzlukla Mücadele Stratejileri: Türk Vergi Sistemi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16, 404-431.
• Öz, Ersan ve Selçuk Buyrukoğlu (2011). “Cumhuriyet Tarihinde Vergi Afları: Maddi ve Manevi Erezyonlar”, Vergi Sorunları Dergisi, 272.
• Sayar, Fikret (1987). “1960 Yılından Sonra Çıkarılan Vergi Af Yasaları ve Sonuçları”, Vergi Dünyası Dergisi, 73, 60-87.
• Şaan, Ayşe (2008). Türkiye’de Vergi Kaçakçılığının Önlenmesinde Vergi Denetiminin Etkinliği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi SBE.
• Şenlik, Kenan (2008). Türk Ceza Kanunu Açısından Vergi Afları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi SBE.
• Şimşek, Mehmet (2010). 48.1 milyar lira ‘Barış’a geldi 7.1 milyar liralık rekor kırıldı, Hürriyet Gazetesi, (https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/48-1-milyar-lira-baris-a-geldi-7-1-milyar-liralik-rekor-kirildi-14340439, 13 Ocak 2018’de erişildi).
• Taşkın, Yasemin (2006), Vergi Aflarının Etkinliği: Teori ve Türkiye Uygulaması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi, SBE.
• TCMB (2018). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi, (https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, 25 Kasım 2017’de erişildi).
• TÜİK (2018). Konularına Göre İstatistikler, (http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1014, 17 Şubat 2018’de erişildi).
• Yelman, Ercan (2017). “Türkiye’de Çıkarılan Vergi Aflarının Nedenleri ve 6736 Sayılı Kanun’un Mali Yönden İncelenmesi”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 15, 67-84.
• Yurdakul, Ali (2013). Vergi Ahlâkı ve Vergi Ahlâkını Belirleyen Faktörlerin Analizi: Bursa İli Örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.